IBS – gdy jelito jest zbyt wrażliwe. Wszystko co powinnaś wiedzieć!

Choruje na to nawet 20‒30% ludzi a 80% z nich to kobiety. Nie można tego wyleczyć, ale można skutecznie łagodzić objawy. Skąd się bierze i jak radzić sobie z zespołem jelita drażliwego?

Co wiadomo o zespole jelita drażliwego lub nadwrażliwego (ZJN, ang. IBS)? Na pewno to, że utrudnia życie i to czasami bardzo skutecznie. A jaka jest pierwotna przyczyna bólu brzucha, nieprzyjemnych wzdęć, bulgotania w jelitach, częstego odwiedzania łazienki? Tego jeszcze nikt nie odkrył. Pocieszać się można, że choroba ta nie prowadzi do wyniszczenia organizmu, nie uszkadza jelit. I ‒ jak podkreślają lekarze – ma charakter łagodny, choć przewlekły.

Dlaczego jelito staje się „zbyt nerwowe”?

Na to pytanie niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Dr Lin Chang z Center for Neurobiology of Stress, Division of Digestive Diseases, David Geffen School of Medicine na UCLA w Los Angeles specjalizująca się w leczeniu zespołu jelita drażliwego w swojej pracy z 2012 roku na temat zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego stwierdza, że symptomy choroby są „wynikiem deregulacji osi mózg ‒ jelito, co manifestuje się zaburzeniami czucia trzewnego”. Czyli po prostu jelita reagują na czynniki, na które nie powinny. Albo ich reakcja jest mocno przesadzona. U osób z „nerwowym układem pokarmowym” nieprzyjemne objawy mogą wyzwolić jedzenie, stres, zatrucie pokarmowe. Z kolei rozmaite bodźce jelitowe (np. lekkie wzdęcie po zjedzeniu kalafiora), na które normalnie mózg nie zwraca za bardzo uwagi, u ludzi z IBS mózg interpretuje jako ból ‒ czasami nie do zniesienia ‒ a to wywołuje niepokój i nasila zaburzenia jelitowe (i kończy się np. biegunką albo odwiedzaniem toalety co godzinę). ZJN nie da się pozbyć raz na zawsze, można jedynie łagodzić dokuczliwe dolegliwości.

Co z tym robić? Jak leczyć zespół jelita drażliwego?

Najważniejsze, by znaleźć dobrego lekarza, który zależnie od występujących dolegliwości ustali odpowiednią terapię. Na pewno warto wyrzucić z diety produkty powodujące wzdęcia oraz te, po których pojawiają się męczące objawy. To wymaga pewnej dyscypliny i prowadzenia dzienniczka z notatkami. Po jakimś czasie widać, co szkodzi, co nie. Lekarz może także zapisać leki regulujące perystaltykę jelit, rozkurczowe, przeciw zaparciom lub przeciw biegunce. Jeśli podejrzewa przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego, może zalecić specjalny antybiotyk. Niektórzy badacze twierdzą, że w terapii ważne są też probiotyki, które wzmacniają barierę ochronną nabłonka jelit oraz działają przeciwzapalnie ‒ szczególnie szczep Bifidobacterium. W niektórych przypadkach pomocne są leki przeciwdepresyjne w małych dawkach ‒ ale nie dlatego, że IBS jest chorobą psychiczną, tylko dlatego, że takie leki zmieniają percepcję bólu.

Nowa skuteczna dieta na zestresowany brzuch

Diagnozowanie, badania i leczenie zespołu jelita nadwrażliwego pochłaniają ogromne pieniądze. To ‒ oprócz oczywiście cierpienia prawie 30 proc. populacji ‒ daje naukowcom dodatkową motywację do działania. Jednym z ostatnich bardzo ważnych odkryć jest dieta FODMAP (fermentabe oligisaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols), czyli dieta o małej zawartości fermentujących węglowodanów i alkoholi polihydroksylowych. Stworzyli ją australijscy naukowcy z Monash University. Ich badania wykazały, że węglowodany łatwo fermentujące, słabo wchłanialne i o wysokim ciśnieniu osmotycznym (laktoza, fruktoza, fruktany i alkohole polihydroksylowe, np. sorbitol, mannitol, ksylitol i maltitol) potęgują objawy zespołu jelita nadwrażliwego. Co to oznacza? Produkty z dużą ilością FODMAP powodują nagromadzenie płynów w jelitach, przez co przyspiesza motoryka jelit, nasila się fermentacja w jelicie grubym oraz produkcja gazów i mamy winnych bolesnych wzdęć, dyskomfortu w dole brzucha, zaparć i biegunek.

Jelito nadwrażliwe – jakich produktów unikać?

Należy unikać następujących rzeczy:

WARZYWA: por, cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, soczewica, groszek zielony, groszek cukrowy, buraki, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnek.

OWOCE: jabłko, gruszka, mango, gruszka chińska, arbuz, nektarynka, brzoskwinie, morele, śliwki.

PRODUKTY MLECZNE: twaróg, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana, mleko sojowe.

BIAŁKO: rośliny strączkowe: soczewica, ciecierzyca, fasola, soja.

PRODUKTY ZBOŻOWE: produkty pszenne, pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny, żyto, produkty żytnie.

ORZECHY, NASIONA: orzechy nerkowca, pistacje.

SUBSTANCJE SŁODZĄCE: syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy, słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol).

Jelito nadwrażliwe – co spożywać?

Ta lista jest bezpieczna dla wrażliwych jelit:

WARZYWA: marchew, pomidory, ogórki, papryka o wydłużonych strąkach, kapusta chińska, kiełki bambusa, seler, kukurydza, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, słodkie ziemniaki, szczypior.

OWOCE: banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki.

PRODUKTY MLECZNE: sery tzw. ciężkie (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella, camembert, brie), mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryna.

BIAŁKO: mięso, ryby, drób, jaja, tofu.

PRODUKTY ZBOŻOWE: pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, komosa ryżowa.

ORZECHY, NASIONA: orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika (w ilościach do jednej garstki)

SUBSTANCJE SŁODZĄCE: cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia.

Dieta australijskich naukowców co prawda nie leczy zespołu jelita nadwrażliwego, ale za to skutecznie zmniejsza jego objawy.