Czarny bez – przepisy z owoców czarnego bzu na nalewkę, sok i dżem

Przepisów na przetwory z owoców czarnego bzu jest mnóstwo. Można m.in. zrobić sok do herbaty, wzmacniająca nalewka, a także dżem. Oto nasze trzy propozycje, dzięki którym te wyjątkowo zdrowe owoce zagoszczą w waszych spiżarniach.

Czarny bez – kiedy kwitnie?

Krzewy bzu czarnego (łac. Sambuca nigra) rosną pospolicie, głównie dziko i mam wrażenie, że niemal wszędzie. Nawet w środku miasta spotykam je na każdym kroku. Na przełomie wiosny i lata kwitną białokremowym, drobniutkim kwieciem, silnie pachnącym i zebranym w charakterystyczne baldachy. Latem krzewy obsypują się owocowymi gronami, które aż do jesieni będą dojrzewać i nabierać koloru. Za jadalne uważa się zarówno kwiaty, jak i owoce – i po oba warto sięgać. Zrobić z nich można bowiem pyszne przetwory.

Właściwości lecznicze owoców czarnego bzu

Wiadomo, że owoce wykazują działania:

• przeciwwirusowe,
• przeciwbakteryjne,
• antyoksydacyjne.
• są dość bogate w witaminę C, witaminy z grupy B oraz potas.

Spożyte w zbyt dużych ilościach mogą zadziałać przeczyszczająco.

Chyba nie ma takiej mamy, która w swojej rodzicielskiej karierze chociaż raz w okresach zwiększonego ryzyka przeziębieniowego nie wyszła z apteki z buteleczką bzowego syropu. Pediatrzy i farmaceuci chętnie go polecają małym pacjentom. I dobrze, bo to naturalny środek wzmacniający odporność i wspomagający leczenie w stanach grypowych. Warto więc, śladem naszych babć, tanim sposobem przygotować kilka buteleczek dobroczynnego soku. Nie tylko z myślą o naszych pociechach – nam, dorosłym, też dobrze zrobi bzowa kuracja. A to dopiero początek domowego przetwórstwa, bo oprócz soku (i syropu) możemy pokusić się o przygotowanie dżemów i galaretek, a nawet nastawić nalewkę czy wino.

Kiedy zbierać owoce czarnego bzu?

Najlepszy czas na owocobranie przypada na wrzesień, więc czym prędzej rozejrzyjmy się po okolicy w poszukiwaniu krzewów uginających się od lśniących, czarnych jagód (wybierajmy jednak miejsca z dala od wielkomiejskiego ruchu drogowego). Zrywamy tylko dojrzałe baldachy. Jeśli wśród nich znajdują się pojedyncze czerwone lub zielone owoce, należy bezwzględnie je usunąć.

Czy czarny bez jest trujący?

Trzeba mieć świadomość, że pestki owoców zawierają sambunigrynę, która po spożyciu uwalnia toksyczny kwas pruski, dając objawy ostrego zatrucia. Co prawda wraz z dojrzewaniem jagód ilość toksycznego związku ulega zmniejszeniu, niemniej pamiętajmy: owoców czarnego bzu nie jadamy w stanie surowym (zasada ta dotyczy również kwiatów). Wystarczy jednak poddać je wysokiej temperaturze (np. podgrzanie lub suszenie), a niektóre źródła mówią także o mrożeniu (ale z kolei konieczne będzie przetarcie w celu usunięcia pestek) – by całkowicie zneutralizować sambunigrynę.

Przepisy na przetwory z czarnego bzu

Przepisów na przetwory z czarnego bzu jest mnóstwo. Przetwarzanie owoców czarnego bzu nie nastręcza większych kłopotów, o ile nie liczyć żmudnego obrywania jagódek z baldachów. Ale i na to znajdzie się rada – zwykły widelec przyspieszy pracę. A jeśli zdecydujesz się najpierw zamrozić owoce – praktycznie same odpadną z gałązek. Po przetwory z czarnego bzu warto sięgnąć w szczególności w sezonie przeziębieniowym, ponieważ wykazują działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i antyoksydacyjne. Będą więc skuteczną ochroną przed wirusami.

Teraz pozostaje już tylko zdecydować… Dżem, sok czy nalewka? Najlepiej wszystko naraz!

Przepis na dżem z owoców czarnego bzu i jabłek

Składniki:

– 500 g dojrzałych owoców czarnego bzu (waga po obraniu, bez łodyżek)
– 500 g jabłek (najlepiej kwaskowych, np. antonówka)
– 200 g cukru trzcinowego
– sok z 1 cytryny

Przygotowanie:

Baldachy owocowe dokładnie opłucz wodą (należy pozbyć się wszelkich zanieczyszczeń i owadów), następnie odsącz na sicie lub papierowym ręczniku. Oberwij owoce z łodyżek (pójdzie szybciej, jeśli użyjesz widelca), usuń wszystkie niedojrzałe jagody (zielone i czerwone). Umieść w garnku opłukane i obrane z łodyżek jagody bzu (tylko czarne, mocno dojrzałe; zielone i czerwone wyrzuć), skrop sokiem z cytryny. Zagotuj.

W międzyczasie wydrąż z jabłek gniazda nasienne i wraz ze skórką pokrój owoce w kostkę. Razem z cukrem dodaj jabłka do bzu i ponownie doprowadź do wrzenia. Zmniejsz płomień i wolno gotuj (mieszając od czasu do czasu), aż owoce się rozpadną i całość zgęstnieje (ok. 45 min).

Gotowy dżem można przetrzeć przez gęste sito, aby pozbyć się pesteczek (jest ich naprawdę dużo i niektórym mogą przeszkadzać w konsumpcji).

Przełóż dżem do czystych, wyparzonych słoików. Pasteryzuj (np. metodą suchą w piekarniku, ok. 15 min w 120 st. C). Po otwarciu słoika przechowuj w lodówce.

Przepis na sok z czarnego bzu z imbirem

Składniki:

– 1 kg dojrzałych owoców czarnego bzu (waga po oddzieleniu od łodyżek)
– 500 ml wody
– 250 g cukru
– sok z 1 cytryny
– ok. 3-cm kawałek imbiru

Przygotowanie:

Umyte i obrane z gałązek jagody bzu (tylko bardzo dojrzałe, czarne owoce) umieścić w garnku. Dodaj pokrojony w plasterki imbir i całość zalej wodą. Doprowadź do wrzenia i gotuj 10-15 min, aż owoce bzu porządnie popękają i puszczą sok. Zdejmij z płomienia i przelej zawartość do drugiego garnka przez bardzo gęste sito (ewentualnie przez kilka warstw dużego kawałka gazy). Pozostaw do samoistnego ocieknięcia (wtedy sok powinien pozostać w miarę klarowny) lub ugnieć i wyciśnij popękane owoce (będzie szybciej, ale sok zmętnieje od miąższu).

Do odzyskanego płynu dodaj sok z cytryny i cukier, i ponownie zagotuj. Gorący sok przelej do czystych, wyparzonych butelek lub słoików. Można zapasteryzować albo ustawić naczynia do góry dnem i pozostawić do całkowitego wystygnięcia.

* Jeśli posiadasz sokownik (trójpiętrowy garnek), możesz przygotować w nim sok bzowy w tradycyjny sposób.

* Niemal identyczną metodą przygotujesz gęsty bzowy syrop. Różnica polega na użyciu znacznie większej ilości cukru (ok. 1 kg cukru na każdy litr owocowego soku).

Przepis na  nalewkę z owoców czarnego bzu

Składniki:

– 1 kg owoców czarnego bzu (waga po obraniu)
– 1 l spirytusu 70%
– kawałek kory cynamonu
– 3-4 goździki
– 0,5 l wody (najlepiej źródlanej)
– 200 g cukru

Przygotowanie:

Do nalewki najlepiej zebrać mocno dojrzałe (czarne), przemarznięte owoce bzu (możemy sami przemrozić owoce w zamrażalniku).

Umyte i przebrane jagody (tylko czarne, bez szypułek) umieść w garnku, dodaj cynamon, goździki i 250 ml wody. Doprowadź do wrzenia, zdejmij z płomienia. Ostudź, przelej całość do dużego, wyparzonego słoja i dodaj spirytus. Odstaw na 1 miesiąc w ciepłe, ciemne miejsce.

Zagotuj 250 ml wody z cukrem (cukier powinien się całkowicie rozpuścić), ostudź i przelej do odcedzonego nastawu, wymieszaj. Odstaw na kolejny miesiąc.

Po tym czasie przelej nastaw przez gęste sito i dokładnie odsącz z owoców (już nie będą potrzebne). Przefiltruj nastaw ponownie, tym razem przez papierowy filtr do kawy (albo specjalne worki do filtrowania nalewek).

Odstaw słój z nastawem w ciemne i tym razem chłodne miejsce na minimum 3-4 miesiące. Im dłużej nalewka leżakuje, tym głębszego smaku nabiera. Jeśli przypomnisz sobie o niej za rok, będzie jeszcze smaczniejsza. Pij nalewkę w ilościach aptekarskich.

Małgorzata Dzięgielewska – zakochana w swoim mieście gdańszczanka, miłośniczka lodów, kaszubskiej truskawki, toskańskich wzgórz i pięknych książek. Gotuje sezonowo. Z zawodu architekt, z zamiłowania fotograf kulinarny. Współpracuje z magazynami kulinarnymi. Jej blog Pieprz czy Wanilia odzwierciedla pasję i drobne (słodkie i wytrawne) przyjemności życia.