Co to jest sorbitol? Szkodliwość, właściwości, zastosowanie

Sorbitol to substancja słodząca, często wykorzystywana przez diabetyków. Nierzadko dodaje się ją do żywności. Zastosowanie znajduje też w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. Co więcej, można ją znaleźć w wielu owocach. Jakimi jeszcze właściwościami wyróżnia się ten organiczny związek chemiczny? I czy jest dla ciebie bezpieczny? Poznaj tajemnice sorbitolu!

Sorbitol – co to jest? 

Czym jest sorbitol? To związek chemiczny należący do polioli, czyli alkoholi wielowodorotlenowych. Zazwyczaj występuje w postaci białego, krystalicznego proszku, który jest pozbawiony woni i dobrze rozpuszcza się w wodzie. Występuje też czasem w formie granulek, płatków czy nawet pelletu. Potrafi przybierać również konsystencję płynną. 

W naturalnych warunkach sorbitol występuje w dużej ilości w wielu owocach, takich jak np.: 

• śliwki, 
• czereśnie, 
• nektarynki, 
• jabłka, 
• gruszki, 
• morele, 
• brzoskwinie, 
• wiśnie. 

Zdecydowanie największe jego ilości znajdują się w owocach suszonych. Oprócz tego w niewielkiej ilości występuje on w: 

• truskawkach, 
• cytrusach, 
• bananach, 
• agreście, 
• porzeczkach, 
• jagodach, 
• malinach, 
• kiwi. 

Sorbitol można pozyskać również z jarzębiny – po raz pierwszy został on wyodrębniony właśnie z jej owoców. Na skalę przemysłową robi się to z kolei w wyniku procesu uwodornienia glukozy w wysokiej temperaturze (100–150°C), pod wysokim ciśnieniem (100-150 bar).

Właściwości i zastosowanie sorbitolu 

Jakie zastosowanie i właściwości ma sorbitol? Poniżej znajdziesz odpowiedź. 

Sorbitol a żywność 

Sorbitol często dodaje się do żywności jako środek słodzący i utrzymujący wilgotność, a także jako wypełniacz i stabilizator. Można go znaleźć na etykietach w postaci oznaczenia E420. Pojawia się w produktach spożywczych zarówno w formie naturalnej substancji, jak i samego dodatku. 

Sorbitol to substytut cukru dla osób chorych na cukrzycę – odpowiada w pewnym stopniu za smak produktu. Czy podnosi on poziom cukru we krwi? Jak się okazuje: nie, nie stymuluje organizmu do wytwarzania insuliny, chyba że zostanie spożyty w ogromnych ilościach – wówczas może szkodliwie wpłynąć na nasze ciało. Ważne jest jednak to, że i tak jest mniejszym zagrożeniem niż inne słodziki. Dodajmy, że jego indeks glikemiczny wynosi 9, jest zatem bardzo niski. 

Sorbitol jest również mniej słodki – nie tylko od standardowego cukru (względem którego jest mniej słodki o połowę), ale także od kilku innych słodzików, takich jak erytrytol, ksylitol czy nawet maltitol. Jednocześnie jest słodszy od izomaltu, laktitolu oraz mannitulu. Dodajmy, że jest on o 30 proc. mniej kaloryczny od cukru stołowego, a jego wartość energetyczna plasuje się na poziomie 2,4-2,6 kcal/g. Jeżeli chcesz jednak, aby np. twoja herbata była słodka tak jak ta słodzona klasycznym cukrem, będziesz musiała użyć dwa razy większą jego ilość, co nie wpłynie dobrze na odchudzanie (jeżeli ci na tym zależy). Jeśli chcesz stracić kalorie, lepszy rozwiązaniem będzie erytrytol.

Sorbitolem dosładza się m.in.: 

• desery owocowe i mleczne, 
• sosy, 
• dżemy, 
• marmolady, 
• musztardy, 
• likiery, 
• lody, 
• galaretki, 
• batony białkowe. 

Sorbitol wykorzystuje się także w produkcji gum do żucia – podobnie jak ksylitol zapewnia on miły, chłodzący efekt w jamie ustnej. Oprócz tego nie trawią go znajdujące się tam bakterie, co z kolei wiąże się z tym, że nie przyczynia się on do rozwoju próchnicy oraz niszczenia szkliwa. Co więcej, badania wykazały, że może on minimalizować ryzyko próchnicy – takiego zdania jest Agencja ds. Żywności i Leków (FDA). 

Z drugiej strony sorbitol stosuje się w produkcji czekolad oraz innych wyrobów cukierniczych– również tych przeznaczonych stricte dla diabetyków. Wynika to z tego, że zapobiega on utracie wilgotności i utrzymuje wodę wewnątrz, co jest bardzo istotne w przypadku produktów żywnościowych, które mają tendencję do twardnienia. Warto bowiem dodać, że sorbitol ma wpływ na samą teksturę.

Sorbitol w kosmetykach 

Podobnie jak w żywności, sorbitol utrzymuje wilgoć w produktach kosmetycznych – dzięki temu te nie wysychają. Wykazuje się również bardzo korzystnym działaniem na skórę i włosy, które – na skutek jego użycia w kosmetykach – stają się gładkie i miękkie. Skutecznie nawilża on skórę, a także zatrzymuje w niej wodę. Efektywnie ją wygładza oraz reguluje procesy regeneracji naskórka – przy okazji go również uelastycznia. Nie szkodzi on również osobom z wrażliwą cerą oraz alergiami, wręcz przeciwnie, z powodzeniem mogą go one stosować. To wszystko sprawia, że często możemy go znaleźć w takich kosmetykach, jak: 

• balsamy, 
• kremy, 
• szampony, 
• pasty do zębów, 
• płyny do higieny jamy ustnej, 
• inne produkty do pielęgnacji włosów. 

Wspomaga on także stabilizację emulsji w innych produktach kosmetycznych. Oprócz tego ma działanie klarujące i zagęszczające. 

Sorbitol w lekach 

Jaką rolę pełni sorbitol w lekach? Najczęściej jest substancją pomocniczą, czyli nośnikiem. Wykorzystywany jest w produkcji tabletek oraz kapsułek. Pojawia się w syropach, dzięki czemu ciecz nie krystalizuje się wokół zakrętek butelek. Ma on również działanie hiperosmotyczne, co oznacza, że wciąga wodę z okolicznych tkanek do okrężnicy. Dlatego można go stosować jako środek przeczyszczający, np. w przypadku zaparć. Produkty tego typu można znaleźć w aptekach, sklepach spożywczych oraz drogeriach. Dostępne są one bez recepty.

Szkodliwość sorbitolu 

Sorbitol uznawany jest za substancję nietoksyczną. Nadmierne jego spożycie (powyżej 30 g dziennie) powoduje jednak bóle brzucha, nudności, wzdęcia oraz biegunki i skurcze jelit. U niektórych symptomy tego typu występują już po zażyciu 5 g tego alkoholu wielowodorotlenowego. 

Sorbitol może mieć również, jak już powiedzieliśmy, efekt przeczyszczający i czasem doprowadza do pewnych problemów. Przyspiesza perystaltykę jelit, co jest niekorzystne w przypadku zespołu jelita drażliwego – osoby z taką chorobą powinny go więc unikać. W skrajnych przypadkach może nawet osiąść na soczewce oka oraz wywołać zaćmę. 

Sorbitolu nie powinny spożywać dzieci poniżej 1. roku życia – może to skutkować ostrymi biegunkami. Istnieją także doniesienia, według których ów związek może doprowadzić do nefropatii cukrzycowej, a więc do destrukcji nerek u diabetyków oraz osób z otyłością. 

Jeśli chodzi o produkty kosmetyczne, sorbitol jest całkowicie bezpieczny w stosowaniu. 

Przechowywanie sorbitolu 

Rekomendujemy przechowywanie sorbitolu w suchym i chodnym miejscu, najlepiej w dobrze zamkniętym opakowaniu. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6693595/ (dostęp: 23.02.23) 
2. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Sorbitol (dostęp: 23.02.23)