Zioła prowansalskie – skład mieszanki i do czego jej używać

Zioła prowansalskie to przyprawa pochodząca z południa Francji. Tradycyjnie wykorzystywana m.in. do nadawania przyjemnego aromatu pieczonym lub grillowanym mięsom, ze względu na łagodny smak posiada niezliczoną ilość zastosowań. Co wchodzi w skład ziół prowansalskich i do czego warto dodawać tę przyprawę?

Co to są zioła prowansalskie?

Zioła prowansalskie są mieszanką różnych rodzajów ziół charakterystycznie wykorzystywanych w kuchni Prowansji, czyli regionu leżącego na południu Francji.

W skład ziół prowansalskich wchodzą:

• oregano,
• tymianek,
• cząber,
• rozmaryn,
• majeranek.

W niektórych wersjach zioła prowansalskie zawierają również bazylię, koper włoski, szałwię, estragon, liść laurowy lub lawendę. Smak i zapach mieszanki różnią się w zależności od wybranych surowców oraz proporcji pomiędzy ich ilościami. Wykorzystanie w gotowaniu ziół prowansalskich produkowanych przez różne firmy może więc znacząco modyfikować aromat potrawy przygotowywanej w domu czy restauracji.

Właściwości zdrowotne ziół prowansalskich

W kontekście zdrowia największe korzyści ze spożywania ziół wynikają z bardzo dużej zawartości antyoksydantów (przeciwutleniaczy). Działanie antyoksydantów polega na unieszkodliwianiu wolnych rodników, czyli struktur powstających jako produkty uboczne procesu przekształcania żywności w energię, a także w wyniku aktywności fizycznej, palenia papierosów, narażenia na substancje toksyczne czy promieniowanie słoneczne.

Wolne rodniki posiadają zdolność do niszczenia komórek i materiału genetycznego. Nadmiar tych związków w organizmie prowadzi do pojawienia się tzw. stresu oksydacyjnego, który może wiązać się z większym ryzykiem rozwoju wielu chorób przewlekłych, w tym m.in. schorzeń układu sercowo-naczyniowego, nowotworów czy problemów ze wzrokiem.

Spożywanie ziół, w tym ziół prowansalskich, jest jednym ze sposobów na ograniczanie szkód wywołanych przez wolne rodniki. Pod kątem zawartości przeciwdziałających im substancji wiele przypraw ziołowych znacznie przewyższa warzywa i owoce (w tym znane z wysokiego potencjału antyoksydacyjnego owoce jagodowe).

Spożywanie ziół prowansalskich ma również inne udokumentowane korzyści w kontekście zdrowia. Wśród nich warto wymienić:

• działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe (wykazane w badaniach in vitro),
• wysoką gęstość odżywczą – co oznacza, że w niewielkiej porcji produktu znajduje się relatywnie duża ilość istotnych z punktu widzenia funkcjonowania organizmu składników pokarmowych (wśród nich można zwrócić uwagę szczególnie na błonnik pokarmowy i żelazo – po około 6 proc. dziennego zapotrzebowania dla dorosłej kobiety w jednej łyżce produktu).

Zioła prowansalskie – przeciwwskazania do spożycia

Spożywanie ziół prowansalskich w ilościach uwzględnianych w standardowej diecie jest całkowicie bezpieczne dla zdrowia. Poza rzadkimi alergiami na białka występujące w roślinach wchodzących w skład mieszanki, nie istnieją przeciwwskazania do wyłączenia produktu do codziennego jadłospisu. Dodawanie ziół prowansalskich do potraw przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią również nie wiąże się z ryzykiem dla zdrowia. Przyprawę można włączyć także do diety niemowlaków na etapie rozszerzania jadłospisu.

Ostrożność przy spożywaniu mieszanek ziołowych powinny zachować osoby przyjmujące leki przeciwkrzepliwe. Choć wykorzystanie ziół prowansalskich jako przyprawy w umiarkowanych ilościach uznaje się za bezpieczne dla nich, znaczne zwiększenie spożycia tego produktu może powodować spowolnienie krzepnięcia krwi i zwiększenie ryzyka krwawień.

Do czego wykorzystać zioła prowansalskie?

Jakie zastosowania w kuchni mają zioła prowansalskie? Można wykorzystać je do przygotowania:

• sosu czosnkowego z jogurtu naturalnego,
• sosu do pizzy,
• pieczonego, grillowanego lub smażonego mięsa (np. kurczaka lub ryby),
• zup, np. minestrone,
• gulaszów na bazie mięsa i warzyw,
• czosnku marynowanego w przyprawach,
• sosów pomidorowych,
• pieczonych lub duszonych warzyw,
• masła czosnkowego z ziołami.

Przy przygotowywaniu dań ciepłych, zioła prowansalskie tradycyjnie dodaje się na początku poddawania składników obróbce termicznej lub jeszcze przed rozpoczęciem gotowania (np. jako składnik marynat).

Czym zastąpić zioła prowansalskie?

Chcesz przygotować danie z przepisu, w którym uwzględniono zioła prowansalskie, ale akurat nie masz ich w domu? Możesz je z powodzeniem zastąpić samodzielnie przygotowaną mieszanką wybranych ziół (oregano, tymianku, bazylii, estragonu, cząbru, rozmarynu, majeranku, szałwii, kopru włoskiego). Podobny skład mają również niektóre gotowe przyprawy: zioła dalmatyńskie, zioła włoskie oraz zioła „do pizzy”.

Źródła:

1. Embuscado M. E. (2015) Spices and herbs: Natural sources of antioxidants – a mini review, Journal of Functional Foods, 18: 811-819.
2. USDA (2019) Spices, oregano, dried, FoodData Central, dostęp z: https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/171328/nutrients.
3. NIH (2021) Oregano, MedlinePlus, dostęp z: https://medlineplus.gov/druginfo/natural/644.html.