Kiedy brać białko, rodzaje białka, przeciwwskazania

Kiedy brać białko – podczas odchudzania, w okresie okołotreningowym? Przygotowana z wodą lub mlekiem, stanowiąca nieodłączny element osób regularnie odwiedzających siłownię – odżywka białkowa. Czy spożywać odżywkę białkową to dylemat, przed którym stoi niejedna osoba aktywna fizycznie. Niektórym trudno uwierzyć, że tak intensywnie słodki koktajl przygotowany z proszku, może być zdrowy. O tym, czy jest to dobry element diety, rozmawiamy z dietetyczką Moniką Prześlakowską.

Urszula Gruszka: O odżywce białkowej mówi się w uproszczeniu, że jest „sproszkowanym kurczakiem”. Czy jest to właściwe określenie? 

Dietetyk Monika Prześlakowska: Mięso to produkt naturalny, zapewniający kompleks niezbędnych aminokwasów (w tym egzogennych, nieprodukowanych w naszym organizmie), do którego trawienia jesteśmy przystosowani. W przypadku odżywki białkowej dużo zależy od tego z czego jest wytworzona. Może się ona składać z wyizolowanych białek lub np. pojedynczych aminokwasów. Dla naszego układu trawiennego oznacza to, że nie będzie się już musiał tak napracować, czyli proces będzie przebiegał w mniejszym stopniu. A zatem jeśli postawilibyśmy tylko na spożywanie odżywki w proszku, rezygnując np. z mięsa, wówczas poprzez ograniczenie gryzienia, moglibyśmy osłabić nasze dziąsła, a do tego mogłyby się pojawić rożne problemy np. zaparcia. Z drugiej strony pojedyncze aminokwasy, zawarte w odżywkach, mogą być dla nas korzystne w związku z tym, że droga ich wchłonięcia będzie krótsza. A to będzie korzystne w przypadku treningu i regeneracji.

Jak przyjmować białko? Szybciej przygotujemy koktajl z odżywką niż mięso, a wiadomo w dzisiejszych czasach żyjemy w zawrotnym tempie. Dlatego sprawdza się to po treningu, gdy czas posiłku ma znaczenie. Ponadto na bazie odżywki białkowej można przygotować smaczne dania – naleśniki, pancake czy desery. Natomiast dużo łatwiej przedawkujemy odżywkę niż mięso. Rekomendacje ISSN z 2017 r. odnośnie spożycia białka przez sportowców mówią, że zapotrzebowanie powinno wynosić od 1,4 do 2 g białka na kilogram masy ciała. Spożycie większej ilości białka sprawia, że nie jest już wykorzystywane w naszym organizmie. Ważnym aspektem jest także to, że mięso oprócz białka dostarcza także inne cenne składniki. Najlepszy jestem zatem złoty środek i dieta dobrana pod nas styl życia i cel działania. Nie ma zatem jednoznacznej odpowiedzi na pytanie „kiedy brać białko”.

Wiele osób trenujących codziennie stosuje odżywkę. Jak brać białko? Czy powinien być to stały element diety osoby aktywnej?

Wszystko zależy od tego jak wygląda nasza codzienna dieta. Podstawą jest przede wszystkim wyliczenie naszej całkowitej przemiany materii i ocenienie czy realizacja naszego planu jest możliwa za pomocą samej diety. Przykładowo, jeśli ilości białka są „nie do przejedzenia” albo dana osoba woli wypić koktajl, bo po treningu nie może nic zjeść, to wtedy z pomocą przychodzą nam odżywki białkowe. Ważne, żeby było to uzupełnienie naszej diety, a nie jej podstawa.

Kiedy brać białko? Pamiętajmy, że białko w formie odżywki powinniśmy brać jedynie wtedy, gdy mamy jego niewystarczającą podaż wraz z dietą. Inaczej łatwo o przedawkowanie. Na pewno dużo prościej jest zabrać ze sobą koktajl i wypić go po treningu niż cały posiłek i w takiej sytuacji jest to dobre wyjście. Istotne jest natomiast odpowiednie nawodnienie, aby nie dopuścić do braków wody w naszym organizmie. Na pewno warto pamiętać, żeby nie stosować się w ciemno do zaleceń producenta, a dostosować ilość przyjmowanego białka do swojego zapotrzebowania. Nie należy również kupować produktów tanich i słabej jakości. Suplementacja białka nie jest niezbędna każdej osobie, która odwiedza siłownię.

Zbyt duże ilości białka w diecie są dla nas niekorzystne, gdyż mogą prowadzić do problemów z układem trawiennych, nerkami, wątrobą, a nawet funkcjonowaniem mózgu. Na szczęście odżywki same w sobie nie są tak smakowite jak mięso, więc ciężko się nimi zajadać. Warto też pamiętać, że odżywka działa, gdy ją bierzemy, a po przerwaniu jej stosowania efekty nie są trwałe.

Należy również zwrócić uwagę na to, że na rynku mamy trzy podstawowe rodzaje odżywek białkowych: izolat, koncentrat i hydrolizat. Najmniej przetworzonego białka na 100g będzie zawierał koncentrat, następny będzie izolat (pozbawiony tłuszczu i laktozy w przypadku pozyskiwania go z serwatki), a najlepszy, jak i najdroższy będzie hydrolizat.

Gdy pojawi się nadmiar białka w organizmie, objawy mogą obejmować odwodnienie i towarzyszące mu wzmożone pragnienie, suchość skóry i błon śluzowych czy spadek objętości wydalanego moczu. Mogą pojawić się objawy skórne – trądzik i stany zapalne, bóle głowy, osłabienie i senność, zaparcia i problemy trawienne czy pogorszenie nastroju.

Czy są znane jakieś przeciwwskazania do przyjmowania odżywki?

Same białka serwatki nie stanowią zagrożenia dla zdrowia człowieka. Problemem jest jednak to, co producenci dodają do swoich produktów. Dodatki smakowe, barwniki i słodziki mogą wpływać na nasz organizm. W produktach tych znajdziemy także laktozę, więc jeśli jesteśmy na diecie bez laktozy, nie będzie to dla nas odpowiedni produkt.

Z wiekiem też trudniej tolerujemy laktozę, dlatego w większej dawce może być ona dla nas niekorzystna i objawić się skutkami charakterystycznymi dla nietolerancji, np. wzdęcia, ból brzucha, biegunki. Bardzo często zdarza się tak, że osoby przyjmujące odżywki białkowe uskarżają się na owe dolegliwości, a przyczyną nie jest sam produkt, a laktoza. Warto wtedy rozpuszczać je w wodzie, a nie w mleku. Na pewno w standardowej formie nie będą też odpowiednie dla osób na diecie roślinnej. Uzyskiwane są bowiem głównie z białka serwatkowego lub kazeinowego, czyli z mleka lub albuminy jaj.

Odżywki nie zawierają cukru ale aromaty i słodziki, dlatego ich smak zazwyczaj jest bardzo intensywny. Czy na dłuższą metę jest to zdrowe?

Odżywki w swoim składzie mogą zawierać naprawdę wiele substancji dodatkowych. Mogą to być dodatki smakowe, barwniki czy słodziki, które wywołują różne skutki uboczne. Jeśli nie kupujemy odżywek ze sprawdzonego źródła, to możemy trafić na substancje pobudzające, a nawet zakazane sterydy! Wiele z odżywek zawiera dodatkowo oleje, cukry, probiotyki i aminokwasy. Często też mogą się w nich znaleźć roślin, które w formie przetworzonej mogą kumulować metale ciężkie.

Obecnie odżywki są najczęściej słodzone acesulfamem-K lub sukralozą, które także podejrzewa się o toksyczne działanie. Warto na nie uważać i nie spożywać w nadmiernych ilościach. Mogą powodować nadpobudliwość, a także zwiększać ryzyko raka piersi. Barwniki, np. żółcień chinolinowa może z kolei być wysoce alergiczna (żółta barwa odżywek). Znajdziemy ją także w lodach, słodyczach czy rutinoscorbinie. Wybierajmy zatem produkty z górnej półki, zwłaszcza jeśli zamierzamy je dłużej stosować i traktujmy zawsze jako uzupełnienie diety, a nie jej bazę.

Czy jest to dobra alternatywa w diecie, jeśli jesteśmy na diecie wegetariańskiej?

Jeśli jesteśmy na diecie roślinnej, odpowiednikiem może być białko sojowe. Ilość białka w takiej odżywce jest zbliżona do odżywki standardowej. W przypadku innych białek wchłanialność może być niższa, np. z ziaren soi, grochu, konopi czy ryżu. Jeśli natomiast jesteśmy wegetarianami i nie spożywamy po prostu produktów mięsnych i ryb, to może sięgnąć po odżywki białkowe wg zasady, o której już wspominałam, czyli tylko wtedy, gdy faktycznie mamy niedobory. Ogólnie na diecie wegetariańskiej raczej łatwo jest wyrównać zapotrzebowanie na białko. Większe wyzwanie stanowi dieta wegańska, ale także jest to możliwe bez zastosowania odżywki.

Warto pamiętać, że odżywka nigdy nie zastąpi pełnowartościowego posiłku. Ma ona być tylko uzupełnieniem naszej diety i wpłynąć na ewentualne niedobory. Zawsze należy rozpatrzeć jednak dany przypadek indywidualnej i wybrać najlepsze wyjście dla danej osoby.

Kiedy brać białko?

Białko w proszku to sposób na uzupełnienie diety ubogiej w białko. Po odżywki białkowe sięgają wegetarianie i weganie, sportowcy, osoby na diecie odchudzenie. Najczęściej spożywane jest białko serwatkowe. Jak brać białko? Zgodnie z zaleceniami producenta, uwzględniając podaż białka w diecie i zapotrzebowanie organizmu na ten składnik pokarmowy. Jeśli na suplementację białkiem decydują się osoby uprawiające sport, zalecane jest przyjmowanie białka do 2 godzin po treningu. Można jeszcze sięgać po białko rano, a także w okresie dłuższych przerw między posiłkami.

Rodzaje odżywek białkowych

Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów odżywek białkowych. Podstawowy podział dotyczy białek roślinnych i zwierzęcych. Wegańskie odzywki białkowe zawierają białko grochu, sojowe, konopne, ryżowe czy z komosy. Natomiast odżywki białkowe odzwierzęce mogą zawierać białko drobiowe czy wołowe. Najbardziej rozpowszechnione są odżywki pozyskiwane z mleka krowiego – białko kazeinowe oraz białko serwatkowe. Jak przyjmować taką odżywkę? Białko serwatkowe jest szybko trawione i wchłaniane, zatem zaleca się stosować je po treningu. Z kolei białko kazeinowe trawione jest znacznie dłużej, a aminokwasy wchłaniane są stopniowo – dlatego powinno być stosowane na wieczór, przed snem.

W zależności od zawartości aminokwasów, odżywki białkowe dzielą się na:

• koncentraty zawierające 70 – 85% białka
• hydrolizaty zawierające około 85% białka
• izolaty zawierające nawet 98% białka.