Dieta w PCOS, zespole policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedna z częstszych chorób endokrynologicznych diagnozowana u kobiet w wieku reprodukcyjnym. Jak z nią walczyć? Poza leczeniem farmakologicznym, kluczową rolę odgrywa dieta! Na co w takim razie zwrócić uwagę, gdy zmagamy się z PCOS? Co jeść, a z czego zrezygnować?

Kontrola masy ciała

U ponad 50 proc. kobiet zmagających się z PCOS stwierdza się otyłość lub nadwagę. Chorobie tej stosunkowo często towarzyszy również insulinooporność, czyli obniżona wrażliwość organizmu na działanie insuliny, hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu cukru we krwi. Dlatego też w przypadku nadmiernej masy ciała, konieczne jest zrzucenie kilku kilogramów, co korzystnie wpłynie nie tylko na wydzielanie insuliny, ale także na poprawę samopoczucia. Ponadto redukcja masy ciała pomoże w regulacji cyklu miesiączkowego, co z kolei zwiększy szansę na zapłodnienie.

Niski indeks glikemiczny

Żywność o niskim indeksie glikemicznym to przede wszystkim produkty pełnoziarniste, orzechy, niektóre owoce (np. arbuz czy truskawki), warzywa, nasiona, jak i inne nieprzetworzone produkty o niskiej zawartości węglowodanów.

Badania dowodzą, że wiele kobiet zmagających się z PCOS, w wyniku problemów z insulinoopornością, czyli opornością komórek na działanie insuliny, odczuwa nieprzyjemne i utrudniające życie objawy jak np. senność, problemy z koncentracją, zachcianki na produkty wysokowęglowodanowe jak słodycze. Przestrzeganie diety może okazać się pomocne w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy we krwi.

A co z glutenem?

O tym, czy dieta kobiety zmagającej się z PCOS powinna być pozbawiona glutenu, mówi mgr Kamila Urbaniak, dietetyk specjalizująca się w dietoterapii kobiet z PCOS.

– W przypadku PCOS nie ma konieczności wykluczania produktów zawierających gluten. Są jednak od tego wyjątki i w dużej mierze zależą przede wszystkim od chorób współistniejących z PCOS. Jeśli pacjentka została dodatkowo zdiagnozowana w kierunku celiakii musi przejść na dietę bezglutenową. PCOS bardzo często współwystępuje również z chorobą Hashimoto. Około 10 proc. osób z Hashimoto ma celiakię lub nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Jeśli diagnostyka potwierdzi powyższe, wtedy pacjentka z PCOS powinna prowadzić również dietę bezglutenową.

W praktyce klinicznej obserwuję również, że niektóre pacjentki z PCOS starające się o ciążę od długiego czasu i zmagające się z niepłodnością, czasem po wprowadzeniu diety bezglutenowej zachodzą w ciążę. Mamy doniesienia naukowe mówiące o tym, że pacjentki zmagające się z niepłodnością 6-krotnie częściej chorują na celiakię, która nie była zdiagnozowana wcześniej. Nie mamy jednak standardów medycznych z obowiązkowym screeningiem pacjentek z problemem niepłodności w kierunku celiakii. Czasem badania zlecają lekarze, czasem pacjentki samodzielnie przechodzą na dietę, niekiedy moja rola sprowadza się do tego by uszanować decyzję pacjentki i na danym modelu żywieniowym zastosować strategie propłodnościowe – mówi Urbaniak.

Błonnik

W utrzymaniu prawidłowej glikemii, pomocne okaże się wprowadzenie do codziennego menu większej ilości błonnika, który wpływa również na zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL określanego jako „zły cholesterol”. Jego głównym źródłem są owoce, warzywa, otręby, czy makaron razowy. Pamiętajmy – im więcej błonnika w danym produkcie tym niższy indeks glikemiczny.

Żywność nieprzetworzona

Codzienny jadłospis kobiet z PCOS powinien opierać się na nieprzetworzonej żywności. Bardzo istotne jest unikanie wysoko przetworzonych produktów, będących źródłem jedynie pustych kalorii – np. fast foodów, słonych i słodkich przekąsek. Ponadto smażenie na głębokim tłuszczu, zastąpmy pieczeniem w naczyniu żaroodpornym, duszeniem czy gotowaniem.

Kwasy tłuszczowe

Odpowiednia podaż zdrowych tłuszczów, w tym kwasów tłuszczowych omega-3, pomoże w uregulowaniu gospodarki hormonalnej i poprawie stężenie insuliny na czczo i po posiłkach u kobiet z PCOS. Warto, aby w ich menu znalazły się źródła kwasów omega-3 np. tłuste ryby morskie, orzechy włoskie, nasiona, olej lniany czy awokado. Kwasy tłuszczowe omega-3 zmniejszają ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego i działają przeciwzapalnie.

Witamina D

Kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników, powinny zwrócić uwagę na poziom witaminy D w organizmie, której jak wiadomo głównym źródłem jest słońce. Niedobór wspomnianej witaminy może być związany z negatywnymi skutkami ubocznymi PCOS – otyłością, insulinoopornością, jak i zaburzeniami owulacji. Jej suplementacja zwiększa szansę na przywrócenie regularnych cyklów miesiączkowych, a tym samym zwiększa szansę na zajście w ciążę.

– Z mojej praktyki wynika, że u kobiet z PCOS niedobór witaminy D często jest chroniczny, nieważne czy zimą, czy latem po ekspozycji na słońce. Suplementacja u nich jest kluczowa w celu regulacji miesiączek, owulacji, zmniejszania insulinooporności, czy w działaniach propłodnościowych. Dostrzegam również zmniejszenie zmęczenia, senności i więcej energii i pacjentek u których poziom witaminy D zostanie odpowiednio uzupełniony w organizmie – mówi mgr Kamila Urbaniak.

 Po jakim czasie możemy oczekiwać reakcji organizmu na wprowadzone zmiany żywieniowe?

– Wszystko zależy od tego, jak wprowadza je pacjentka i jak duże manifestacje choroby u niej występują. Czasem wystarczą 3 miesiące, a czasem ten czas się wydłuży. Leczenie PCOS to nie tylko dietoterapia czyli dieta o niskim stopniu przetworzenia, podobna w istocie do diety środziemnomorskiej, ale też inne modyfikacje stylu życia – praca nad redukcją stresu, częstszymi niż w innych grupach współwystępującymi problemami natury psychicznej (np. zaburzenia lękowe, depresja), ale też ruch, sen i odpowiednia suplementacja, która w PCOS pozwala np. radzić sobie z nadmiernym owłosieniem, regulować występowanie miesiączek czy owulacji – dodaje mgr Kamila Urbaniak.