Przejdź do treści

Selen – właściwości, niedobór i przedawkowanie, źródła

orzechy brazylijskie
Selen/iStock
Podoba Ci
się ten artykuł?

Selen jest mikroelementem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Jego najistotniejszą funkcją jest wspomaganie funkcjonowania układu odpornościowego. Negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu ma zarówno niedobór, jak i nadmiar selenu.

Co to jest selen?

Selen (Se) to pierwiastek z grupy niemetali, występujący w skorupie ziemskiej w rudach siarczkowych. Zawartość selenu w diecie uzależniona jest od zasobności gleby i wód gruntowych w ten pierwiastek. Używany jest jako dodatek do stali i szkła. Ma silne właściwości utleniające.

Właściwości selenu

Selen to pierwiastek o istotnej roli w organizmie. Wchodzi w skład aminokwasów selenometioniny i selenocysteiny, budującymi takie enzymy jak peroksydaza glutationowa. Dzięki temu selen odpowiada w pośredni sposób za ochronę przed wolnymi rodnikami, zwłaszcza błon komórkowych. Jaką jeszcze rolę pełni w organizmie selen? Właściwości prozdrowotne tego pierwiastka to uczestnictwo w przekazywaniu impulsów nerwowych, odtruwanie z metali ciężkich (kadm, rtęć), a także wytwarzanie i zachowanie ruchliwości plemników. Dobrze poznana jest zależność selen a tarczyca. Selen wchodzi w skład enzymów odpowiedzialnych za przekształcenie tyroksyny do trójjodotyroniny, a także dezaktywację hormonów tarczycy.

Dzienne zapotrzebowanie na selen

Dobowe zapotrzebowanie na selen zależy od wieku i wynosi odpowiednio:

  • do 6 m. ż. – 15 mikrogramów
  • od 7 do 12 m. ż. – 20 mikrogramów
  • od 1 do 3 r. ż. – 20 mikrogramów
  • od 4 do 8 r. ż. – 30 mikrogramów
  • od 9 do 13 r. ż. – 40 mikrogramów
  • od 14 do 18 r. ż. – 55 mikrogramów
  • dorośli – 55 mikrogramów.

Zwiększone zapotrzebowanie na selen

Wskazaniem do zwiększenia podaży selenu jest dieta bazująca na żywności z obszarów ubogich w selen. Kolejne czynniki mogące zwiększać zapotrzebowanie na selen to dializy, a także infekcja wirusem HIV.

Źródła selenu w diecie

Dzienne zapotrzebowanie na selen może być dostarczone wraz z dietą – selen w żywności obecny jest w wielu produktach. W czym jest selen? W diecie nie powinno zabraknąć takich produktów jak:

  • orzechy, zwłaszcza brazylijskie (ze względu na wysoki poziom selenu dozwolone jest spożycie tylko sztuki dziennie)
  • warzywa kapustne i cebulowe
  • pełnoziarniste produkty zbożowe
  • owoce morza, m.in. ostrygi i ryby
  • mięso i wątroba
  • jaja
  • grzyby
  • drożdże piwowarskie
  • melasa.

Selen organiczny można także znaleźć w suplementach diety. Decydując się na takie źródło selenu należy wziąć pod uwagę, jaki selen jest najlepiej przyswajalny. Polecane są organiczne związki selenu, przyswajalne w większym stopniu niż postacie nieorganiczne.

Niedobór selenu w organizmie

Zbyt niska podaż selenu w diecie może prowadzić do niedoboru pierwiastka. Oznacza to zwiększenie zachorowalności na choroby nowotworowe, reumatyczne, miażdżycę, marskość wątroby, zaburzenia płodności. Łatwe do zauważenia objawy niedoboru selenu to pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci oraz częstsze występowanie infekcji.

Nadmiar selenu w organizmie

Nadmiar selenu może mieć skutki toksyczne – wypadanie włosów, osłabienie paznokci, próchnica, opuchnięcie stawów. Może wystąpić  zwiększone zatrzymywanie metali ciężkich, szczególnie rtęci i ołowiu, w nerkach i wątrobie, spadek stężenia magnezu, manganu i miedzi w organizmie. Ponadto selen w nadmiarze ma potencjalne działanie rakotwórcze.

Bibliografia:

Klecha B., Bukowska B., Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne; Bromat. Chem. Toksykol., 2016

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.
Podoba Ci
się ten artykuł?