Wielkanoc to survival dla wątroby. Jak przetrwać te święta?

To nie będzie wyrównany pojedynek. Po jednej stronie stół po brzegi zastawiony mięsami i wędlinami, pysznymi ciastami, trunkami, po drugiej ona – ważąca niecałe półtora kilo wątroba. Będzie musiała sobie poradzić z tłuszczami, cukrami, a może i alkoholem. Jak jej pomóc?

Zacznijmy od statystyk. Według raportu „Polacy i ich wątroby” z 2017 r. aż 70 proc. Polaków jest przekonanych, że choroby wątroby są wynikiem nadmiernego spożywania alkoholu. A przecież w czołówce zagrożeń są też nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej i zbyt częste przyjmowanie leków. Tylko około jedna trzecia badanych ma świadomość, jak źle palenie papierosów wpływa na wątrobę, i jedynie jedna piąta wie, że źródłem kłopotów z wątrobą może być też m.in. cukrzyca.

Słabo przedstawia się wiedza Polaków na temat funkcji, jakie pełni ten organ. Jedna trzecia badanych wie, że rolą wątroby jest produkowanie żółci potrzebnej do trawienia tłuszczów czy usuwanie zbędnych produktów przemiany materii z krwi. Zaledwie co piąty badany wskazuje na metabolizm leków czy produkcję cholesterolu.

Warto więc bliżej przyjrzeć się wątrobie. Z odpowiednią wiedzą łatwiej będzie nam ją ochronić przed nieprzyjemnymi konsekwencjami świątecznego biesiadowania.

Gdy wątroba choruje, nie boli

O tym ciągle zapominamy. Wątroba to istne laboratorium w organizmie. Filtruje dziennie nawet 2 tys. litrów krwi. Jeśli chcielibyśmy wymienić wszystkie funkcje, jakie pełni, trochę by to zajęło – jest ich około 500. Poza żółcią i enzymami w wątrobie produkowane są białka surowicy krwi, przetwarza węglowodany i tłuszcze, magazynuje witaminy, usuwane są w niej zbędne produkty przemiany materii (amoniak zamienia w mocznik, a puryny w kwas moczowy). Wątroba pełni też w organizmie funkcję termoregulacyjną, czyli mówiąc w skrócie – ogrzewa krew. I choć ma duże zdolności regeneracyjne, warto o nią dbać. Gdy zostaje uszkodzona, nie daje bolesnych objawów. A jeśli już zaczyna boleć z prawej strony nadbrzusze, to znaczy, że wątroba powiększyła się na tyle, że uciskane są otaczające ją nerwy albo organy. A powiększa się, gdy choruje – jeśli jest w niej stan zapalny albo zaczyna się pierwsza faza marskości. Łatwo zaburzyć jej pracę, jedząc i pijąc w nadmiarze to, co jej nie służy.

Alarm fruktozowy dla wątroby

Nie tylko w święta, ale najlepiej we wszystkie pozostałe dni w roku zostaw w spokoju soki i słodzone napoje. Zamiast tego częściej sięgaj po wodę i zieloną herbatę. Z punktu widzenia wątroby dobrze nawodniony organizm to skarb. Woda nie tylko ułatwia trawienie, ale też pomaga wątrobie i nerkom wypłukać toksyny. Z kolei zielona herbata zawiera katechiny, które działają przeciwzapalnie na komórki wątroby (czyli w pewnym stopniu chronią ją na przykład przed negatywnym wpływem alkoholu).

Wszystkie napoje, na których etykiecie widzisz wysoko w składzie syrop fruktozowy lub glukozowo-fruktozowy, lepiej odpuścić. Wątroba bardzo nie lubi fruktozy. Nie przetwarza jej, za to musi wyzwolić produkcję związków tłuszczowych – trójglicerydów i cholesterolu LDL. Podczas wielkanocnego obżarstwa wątroba i tak będzie miała sporo pracy – nie dodawaj jej jeszcze więcej.

Wątroba lubi mięso tylko w dobrym towarzystwie

Nie zjeść żurku z białą kiełbasą? A co z innymi mięsami? Pasztetu też nie? Ale jak to, przecież są święta! Spokojnie. Faktycznie tłuste mięsa, które stanowią bombę tłuszczów nasyconych, są prawdziwym wyzwaniem dla wątroby. Nie musisz jednak całkowicie z nich zrezygnować. Nie chodzi o to, żeby w święta, na które pod względem kulinarnym wielu z nas czeka, nie zjeść żadnego mięsa. Wskazany jest umiar. Wybierz na przykład dwa dania, do których masz największą słabość, i skosztuj tylko ich. A jak już porcja mięsa wyląduje na twoim talerzu, zadbaj o dobre dodatki. Warto pamiętać o oliwie. Naukowcy z uniwersytetów w Monastyrze (Tunezja) i Rijadzie (Arabia Saudyjska) przeprowadzili badania na szczurach, w których część zwierząt dostawała toksyczną substancję i oliwę, a druga część tylko toksyczną substancję. U gryzoni, którym podawano dodatkowo oliwę, uszkodzenia wątroby były znacznie mniejsze. Dlatego do świątecznego mięsa zjedz świeże warzywa skropione oliwą. Ułatwisz pracę wątrobie, a przy okazji zwiększysz przyswajalność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E i K.

Wątroba doceni zioła

Może to dziwnie zabrzmieć, ale jeśli w święta odwiedzasz rodzinę, a nie ona ciebie, weź ze sobą do zaparzenia i wypicia mniszek lekarski. Działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, jest dobry na trawienie i przemianę materii, a dodatkowo ma korzystny wpływ właśnie na funkcjonowanie wątroby. Oczywiście nie tylko mniszek może być twoją tajną bronią. Świetny jest też dziurawiec, który wspomaga trawienie po tłustym posiłku. Do ścisłej czołówki przyjaciół wątroby, jeśli chodzi o zioła, należy też ostropest plamisty. Zawiera on sylimarynę, która chroni wątrobę przed toksynami, ma działanie przeciwzapalne i regenerujące, a do tego zapobiega marskości.

Wątroba da radę z alkoholem, ale niskoprocentowym

Podczas świątecznego ucztowania być może pojawi się też chęć skosztowania jakichś mocniejszych trunków. Jeśli chcesz, napij się wina do jedzenia. Wątroba spokojnie sobie poradzi nawet z kilkoma lampkami. Jednak lepiej unikać wysokoprocentowych trunków. Pite w nadmiarze, uszkadzają komórki wątrobowe i blokują ich pracę, przez co odkłada się w nich tłuszcz.

Warto też wiedzieć, jak alkohol, wpływając na bakterie w jelitach, uszkadza wątrobę. Pisaliśmy o tym tutaj.

Wątroba kocha przyprawy!

Wiadomo, że w czasie świąt więcej jemy. Mniej sobie zaszkodzimy, jeśli zadbamy o odpowiednie połączenia. Unikaj jedzenia tłustych potraw w połączeniu ze słodkimi, nie łącz też słodkich ze słonymi. Za to świetną zasadą jest dołożenie warzyw do mięsa. Jedz je do tłustych dań, a pomożesz wątrobie. Są bogate w błonnik pokarmowy, który nie tylko daje uczucie sytości, ale też ogranicza przyswajanie tłuszczu z pozostałych posiłków. Warzywa spełnią swoją funkcję zarówno w postaci surowej w sałatkach i surówkach, jak i gotowane na parze lub grillowane.

Przygotowując świąteczne potrawy, warto też pamiętać o przyprawach. A dokładnie chodzi o majeranek, oregano, kminek, imbir i anyż, które wspomagają trawienie. Użyj niektórych z nich podczas przygotowywania wielkanocnego menu, a twoja wątroba będzie ci wdzięczna.

Pomóż wątrobie nawet po fakcie

„Musisz spróbować wszystkiego”, „No, zjedz jeszcze kawałek”, „Musisz zjeść, bo się zmarnuje”. Kto z nas tego nie zna… Na przekór namowom rodziny odmawiaj dokładek i koniecznie odchodź co jakiś czas od stołu. Przejdź się, a najlepiej wybierz na godzinny spacer. Wspomożesz procesy trawienne i… mniej zjesz, nie siedząc ciągle przy stole. Na koniec dobra wiadomość – jeśli na co dzień dbasz o to, by w twoim jadłospisie znalazły się działające przeciwzapalnie kwasy omega-3, czyli regularnie jesz orzechy włoskie, siemię lniane czy tłuste ryby, nawet obciążona przez 2-3 dni w święta wątroba powinna sobie poradzić.

Jeśli jednak zbytnio sobie pofolgowałeś i przejadłeś się, nadal możesz zrobić dobry uczynek swojej wątrobie. Poranek po świętach zacznij od wypicia ciepłej, przegotowanej wody z wyciśniętym sokiem z połowy cytryny. Oczyszcza ona przewód pokarmowy i pęcherzyk żółciowy. Możesz też wypróbować miksturę z suszonych śliwek. Zalej 5 sztuk szklanką wrzątku i zostaw na noc. Rano wypij wodę i zjedz śliwki. W ciągu dnia wypij sok z buraków, które zawierają betainę stymulującą komórki wątroby. Burak – poza tym, że chroni wątrobę i drogi żółciowe – poprawia proces trawienia i pomaga wyregulować poziom cukru we krwi.

Pamiętaj, że możesz łatwo i szybko sprawdzić, w jakim stanie jest twoja wątroba. Wystarczy zrobić badania krwi. Tak zwane próby wątrobowe dokładnie określą kondycję tego organu, a lekarz na podstawie wyników zdecyduje, czy powinieneś zmienić dietę i tryb życia, czy potrzebujesz leków.