Bergamotka to skarbnica witamin A i C. Poznaj jej właściwości i działanie

Pomarańcza bergamota to owoc cytrusowy o niezwykłych prozdrowotnych właściwościach. Działa przeciwutelniająco, pomaga przy przeziębieniach i stresie, ułatwia zasypianie, przyspiesza gojenie się ran. Jej aromat znamy m.in. z herbaty Earl Gray. Jest źródłem olejków eterycznych, które znajdują zastosowanie w aromaterapii i przemyśle perfumeryjnym. O fenomenie bergamoty – hybrydy pomarańczy i cytryny nazywanej „klejnotem Kalabrii” – opowiada dr Grażyna Pająk, dietetyczka i naturoterapeutka.

Bergamotka robi ostatnio wielką karierę. W przyrodzie występują dwie rośliny pod tą samą nazwą.

Pierwsza to pysznogłówka (Monarda fistulosa, M. punctata), nazywana też bergamotką, gdyż ma cierpki cytrynowy aromat, przypominający ekstrakt ze skórki owoców pomarańczy bergamoty.
Do Europy przywędrowała z Ameryki Południowej. To atrakcyjna, aromatyczna, miododajna roślina o krzaczastym pokroju zachwycająca pięknymi kwiatami, które w zależności od odmiany, mogą być białe, różowe, czerwone lub fioletowe. Kwitną od czerwca do września, a nawet października. Indianie  z Ameryki Południowej  pysznogłówkę traktowali jako zioło, wykorzystując kwiaty, liście i korzenie do leczenia przeziębień, stanów zapalnych, wysypek, oparzeń oraz do odrobaczania organizmu. Roślina ta od wieków jest również stosowana do ozdabiania sałatek, aromatyzowania win i nalewek. Napar z kwiatów i liści pysznogłówki wzmacnia i relaksuje.

Druga bergamotka, o której ostatnio coraz częściej słyszymy, to pomarańcza bergamota (Citrus bergamina Risso & Poiteau), nazywana bergamotą lub bergamotką, jest gatunkiem rośliny cytrusowej z rodziny rutowatych. To charakterystyczny owoc cytrusowy, hybryda pomarańczy i cytryny. Miąższ wewnątrz owocu, oraz skórka zawierają wysokie stężenie unikalnej kompozycji polifenoli, nadając mu wyjątkowe właściwości. Wyciągi pozyskiwane z bergamoty wpływają  pozytywnie na gospodarkę węglowodanową i lipidową a także oddziałuje korzystnie na śródbłonek naczyniowy.

Określa się  ją „klejnotem Kalabrii”. 

Tak! Najczęściej owoce bergamotki  kojarzą się przede wszystkim z pięknymi wakacjami na południu Włoch i z herbatą Earl Gray.

Przypuszcza się, że bergamotka, właściwie pomarańcza bergamotka, pochodzi z Indii. Obecnie bergamota jest rośliną cytrusową rosnącą niemal wyłącznie we włoskiej Kalabrii na południu Włoch, choć można ją również spotkać w Maroku, Turcji, Tajlandii, a nawet w Brazylii.

W celach handlowych pomarańcza bergamota jest uprawiana przede wszystkim w Kalabrii, na nieskażonych terenach, oddalonych od miast, na granicy Parku Narodowego Aspromonte. Jej nazwa pochodzi od włoskiego miasta Bergamo, które zasłynęło z produkcji eterycznego olejku  z bergamoty  i do dziś cieszy się mianem  jego stolicy Drzewo bergamoty ma białe, silnie pachnące kwiaty, mięsiste i błyszczące liście, żółtozielone owoce  wielkości 6-8 cm, które  przypominają małą pomarańczę o lekko gruszkowatym kształcie. Owoc jest pachnący, zawiera  miąższ o gorzko – kwaśnym smaku i nie jest owocem deserowym jadanym na surowo. Głównym surowcem jest gruba pomarszczona skórka, która zawiera duże ilości olejku bergamotowego.

Skąd tak duże ostatnio zainteresowanie bergamotką?

Bergamotka przez wieki była stosowana leczniczo, jednak dopiero w ostatnich latach  udowodniono, że bergamotka ma sporo fitosteroli korzystnych dla organizmu. Po badaniach klinicznych  przeprowadzonych  na Uniwersytecie Magna Graecia w Catanzaro („International Journal of Cardiology”, 2013 r.) .oraz  po pracach naszych polskich specjalistów z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi („Puls Farmacji”, nr 6 (126), 29 czerwiec 2018)  potwierdzono, że spożywanie bergamotki przyczynia się do kontroli poziomu cholesterolu. Zgodnie z wynikami badań, u 38 proc. osób z wysokim poziomem cholesterolu zmniejszył się LDL (zły cholesterol), u 42 proc. podwyższył się HDL (dobry cholesterol), u 41 proc. osób uległ zmniejszeniu poziom trójglicerydów. Dodatkowo o 25 proc. obniżyło się stężenie glukozy we krwi. Od tego momentu zaczęło się ponownie prozdrowotne zainteresowanie pomarańczą bergamotką.

Na czym polega jej wyjątkowość?

Bergamotka jest prawdziwą skarbnicą witaminy A, C. Ma witaminy z grypy B oraz składniki mineralne takie jak: sód, potas i wapń. Posiada również właściwości antyutleniające, czyli jest antyoksydantem, działa „dobrze” przy przeziębieniach, stanach zapalnych skóry, przyśpiesza gojenie się ran., poprawia krążenie krwi i ciśnienie, wspomaga pracę wątroby wyrównuje poziom cukru we krwi. Stymuluje krążenie więc wchodzi w skład produktów antycellulitowych. Ma  pozytywny wpływ na psychikę, pomaga w stresie, ułatwia zasypianie oraz pogłębia sen. Jest bardzo cenna, gdyż wprawdzie większość dostępnych w aptece leków rzeczywiście wpływa na zły cholesterol, ale niestety najczęściej równocześnie obniża przy okazji koenzym Q10 i poziom dobrego cholesterolu.

Cholesterol…

Jest zmorą XXI wieku w krajach wysokorozwiniętych. Warto wiedzieć , że żadna roślina nie produkuje cholesterolu, a my bez niego nie moglibyśmy żyć. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego najczęściej kojarzą się nam z cholesterolem. I słusznie, ale skojarzenia te nie powinny być tylko negatywne. Cholesterol jest składnikiem strukturalnym błon komórkowych i wszystkich organów wewnątrz komórek. Warunkuje prawidłowe funkcje skóry i mózgu. Buduje otoczki mielinowe komórek nerwowych centralnego układu nerwowego. Zdrowa tkanka nerwowa potrzebuje przynajmniej 5 proc. cholesterolu. Dlatego mleko kobiet karmiących w porównaniu do mleka krowiego zawiera dwa razy więcej cholesterolu, co gwarantuje właściwy rozwój mózgu u dziecka. Cholesterol warunkuje również właściwą pracę nadnerczy, jest prekursorem hormonów stresu, hormonów płciowych., witaminy D3 i kwasów żółciowych. W skrócie, wysoki poziom oczyszczonych węglowodanów w diecie powoduje wzrost insuliny i magazynowanie tłuszczu. Z kolei gdy poziom insuliny maleje, do krwi uwalniają się kwasy tłuszczowe i tłuszcz znika. Z obserwacji wiadomo, że właśnie dieta węglowodanowa może nasilać produkcję cholesterolu. Zbyt niski poziom cholesterolu może zwiększać ryzyko chorób serca, cukrzycy, chorób nowotworowych, powodować zaburzenia hormonalne, bóle mięśni, nerwów, chroniczne zmęczenie, problemy z zapamiętywaniem, depresję.

W osoczu cholesterol występuje w postaci lipoprotein HDL i LDL. HDL jest cząsteczką  o dużej gęstości, odpowiedzialną za odtransportowanie utlenionego cholesterolu oraz trójglicerydów z tkanek całego organizmu do wątroby, gdzie jest przeistaczany w kwasy żółciowe, a następnie wydalany przez jelita. HDL chroni komórki przed przeładowaniem cholesterolem, ma działanie antymiażdżycowe, stąd w celach edukacyjnych nadano mu tytuł dobrego cholesterolu

LDL jest cząsteczką o bardzo małej gęstości. Dostarcza cholesterol i fosfolipidy do tkanek organizmu i nabłonka naczyń tętniczych, gdzie tworzą się blaszki miażdżycowe. Ma skłonność dostarczania zbyt dużych ilości utlenionego cholesterolu do komórki, przyczynia się do powstawania arteriosklerozy, stąd nazwany jest złym cholesterolem.

HDL buduje nasz organizm od wewnątrz, poprawia pracę mózgu, wyrównuje poziom hormonów, natomiast LDL w nadmiarze grozi miażdżycą, zwężeniem naczyń krwionośnych, co pogarsza przepływ krwi, podwyższa ryzyko udaru mózgu. Ponad 7,5 mln osób w Polsce ma podwyższony poziom cholesterolu.

Czy każdy, to ma problem z cholesterolem, może wspomóc się bergamotką?

Nie, jeśli dana osoba ma problem jaskrą, wtedy powinna  unikać bergamotki. Jeśli nie możemy spożywać wyciągów z gorzkiej pomarańczy, produktami, które również skutecznie obniżają  poziom złego cholesterolu w organizmie są np. suplementy ze sfermentowanego czerwonego ryżu czy wyciąg z czarciego pazura, dostępne w aptekach i sklepach zielarskich. Pomocny jest również czosnek i siemię lniane

Jak wybrać odpowiedni preparat?

To jest trudne pytanie.

Rzeczywiście, wiele preparatów dostępnych na rynku, zawierających bergamotkę, nie są do końca skuteczne. Wybierajmy preparaty z dobrych firm i takich, które mają w swoim składzie standaryzowaną kompozycję polifenoli BPF. Jak wynika ze stanowiska grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego stosowanie kompozycji polifenoli z bergamoty (BPF) może być szczególnie korzystne w przypadku osób z podwyższonym stężeniem cholesterolu o 20-40 proc., które nie mają jeszcze wskazań do stosowania leków na receptę, jak również u pacjentów, którzy nie tolerują statyn lub u których nie można zintensyfikować terapii statynami oraz tych z zespołem metabolicznym, zaburzeniami gospodarki węglowodanowej i z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby.

Suplement powinien zawierać  minimum 100 ml wyciągu z rośliny, bo taka dawka obniża poziom złego cholesterolu w organizmie.

Warto też delektować się wspomnianą na początku herbatą Earl Gray.

Wszystko zależy od tego, jak ona jest przyrządzona. Jeśli do czarnej, mocnej, dobrej jakości herbaty jest dodany naturalny wyciąg z bergamotki, to polecam. Jeżeli ta herbata ma składniki zbliżone do naturalnych i tylko sztuczny zapach bergamotki, nie będzie to skuteczne. Bergamotkę można również spożywać w postaci dobrych marmolad, nalewek, może być dodawana do różnego rodzaju ciast i ciastek.

Czyli przed bergamotką bogata przyszłość?

Wszystkie sposoby uświadamiania, jak działają rośliny, są bardzo ważne.

W XXI wieku zależy nam, aby odnaleźć naturalne składniki do regeneracji organizmu, łatwo dostępne, nietoksyczne, a dodatkowo – niedrogie. Jeżeli masowa produkcja „nie zepsuje” bergamoty, to myślę, że mamy bardzo interesujący produkt.

Dr Grażyna Pająk działa od 1992 roku , pod marką DrGrace od 1992 roku. Polska legenda dietetyki. Autorka publikacji naukowych i prasowych, znana z audycji radiowych i telewizyjnych, założycielka Akademii Zdrowia DGD. Jest twórcą DIETY DGD (DrGraceDiet) oraz kompleksowego systemu ONKO HELP, który łączy rolę żywienia, pozytywnego myślenia i aktywności fizycznej w leczeniu i profilaktyce chorób nowotworowych i autoimmunologicznych.

W lutym 2018 ukazała się jej pierwsza książka „Każdy kęs ma znaczenie”. W kwietniu 2018 roku nagrodzona Holistic Beauty Award za odwagę wytyczenia własnej ścieżki w dietetyce oraz wypracowanie autorskiego, holistycznego podejścia wspomagającego zdrowie i terapie wielu schorzeń, w tym program Onko Help.