Dynia – warzywo idealne na jesień. Co można z niej przyrządzić?

Dynia to nie tylko tradycyjna ozdoba na Halloween, ale i świetne warzywo na zupę, słodkie przekąski czy paszteciki. W jej pomarańczowym wnętrzu kryje się słodki miąższ i pestki bogate w witaminy, minerały i antyoksydanty. Dzięki wysokiej zawartości składników odżywczych dynia działa przeciwzapalnie, immunomodulująco i hipotensyjnie. Poznaj jej właściwości i zastosowanie.

Rodzaje dyni  

Dynia to warzywo, którego historia sięga 5500 lat p.n.e. Początkowo była uprawiana w Ameryce Południowej, a do Europy trafiła w XV wieku dzięki wyprawie Krzysztofa Kolumba. Obecnie dynia znana jest na całym świecie, w tym w Azji i Ameryce Północnej. Od 2020 roku Polska jest wiodącym producentem dyni w UE. W 2022 roku zbiory dyni w naszym kraju wyniosły aż 400 tys. ton. Do osiągnięcia tak dużych plonów przyczyniły się niewielkie wymagania rośliny co do warunków uprawy, jak i wysoki popyt konsumpcyjny. 

Po dynię chętnie sięgamy w okresie jesiennym i wczesnozimowym. Warzywo służy zarówno do celów dekoracyjnych, jak i żywieniowych. Spośród blisko 130 gatunków, największe znaczenie odgrywają: dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L) i dynia olbrzymia (Cucurbita maxima). Dużą popularnością cieszy się też dynia hokkaido o intensywnym, pomarańczowym zabarwieniu i beczułkowatym kształcie. W sklepie można znaleźć też jasnopomarańczową dynię piżmową kształtem przypominającą gruszkę oraz owalną makaronową o zielono-żółtym zabarwieniu. 

Dynie ozdobne hoduje się dla ich fantazyjnych kształtów i nietuzinkowych kolorów. Wśród wielu odmian warto wymienić, chociażby: 

• Autumn Wings, które można poznać po maczugowatym kształcie i żebrowaniach.  
• Yellow Crookneck, czyli intensywnie zielone dynie o butelkowym kształcie. 
• Sułtański Turban – łatwo rozpoznawalne po charakterystycznym „kapeluszu” na szczycie. 

Jakie wartości odżywcze i ilość kcal ma dynia?

Dynia to smaczne warzywo o dużej wartości odżywczej. Chętnie spożywa się ją jako niskokaloryczny dodatek do dań i potraw. 100 gramów ugotowanej dyni dostarcza jedynie 26 kcal. Dynia kryje w sobie wiele cennych składników odżywczych. Za pomarańczowy kolor warzywa odpowiadają duże ilości alfa i beta karotenu o działaniu antyoksydacyjnym. Właściwości przeciwutleniające wykazują też zawarte w dyni polifenole i flawonoidy. W warzywie występują także betaina i zeaksantyna, które korzystnie wpływają na wzrok. 

Kolejnym istotnym składnikiem jest błonnik, który reguluje pracę przewodu pokarmowego poprzez spowalnianie pasażu jelitowego. Pestki dyni są dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych i fitosteroli, dzięki którym działają one przeciwzakrzepowo. Nie brakuje także witamin i składników mineralnych. Szczególnie dużo jest potasu niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania układu mięśniowo-nerwowego.  

Warzywo zawiera również: 

• wapń,  
• magnez,  
• fosfor,  
• żelazo, 
• cynk.  

Znaczne ilości witaminy A sprawiają, że dynia wspiera procesy odpowiadające za prawidłowe widzenie.

Właściwości zdrowotne dyni

Dynia wykazuje wiele prozdrowotnych właściwości. Dzięki wysokiej zawartości potasu i magnezu pomaga w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi. Znajdująca się w niej substancja aktywna zwana kukurbitacyną działa przeciwpasożytniczo. Ponadto dyni przypisuje się właściwości przeciwzapalne, immunostymulujące, antybakteryjne i przeciwcukrzycowe. Przeprowadzone badania wskazują, że dynia może działać przeciwnowotworowo, szczególnie w kontekście raka płuc i prostaty. 

Co można zrobić z dyni?

Dynia to warzywo, które znajduje zastosowanie kulinarne. W kuchni możesz wykorzystać ją na wiele sposobów. Na obiad zaserwuj zupę krem z dyni, która jest gęsta i sycąca. A na drugie danie sprawdzą się wegańskie kotlety z dyni lub placki dyniowe. Jeśli marzą ci się dyniowe przekąski, z warzywa upieczesz: 

• chrupiące frytki z dodatkiem ziół i sosu czosnkowego, 
• ciasto dyniowe z mascarpone, 
• babeczki, ciastka i muffinki dyniowe z przyprawami korzennymi, 
• dyniowe pancakes z masłem orzechowym. 

Z dyni mogą powstać smaczne przetwory, takie jak dżemy, kompoty i przeciery w postaci puree. Co ważne, dynię możesz też zamrozić i to na dwa sposoby: na surowo i w formie pieczonej. Jeśli wybierzesz pierwszą metodę, umyte warzywo należy pokroić na kawałki, obrać ze skóry i pokroić na mniejsze kostki. Następnie trzeba zapakować je do woreczka strunowego i umieścić w zamrażarce. W takiej postaci dynia sprawdzi się do przygotowywania zup i gulaszy. Możesz też zetrzeć dynię na tarce o dużych oczkach, aby potem wykorzystać ją do wypieków czy surówek. Starte kawałki umieść w plastikowych pojemnikach i zamroź. 

Jeśli chcesz zamrozić pieczoną dynię, to należy pokroić warzywo w kostkę lub paski, ułożyć w piekarniku na papierze skórką do dołu, a następnie piec w piekarniku w temperaturze 190 stopni przez około 30 minut. Po upieczeniu można zmiksować i umieścić w woreczku lub pojemniku, a następnie przechowywać w zamrażarce. 

Do spożycia nadają się też pestki dyni. Uprzednio należy je wymieszać w oliwie i soli, a następnie prażyć w piekarniku w temperaturze 190 stopni Celsjusza przez ok. 10-15 minut. Pestki można spożywać w całości lub łuskane. 

Bibliografia 

1. Ceclu L., Mocanu D., Nistor O, Pumpkin – health benefits, Journal of Agroalimentary Processes and Technologies 2020, 26(3), 241-246. 
2. Kulczyński B., Człapka-Matyasik M., Gramza-Michałowska A, WARTOŚĆ ŻYWIENIOWA DYNI, BROMATOLOGIA I CHEMIA TOKSYKOLOGICZNA – XLIX, 2016, 3, str. 698 – 701. 
3. Yadav M., Jain S., Tomar R., Prasad G., Yadav H, Medicinal and biological potential of pumpkin: an updated review, Nutrition Research Reviews (2010), 23, 184–190.