Melon – odmiany i właściwości zdrowotne. Jak jeść melona?

Melon miodowy, galia, kantalupa, a może gorzki melon? Sklepowe półki uginają się pod różnymi odmianami tego owocu. Słodki, ale orzeźwiający, bogaty w witaminę C i niskokaloryczny – taki właśnie jest melon. Jak go pokroić i co można z niego zrobić? Sprawdź wartości odżywcze melona oraz przepisy z jego udziałem.

Co to jest melon?

Melon to jadalna roślina z gatunku dyniowatych (Cucurbitaceae), która posiada płożącą się lub pnącą łodygę i owłosione liście. Wbrew powszechnej opinii melon to warzywo a nie owoc, jednak ze względu na kulinarne wykorzystanie często określa się go jako owoc. Z kwiatów o barwie żółtej lub pomarańczowej, po 3-4 miesiacach od wysiana rośliny powstają ważące do kilku kilogramów owoce. Znajdujący się wewnątrz nich miąższ może być biały, zielonkawy, żółty lub pomarańczowy.

Historia melona rozpoczęła się prawdopodobnie w Azji i Afryce. Gdy dotarł do Europy, w jego orzeźwiającym miąższu rozsmakowali się starożytni Grecy i Rzymianie. Do Polski, co nie powinno być wielkim zaskoczeniem, melona w XVI wieku sprowadziła królowa Bona.

Gdzie rosną melony? Owoce te uprawia się na całym świecie, przede wszystkim w Turcji, Chinach, Indiach, Hiszpanii, USA, Japonii i Włoszech. W innych krajach uprawa melona przebiega głównie w szklarniach. Melon rośnie jak znany nam ogórek, z którym jest spokrewniony. Pędy rośliny płożą się po ziemi, wymagają ciepłego i słonecznego stanowiska oraz odpowiedniego nawodnienia. Owoce dojrzewają od sierpnia do września. Melon w smaku jest słodki (choć nie tak bardzo jak arbuz), soczysty i bardzo aromatyczny.

Rodzaje melonów

Owoce melona występują w wielu odmianach, więc to, jak wygląda melon zależy od jego rodzaju. Melony można podzielić na dwie główne grupy ‒ letnie i zimowe. Najpopularniejsze z nich spotykane w naszych sklepach to:

• melon Cantaloupe (kantalupa)‒ kulisty owoc o szarej i chropowatej skórce, niekiedy żebrowanej powierzchni oraz pomarańczowym miąższu,
• melon żółty ‒ zwany również miodowym (honeydew), charakteryzuje się owalnym owocem z gładką, intensywnie żółtą skórką i jasnozielonym miąższem,
• melon zielony ‒ o owalnych owocach z gładką, zieloną skórką i bladożółtym miąższem,
• melon galia ‒ kulisty owoc o żółtej, siatkowanej, jakby spękanej skórce i jasnozielonym miąższu,
• gorzki melon (bitter melon)-  inaczej przepękla ogórkowa, kolczasty i wydłużony (w kształcie elipsy) owoc, niedojrzały w kolorze zielonym, dojrzały o barwie żółto- pomarańczowej.

Co ciekawe, melon uprawiany jest z powodzeniem także w Polsce, powstało nawet kilka odmian przystosowanych do naszych warunków atmosferycznych (np. Bosman, Melba czy Malaga).

Melon – właściwości zdrowotne

Melon jest owocem o wysokiej zawartości wody (aż 90 proc.), ponadto zawiera 5-15% cukrów (glukoza, fruktoza i sacharoza), witaminy i minerały. Melon jest bogaty w beta-karoten, który ma działanie antyoksydacyjne, zapobiega stanom zapalnym w naszym organizmie oraz działa przeciwstarzeniowo – wpływa korzystnie nie tylko na wygląd naszej skóry, ale też kondycję wielu narządów (serce, płuca, oczy).

Kolejnym silnym przeciwutleniaczem zawartym w melonie jest witamina C, której przypisuje się wiele właściwości zdrowotnych – od korzystnego wpływu na odporność organizmu, przez przyspieszenie gojenia ran i zrastania się kości, aż po zapobieganie procesom nowotworowym. Dzięki dużej ilości wody i obecności takich minerałów jak magnez, potas i sód – melon uznawany jest za naturalny izotonik. Warto więc włączyć go do diety jako składnik posiłku potreningowego.

Oczywiście jak w przypadku innych owoców i warzyw wszystkie dobroczynne właściwości są dla nas dostępne dopiero w dojrzałym melonie. Melon powinien zostać zjedzony w ciągu 5-7 dni od przyniesienia do domu. Przechowywanie pokrojonego melona powoduje straty witaminy C i karotenoidów. Zamrażanie melona nie prowadzi do zmniejszenia zawartości witaminy C, ale powoduje straty innych witamin i składników odżywczych.

Melon dostarcza około 35 kcal na 100 gram produktu, można więc uznać go za owoc niskokaloryczny. Melon posiada wysoki indeks glikemiczny (IG 60-65), ale niski ładunek glikemiczny. Ładunek glikemiczny, w przeciwieństwie do indeksu glikemicznego uwzględnia także jakość węglowodanów w produkcie (a nie tylko ilość), więc jeśli nie zjemy dużo melona, jego indeks nie będzie wysoki. Osoby z cukrzycą nie powinny spożywać melona w nadmiarze, co nie oznacza, że muszą z niego całkowicie rezygnować.

Zdjęcie: Katarzyna Karus-Wysocka | www.cookitlean.pl

Jak przygotować melona?

Melon wciąż nie jest bardzo popularnym owocem w naszym kraju, nie każdy więc wie jak z nim postępować. Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania:

1. Jak sprawdzić czy melon jest dojrzały? Najprostszym sposobem jest puknięcie w powierzchnię ‒ dojrzały melon wydaje wtedy głuchy odgłos. Można również nacisnąć czubki owocu, by sprawdzić, czy nie są zbyt twarde lub zbyt miękkie. Dojrzałość owocu można poznać również po zapachu ‒ ten powinien być intensywny i słodki.
2. Jak pokroić/ obrać melona? Melona kroi się podobnie jak arbuza. Ostrym nożem przecinamy go na pół, wzdłuż dłuższej części, a następnie wyciągamy pestki łyżką. Trzeba uważać , żeby wraz z pestkami nie wyjąć miąższu przeznaczonego do jedzenia. Potem można pokroić każdą połówkę na kilka kawałków i odciąć z nich cienko skórkę.
3. Jak wykorzystać pestki z melona? Pestki melona nie są trujące, więc nie należy się ich obawiać. Dostarczają podobnych wartości odżywczych jak sam melon. Można je jeść świeże, bądź dodać zmielone do napojów.

Jak jeść melony?

Melony najchętniej zjadamy na surowo, pokrojone w księżyce lub kostkę, samodzielnie lub jako dodatek do sałatek, a nawet jako napój. Melona najlepiej podawać lekko schłodzonego.

• Jak jeść melona żółtego (miodowego)? Melon miodowy charakteryzuje się słodyczą i dużą soczystością. Możemy go przygotować z serem kozim, miętą i miodem w postaci słodkiego deseru. Świetnym zestawieniem tego typu melona jest przystawka z szynki parmeńskiej, którą owija się kawałki melona. Dobrym pomysłem będzie też chłodnik z żółtego melona, pomidorów i brzoskwinii.
• Jak jeść melona galia? Melon galia jest neutralny w smaku. Najbardziej pasuje do owoców morza.
• Jak jeść melona kantalupa? Melon kantalupa ma słodki smak, ale nie jest aż tak słodki jak melon miodowy. Warto dodać go do sałatek owocowych. Możemy z niego zrobić owocowe koreczki – będziemy potrzebować kostek melona, truskawek i winogron.

Co jeszcze można zrobić z melona? Owoc ten  można  poddać obróbce termicznej i przygotować z niego dżemy, konfitury, kompoty, a nawet zapiekanki. Włosi doceniają go również jako dodatek do mięs.

Melon – przepisy

Koktajl z melona, mango i truskawek

Składniki:

• 200 gram obranego melona
• 1 mango
• 10 truskawek
• 1 szklanki soku jabłkowego

Melona należy dokładnie umyć, przekroić na pół, pokroić w mniejsze plastry i odciąć skórkę. Włożyć do blendera wraz z pokrojonym mango, truskawkami i sokiem. Wszystko zblendować. Koktajl jest gotowy do spożycia.

Sałatka z melona

Składniki:

• 1 szklanka obranych cząstek melona galia
• 1 kiwi: obrane, pokrojone w plasterki lub na ćwiartki
• pieprz
• liście bazylii
• ser kozi
• sok z cytryny lub limonki
• oliwa z oliwek

Obrane i pokrojone owoce włożyć do salaterki, dodać pokruszony ser kozi i liście bazylii, polać sokiem z cytryny lub limonki i oliwą z oliwek, posypać pieprzem do smaku.

Chłodnik z melona kantalupa

Składniki

• 1 kantalupa (obrana, pozbawiona pestek i pokrojona w kostkę)
• 2 szklanki soku pomarańczowego
• 1 łyżka świeżego soku z limonki
• ¼ łyżeczki cynamonu

Do miksera włożyć melona, dodać  ½ szklanki soku pomarańczowego, przykryć pokrywką i miksować do gładkiej konsystencji. Przenieść zawartość do dużej miski, dodać sok z limonki, cynamon i resztę soku pomarańczowego. Zupę przykryć i włożyć  do lodówki na godzinę. Podawać schłodzoną.

Bibliografia:

[1] Harry Paris et all,“Medieval emergence of sweet melons, Cucumis melo (Cucurbitaceae),” Ann Bot., vol. 110, no. 1, pp. 23–33, 2012. 

[2] “Watermelon, Cantaloupe, and Honeydew,” Trop. Subtrop. Fruits Postharvest Physiol. Process. Packag., 2012.

[3] “Melons. Farm to health series.,” The Ohio State Univeristy. [Online]. Available: www.aicr.org. [Accessed: 16-Jul-2020]. 

[4] P. M. Rolim, L. M. J. Seabra, and G. R. de Macedo, “Melon By-Products: Biopotential in Human Health and Food Processing,” Food Rev. Int., vol. 36, no. 1, pp. 15–38, Jan. 2019, doi: 10.1080/87559129.2019.1613662.