Odchudzanie a efekt jo-jo. O gubieniu kilogramów opowiada diabetolog prof. Leszek Czupryniak

Odchudzasz się, męczysz i nawet są efekty. I nagle waga staje w miejscu albo – o zgrozo – rośnie. Dlaczego? O efekcie jo-jo i o tym, co dzieje się w naszych organizmach, gdy próbujemy chudnąć, opowiada diabetolog prof. Leszek Czupryniak.

Energia dobrze przechowana

W paleolicie człowiek raz na pół roku upolował mamuta, trochę mięsa zjadł od razu, trochę zasuszył. Jego dieta składała się też z ryb i z tego, co zebrał w lesie, owoców, jagód. Nie było węglowodanów (teraz 50–60 proc. składu diety). A to one pobudzają wydzielanie insuliny, która stymuluje ośrodek łaknienia, w efekcie czego jemy więcej i przekraczając swoje dzienne zapotrzebowanie energetyczne, tyjemy.

Odchudzanie – gdy sytość igra z głodem

Odchudzanie polega na zmuszeniu organizmu do sięgnięcia po zapasy energii w tkance tłuszczowej.  Ogranicza mu się więc dowóz kalorii, i słusznie. Ograniczając je, organizm sięga po zapasy, spala je, a w konsekwencji masa ciała spada. Wydatki energetyczne przeciętnego funkcjonowania na pracę mózgu, mięśni, jelit itd. można obniżyć nawet o jedną trzecią.

Ponieważ tym wszystkim steruje „głowa” – układy autonomiczny, nerwowy i hormonalny – to gdy ona stwierdzi, że przychodzi za mało kalorii, wyda organizmowi dyspozycję – oszczędzać.

Ludzie odchudzający się najpierw trochę chudną, po czym widzą, że chudnąć przestali. Wtedy, chcąc dalej chudnąć, powinni zwiększyć wysiłek fizyczny, by znowu zakłócić organizmowi równowagę. Dokładając wysiłek, zwiększą ujemny bilans energetyczny i spowodują, że nawet jeśli organizm nauczył się żyć przy niższym dowozie kalorii i je oszczędzać, to przy zwiększonej aktywności fizycznej będzie musiał zużywać więcej kalorii. Po dodaniu do tego systematyczności i zmiany nawyków jedzeniowych dalsze chudnięcie gwarantowane.

Skąd się bierze jo-jo?

Gdy ktoś chudnie przez cztery–osiem tygodni, po czym waga staje w miejscu: je mało, ale już nie chudnie, to dzieje się tak dlatego, że organizm walczy o zatrzymanie masy ciała. Bo przecież nie wie, czy jest za gruby, czy nie. Mózg nic nie wie o nadmiarze tłuszczu w komórkach tłuszczowych. Nauczył się żyć przy mniejszym dowozie energii i chce utrzymać wagę, bo to jest ważne dla jego przetrwania czasu głodu, a „sądzi”, że przyszło mu żyć właśnie w takich czasach.

Organizm przećwiczony i nauczony, że jest głód i że musi sobie radzić na niskim poziomie dowozu kalorii, wtedy nadzwyczaj sprawnie metabolizuje, obraca energią i oszczędnie nią gospodaruje. Komórki wszystko, co im spadnie z nieba, każdą kalorię, magazynują. Obfitość kalorii skrzętnie chomikują. Wprowadzenie organizmu w tryb głodzenia zawsze powoduje takie zjawisko. W efekcie człowiek tyje i przewyższa wagę wyjściową sprzed odchudzania (efekt jo-jo). Nie objada się bardziej, tylko podlega mechanizmom regulacyjnym organizmu.

Rządzą nami wciąż te same prawa, którym podlegali nasi paleolityczni przodkowie, a które zapewniły nam przetrwanie jako gatunkowi. Możemy z nimi grać, ale nie damy rady ich ani obejść, ani przeskoczyć. A zanim zaczniemy się objadać albo odchudzać, powinniśmy dobrze rozumieć reguły gry.