Olej arganowy, czyli „płynne złoto”. Właściwości i zastosowanie

Chroni serce, stymuluje odporność, sprzyja odchudzaniu, zabezpiecza przed nowotworami, a jeśli choroba się rozwinęła, zapobiega przerzutom – olej arganowy, płynne złoto Maroka i eliksir młodości, to produkt z najwyższej półki. Ze względu na obecność niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych jest szczególnie godnym polecenia składnikiem diety.

Olej arganowy nieprzypadkowo nazywany jest „płynnym złotem” – ma zbliżoną do złota barwę i bardzo cenne właściwości. Uzyskuje się go z owoców arganii żelaznej, czyli drzewa arganowego, znanego również jako tłuścianka żelazna, argania żelazodrzew, olejara żelazna (łac. Argania spinosa (L.) Skeels). Pochodząca z rodziny sączyńcowatych argania dorasta do kilku metrów. Jest odporna na trudne warunki atmosferyczne, a nazywa się ją „żelazną” ze względu na wyjątkowo twarde drewno. To endemit – rzadko spotykany i typowy wyłącznie dla danego miejsca gatunek. Występuje w regionie Sus na południu Maroka – drzewa arganowe porastają tutejsze sawanny. Szacuje się, że w Maroku rośnie ponad 20 milionów drzew arganii; lasy arganowe wpisano na listę rezerwatów biosfery UNESCO. Charakterystyczny widok w tej części świata to kozy wspinające się na drzewka arganowe, posilające się ich liśćmi oraz owocami.

Olej arganowy – właściwości i działanie

Owoce arganii to nieduże, mające owalny kształt, z wyglądu przypominające pestkę, jagody osiągające długość ok. 5 cm i ważące kilka gramów. Dojrzałe owoce arganii żelaznej są żółte – młode okazy mają barwę zieloną. Z nasion wydobywa się jadalny olej arganowy, niezwykłe ceniony przez marokańską medycynę ludową, a od dobrych paru lat bardzo popularny na całym świecie. Z jego dobroczynnych właściwości korzystali już Fenicjanie. – Olej arganowy zawiera niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, które wspierają zdrowie układu sercowo-naczyniowego, przeciwdziałają stanom zapalnym, wspierają pracę mózgu i układu odpornościowego – wymienia dietetyk i trener wellness Ewa Wijatkowska.

Produkcja oleju arganowego.
Zdjęcie: iStock

Głównymi składnikami w tłustym oleju arganowym są kwasy z grupy omega-9 oraz omega-6: glicerydy kwasu linolowego oraz oleinowego. Wpływają one wszechstronnie na organizm. Oprócz korzyści wymienionych powyżej mogą:

• działać przeciwutleniająco, hamując atak wolnych rodników, a przez to opóźniając procesy starzenia;
• chronić przed rozwojem groźnych chorób, w tym nowotworów;
• w przypadku chorób nowotworowych spowalniać proces powstawania przerzutów;
• spalać tkankę tłuszczową;
• wpływać na przyrost masy mięśniowej;
• usprawniać krążenie krwi i korzystnie oddziaływać na jej krzepliwość;
• obniżać wysoki cholesterol (frakcja LDL);
• obniżać poziom trójglicerydów;
• zwiększać poziom korzystnego cholesterolu (frakcja HDL);
• przeciwdziałać miażdżycy;
• usprawniać funkcjonowanie układu nerwowego;
• korzystnie wpływać na wątrobę i nerki;
• wspomagać leczenie Parkinsona, cukrzycy czy Alzheimera.

W oleju arganowym znajdują się ponadto inne bardzo cenne składniki, m.in. kwas palmitoleinowy, behenowy, linolenowy (z kwasów nienasyconych), kwas palmitynowy, stearynowy, arachidowy, mirystynowy (z kwasów nasyconych), a także polifenole, karoteinoidy, witamina E (silny przeciwutleniacz, naturalny eliksir młodości i płodności), sterole roślinne (zwłaszcza schotenol i alfa-spinasterol, rzadkość w świecie roślinnym), alkohole triterpenowe, skwalen. Ten ostatni wzmacnia odporność, wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwdziała chorobom serca.

Związki obecne w oleju arganowym korzystnie wpływają na narząd ruchu i układ pokarmowy. Spożywanie oleju arganowego sprzyja oczyszczaniu organizmu z toksyn, wzmacnia skórę, chroni komórki piersi u kobiet i prostaty u mężczyzn.

Zastosowanie oleju arganowego

Jadalny olej uzyskiwany z drzewa arganowego to produkt, który warto wprowadzić do swojej kuchni. Powinno się go spożywać na zimno (nie należy na nim smażyć). Olej arganowy, jak większość tłuszczów roślinnych, ma charakterystyczny orzechowy posmak. W Maroku tradycyjnie zjada się go na śniadanie z pieczywem posmarowanym masłem albo miodem. Olej arganowy jest polecany przede wszystkim do sałatek, ze szczególnym uwzględnieniem kompozycji typu tabbouleh. Można nim skrapiać twarożki, warzywa (szczególnie dobrze smakuje w połączeniu z warzywami z grilla), a także wszelkiego rodzaju pasty, dipy, sosy i smarowidła. Wybornie smakuje połączenie hummusu (zarówno tradycyjnego, jak i pietruszkowego czy buraczanego) właśnie z prażonym olejem arganowym.

Olej arganowy można dodać do dań ciepłych, ale pod koniec gotowania, aby zachować jego cenne właściwości. Poleca się go do duszonych warzyw, strączków oraz mięs. Bardzo dobrze komponuje się z kuskusem. Warto także używać go w słodkich potrawach. Tradycyjną marokańską pastę amlou przygotowuje się, mieszając migdały, miód i olej arganowy ze szczyptą soli.

 Ale uwaga. Dietetyk Ewa Wijatkowska przestrzega: – Jak każdy tłuszcz olej arganowy jest najbardziej kaloryczny z grupy makroskładników diety, więc warto kontrolować jego spożycie. W 100 ml oleju arganowego jest blisko 900 kcal.

Jadalny olej arganowy powinien być przechowywany w ciemnym, suchym miejscu, np. w szafce lub spiżarce. Nie należy wystawiać go na bezpośrednie działanie promieni słonecznych.

Olej czy olejek?

W sprzedaży można dostać zarówno olej, jak i olejek arganowy. Nie należy ich ze sobą mylić. – Różnica między olejem a olejkiem arganowym jest taka, jak między misiem koala a misiem grizzly – mówi Ewa Wijatkowska. – Pomiędzy olejem a olejkiem jest ogromna przepaść w zastosowaniu oraz skuteczności. Ten tłuszcz zwany „płynnym złotem Maroka” w dietetyce uzyskiwany jest z prażonych ziaren drzewa arganowego, natomiast w przemyśle kosmetycznym wykorzystuje się nasiona niedotknięte obróbką termiczną.

Proces uzyskiwania olejów roślinnych przebiega bowiem czterofazowo: najpierw odbywa się łuszczenie ziarna, później jego oczyszczanie, następnie rozdrabnianie i prażenie miazgi. Natomiast samo produkowanie czystego oleju (olejku) obejmuje dwa etapy: tłoczenie oraz ekstrakcję. Jadalny olej arganowy ma ciemniejsze zabarwienie od olejku wykorzystywanego w kosmetyce. Olejek arganowy kosmetyczny w porównaniu do oleju jadalnego zawiera mniej przeciwutleniaczy.

Ewa Wijatkowska: – Oleje są jednymi z niewielu, dostępnymi naturalnie w przyrodzie doskonałymi nośnikami substancji przez wszystkie warstwy ludzkiej skóry. Olejek arganowy przeznaczony jest dla miłośników pięknej skóry. Idealnie sprawdza się w przypadku problemów skórnych: wyprysków powodowanych nadmiarem sebum, blizn. Korzystnie działa na wrażliwą, przesuszoną skórę. Znajduje zastosowanie w preparatach chroniących przed słońcem, olejkach do włosów, odżywkach do paznokci.

Olej arganowy jest produktem luksusowym, głównie dlatego, że z jednego drzewa można uzyskać zaledwie ok. 0,9 kg oleju. Jest to spowodowane niewielką liczbą nasion i ich niedużą masą. Co więcej, olej arganowy produkowany jest ręcznie, czym zajmują się przede wszystkim marokańskie kobiety. Dlatego nie jest tani – za 100 ml oleju arganowego trzeba zapłacić kilkadziesiąt złotych. Podejrzanie niska cena to sygnał, że produkt prawdopodobnie jest podróbką. Należy wybierać olej arganowy od rekomendowanych producentów – czysty, stuprocentowy, bez żadnych dodatków. Warto poszukać oleju arganowego oznaczonego certyfikatem ECOCERT (międzynarodowy certyfikat jakości produktów BIO).