Przejdź do treści

Glistnik (jaskółcze ziele) – jak wygląda, właściwości, zastosowanie

Glistnik (jaskółcze ziele) – jak wygląda, właściwości, zastosowanie Adobe Stock
Podoba Ci
się ten artykuł?
Podoba Ci
się ten artykuł?

Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L) to bylina, którą można spotkać niemalże wszędzie: na łąkach, w lasach, ogrodach, parkach, a nawet w przydrożnych rowach. Choć roślina ta zaliczana jest do chwastów, nie brak w niej cennych składników leczniczych. Maść z ziela glistnika powszechnie stosowana jest na kurzajki i brodawki, a napary z jaskółczego ziela pomagają w regulacji pracy przewodu pokarmowego. Jakie właściwości przypisuje się glistnikowi i na co może on być stosowany? 

Glistnik jaskółcze ziele – co to za zioło?

Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L) to zarówno lecznicza, jak i trująca roślina z rodziny makowatych. Jego właściwości doceniono już wiele wieków temu. Pierwsze wzmianki o medycznym zastosowaniu glistnika pojawiły w latach 1550-1553 p.n.e. W czasach starożytnych glistnik był stosowany do zwalczania pasożytów przewodu pokarmowego oraz stanowił składnik naparów przeciwgorączkowych. W Europie wykorzystywano go do leczenia kurzajek, natomiast tradycyjna medycyna chińska używała go do poprawy krążenia krwi. 

Na glistnika potocznie mówi się: glistewnik, żółtnik, złoty groszek, żółte ziele, listewnik złotnik. Jaskółcze ziele określane jest również celidonią (z greckiego chelidon – jaskółka, z łacińskiego – dar od niebios). Nazwa jaskółcze ziele ma związek z okresem kwitnienia i zamierania rośliny, który przypada na termin przylotu i odlotu jaskółek wypadający w kwietniu i wrześniu.

Jak wygląda jaskółcze ziele?

Roślina ma rozgałęzioną, słabo owłosioną łodygę, która po przełamaniu wydziela żółto-pomarańczowy sok mleczny. Ta charakterystyczna cecha pozwala na łatwe rozpoznanie ziela. Liście glistnika są pierzastosieczne, jajowate, karbowane po bokach i głęboko wcinane na stronie górnej. Na wierzchu liście są jasnozielone, zaś na spodzie sinozielone. Żółtozłociste kwiaty glistnika są niewielkie. Każdy kielich składa się z 4 wątłych płatków rozszerzających się na górze. Kwiaty glistnika są delikatne i łatwo odpadają. W pochmurne, deszczowe dni kwiaty zamykają się. 

Glistnik wydaje ciemnobrązowe lub czarne nasiona ulokowane w torebce w kształcie strączka. Co ciekawe, nasiona glistnika rozsiewane są przez mrówki i mogą kiełkować przez 5 lat. Owady pożywiają się mięsistym wyrostkiem (elajosomem) nasion obfitującym w tłuszcz i węglowodany. Dzięki temu glistnik łatwo rozsiewa się i zajmuje kolejne tereny. Jaskółcze ziele dorasta do 1 metra wysokości. Jest trudne do wyplenienia, niestraszne mu bowiem zwalczanie metodami mechanicznymi. Ze względu na właściwości trujące chelidonium majus zagraża zwierzętom gospodarskim pasącym się na pastwiskach i łąkach. 

Ruta Kowalska

Gdzie rośnie jaskółcze ziele?

Chelidonium majus to powszechnie spotykana roślina, którą uznaje się za chwast. Glistnik zasiedla lasy liściaste, zarośla, parki, ogrody, łąki, brzegi wód, pobocza dróg, przydrożne rowy, nieużytki. Rośnie też w górach jako roślina skalna. Preferuje gleby wilgotne i próchnicze. Jaskółcze ziele rośnie w Europie, Ameryce Południowej i Azji. 

Glistnik – właściwości

Surowcem zielarskim są ziele i korzeń glistnika. W jaskółczym ziele znajduje się wiele cennych substancji leczniczych. Do jednych z nich należą alkaloidy. W glistniku jest ponad 30 związków z tej grupy, w tym alkaloidy izochinolinowe (chelidonina, berberyna i sangwinaryna) i alkaloid chinolizydynowy (sparteina). W niewielkich dawkach alkaloidy działają przeciwnowotworowo, przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie. W zbyt dużych dawkach wykazują działanie toksyczne. 

Glistnik zawiera też 

  • flawonoidy: pochodne kwercetyny i kemferolu, 
  • karotenoidy: α- i β- karoten oraz α- i β- kryptoksantyna, 
  • kwasy organiczne: kwas jabłkowy, cytrynowy i chelidonowy, 
  • saponiny, 
  • glikogen, 
  • cholinę, 
  • witaminę C i A, 
  • sole mineralne, 
  • olejki eteryczne. 

Na co pomaga jaskółcze ziele?

Sok z glistnika działa antybakteryjnie i antywirusowo, dlatego wiele osób stosuje jaskółcze ziele na kurzajki i brodawki. Najprostszym sposobem jest zakup maści z glistnika, którą można nabyć w aptece. Inną metodą jest smarowanie kurzajki przez kilka dni świeżym sokiem z przełamanej łodygi.   

Naparowi z glistnika przypisuje się działanie uspokajające. Aby ukoić nerwy wystarczy wypić ziołowy napar przed snem. Chelidonium majus to roślina polecana na dolegliwości przewodu pokarmowego. Zaleca się stosować ją na skurcze jelit, bóle dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego oraz kamicę żółciową. Glistnik może być pomocny przy bolesnym miesiączkowaniu, bólach brzucha i kolkach. W medycynie alternatywnej jaskółcze ziele stosowane jest jako składnik kwasu Bołotowa. Jest to sfermentowany napój na bazie wody, śmietany, cukru i ziela glistnika. Chętnie stosują go osoby, które męczy katar, stany zapalne zatok i oskrzeli, choroby dróg moczowych. 

Chelidonium majus jest składnikiem wielu preparatów kosmetycznych. Kremy do rąk z glistnikiem działają przeciwbakteryjnie i regenerująco. Kremy do twarzy i olejki z jaskółczego ziela wykazują właściwości przeciwtrądzikowe. Mydło z jaskółczym zielem działa przeciwzapalnie i antybakteryjnie.

napar

Glistnik – przepisy na napar, nalewkę i maść

Napar z glistnika

Przygotowanie: jedną płaską łyżeczkę suszu (zmielonego ziela lub korzeni) zalać 250 ml wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na pół godziny. Następnie napar przecedzić. Napój z glistnika można pić kilka razy dziennie w porcji 50-100 ml (maksymalnie 150 ml). 

Wywar z glistnika

Przygotowanie wywaru z glistnika jest następujące: 1 łyżkę ziela zalewamy 500 ml wody i gotujemy przez 5 minut. Wywar odstawiamy na 20 minut i przecedzamy. Napój można pić w takiej samej ilości jak napar. Wywar i napar z glistnika warto stosować przy dolegliwościach trawiennych i bólach miesiączkowych. 

Maść z glistnika

Do przygotowania domowej maści z glistnika potrzebne będą: świeże kłącza i liście jaskółczego ziela (2 garści), smalec gęsi (400 gramów) oraz spirytus (50 ml). Ziele należy umyć, osuszyć i drobno pokroić. Na patelni rozgrzać smalec gęsi i dodać do niego glistnika. Oba składniki podgrzewać przez kilka minut i delikatnie mieszać. Następnie zdjąć patelnię z gazu, poczekać aż mikstura ostygnie i zmiksować ją w blenderze. Na koniec dodać spirytus, wymieszać i przelać do słoiczka. Maść należy przechowywać w lodówce. Domowa maść z jaskółczego ziela może być stosowana na problemy skórne, kurzajki i brodawki. 

Nalewka z glistnika

Przygotowanie nalewki: pół szklanki ziela glistnika zalać 400 ml wódki. Przelać do szklanego naczynia, zakorkować i odstawić na 14 dni. Po tym czasie przefiltrować i przelać do butelki. Nalewkę z glistnika stosuje się przy bólach brzucha, kolce wątrobowej i dolegliwościach dróg żółciowych. Zewnętrznie nalewka wykorzystywana jest również do leczenia kurzajek.

Kiedy zbierać jaskółcze ziele?

Jaskółcze ziele należy najlepiej zbierać w maju i czerwcu (maksymalnie do lipca). Młode pędy w okresie kwitnienia zawierają najwięcej związków o działaniu leczniczym. Ziele zebrane w sierpniu i wrześniu jest mało wartościowe, często też żółknie podczas suszenia. Korzeń glistnika zbiera się wczesną wiosną i jesienią. Po zbiorach roślinę suszy się w ciepłym i ciemnym miejscu. Na czas zbiorów najlepiej wziąć ze sobą rękawiczki i ostry nóż. Trzeba uważać, by sok nie dostał się do oczu. 

Jaskółcze ziele – przeciwwskazania do stosowania

Glistnik jaskółcze ziele jest przeciwwskazany u osób z chorobą wrzodową żołądka, zapaleniem błony śluzowej żołądka, zaćmą i jaskrą. Nie powinny spożywać go kobiety w ciąży. U niektórych osób stosujących glistnik w dawce zalecanej mogą pojawić się łagodne dolegliwości: niestrawność, nudności czy biegunka. Duże dawki glistnika powodują z kolei bóle brzucha, skurcze przewodu pokarmowego, ból i pieczenie w jamie ustnej, nietrzymanie moczu i senność. 

Źródła: 

  1. Piotr Migas, Magdalena Heyka . Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.) we współczesnej terapii – wskazania i bezpieczeństwo stosowania. Postępy Fitoterapii 3/2011. 
  2. Amal Maji, Pratim Banerji. Chelidonium majus L. (Greater celandine) – A Review on its Phytochemical and Therapeutic Perspectives. International Journal of Herbal Medicine 3(1):10-27. 2015. 

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy: