Topinambur – jakie ma właściwości, jak go jeść i jak smakuje

Topinambur, czyli słonecznik bulwiasty, wygląda nieco jak ziemniak. Ma jednak słodki smak i bulwę bogatą w inulinę – rodzaj błonnika pokarmowego o prozdrowotnych właściwościach. W jaki sposób można przyrządzić topinambur? Przepis podajemy poniżej.

Co to jest topi­nam­bur?

Topi­nam­bur (ina­czej sło­necz­nik bul­wia­sty lub kar­czoch jero­zo­lim­ski) to roślina z rodziny astro­wa­tych, krewny cyko­rii, sło­necz­nika i rumianku. Czę­ścią jadalną w topi­nam­burze są roz­ga­łę­zione bulwy w kolo­rach od jasnego brązu do jasnego różu. Warzywo pocho­dzi z Ame­ryki Pół­noc­nej. Sło­necz­nik bulwia­sty do Europy dotarł za sprawą Krzysz­tofa Kolumba.

W okresie przedkolumbijskim był uprawiany przez Indian, m.in. z plemienia Topinamboore – stąd nazwa rośliny. Bulwy topinamburu szybko zostały dostrzeżone przez kolonistów, którzy przywieźli je do Europy i Azji. Inaczej niż ziemniak, który początkowo został uznany za roślinę ozdobną, walory smakowe tej rośliny szybko docenili Francuzi, Włosi i Niemcy.

W Polsce topinambur znany jest od XVIII w. Słonecznik bulwiasty był bardzo popularnym warzywem w przedwojennej kuchni polskiej. Zapomniany na kilkadziesiąt lat, zamiennik ziemniaka obecnie powraca do łask.

Topi­nam­bur – wła­ści­wo­ści

Topi­nam­bur to warzywo węglo­wo­da­nowe (17,4 g węglowodanów w 100 g) o śred­niej kalo­rycz­no­ści (73 kcal w 100 g). Niewiele w nim białka (2 g/100g), w składzie w ogóle nie ma tłuszczu. Sło­necz­nik bul­wia­sty jest dobrym źró­dłem błon­nika pokar­mo­wego. Jest szcze­gól­nie bogaty w inu­linę. Duża ilość składników odżywczych sprawia, że zdecydowanie warto poznać przepisy na przyrządzenie tej rośliny.

Inu­lina na zapar­cia i odchu­dza­nie

Inu­lina to zwią­zek, który należy do błonnika rozpuszczalnego w wodzie i nie jest tra­wiony przez ludzki prze­wód pokar­mowy. Inulinę rozkładają bak­te­rie zamiesz­ku­jące jelito grube. Zwią­zek ten uzna­wany jest za jeden z naj­lep­szych pre­bio­ty­ków stymulujących wzrost pozy­tyw­nej mikro­bioty prze­wodu pokarmo­wego.

Dzięki tej wła­ści­wo­ści topi­nam­bur jest rośliną wspo­ma­ga­ją­cą lecze­nie prze­wle­kłych zaparć. Pod­kre­śla się także, że jego regu­larne spo­ży­cie może być ele­men­tem pro­fi­lak­tyki raka jelita gru­bego.

Inu­lina wyka­zuje także sze­reg innych, pozy­tyw­nych wła­ści­wo­ści:

• zwięk­sza sytość odczu­waną po posiłku,
• zmniej­sza wch­ła­nia­nie cho­le­ste­rolu z pokar­mów,
• zwal­nia tempo przy­swa­ja­nia glu­kozy, dzięki temu sta­bi­li­zuje stę­że­nie cukru we krwi.

Żelazo na nie­do­krwi­stość

Nie­wielka por­cja topi­nam­buru zawiera aż 3,4 mg żelaza, to bli­sko 20 proc. zale­ca­nego spo­ży­cia dla kobiety. Warto pamię­tać, że żelazo pocho­dze­nia roślin­nego wch­ła­nia się gorzej, niż to ze źró­deł zwierzę­cych. Dla­tego topi­nam­bur warto łączyć z żyw­no­ścią bogatą w wita­minę C, co uła­twi przyswaja­nie żelaza. Warzywo możesz np. posy­pać natką pie­truszki – to prawdopodobnie najprostszy przepis na przyrządzenia topinambura.

Potas na nad­ci­śnie­nie

Włącz­nie topi­nam­buru do diety jest korzystne także dla osób z nad­ci­śnie­niem, cho­ro­bami serca czy prze­wle­kłymi pro­ble­mami z ner­kami. Potas jest elek­tro­li­tem, który obniża ciśnie­nie krwi, a przez to chroni przed roz­wo­jem cho­roby nie­do­krwien­nej serca, zawa­łem serca czy uda­rem. Stu­gra­mowa porcja sło­necz­nika bul­wia­stego pokrywa 12 proc. zale­ca­nego spo­ży­cia na potas.

Wita­mina B1 na zmę­cze­nie

Topi­nam­bur jest rośliną, która dostar­cza także wita­miny B1 (tia­mina), która odpo­wiada za pracę układu ner­wo­wego. Jej odpo­wied­nie spo­ży­cie jest nie­zbędne, by pra­wi­dłowo prze­bie­gał pro­ces neu­ro­prze­wod­nic­twa, czyli poro­zu­mie­wa­nia się komó­rek ner­wo­wych. Wita­mina B1 jest szcze­gól­nie ważna, gdy odczu­wasz przewle­kłe zmę­cze­nie i pro­blemy z kon­cen­tra­cją.

Jak jeść topi­nam­bur?

Topi­nam­bur ma słodki, orze­chowy smak. Jeśli szukasz receptury na topinambur, pamiętaj, że możesz go jeść na surowo, ale też w for­mie pie­czo­nej lub  goto­wa­nej. Ze względu na wysoką zawar­tość inu­liny wpro­wa­dzaj go do diety stop­niowo, zaczy­na­jąc od małych ilo­ści. Duże ilo­ści topi­nam­buru na raz mogą wywo­łać bie­gunkę. Z cza­sem układ pokarmowy przy­zwy­czaja się do jego więk­szej ilo­ści. Jeśli chcesz jeść topinambur na surowo, uważaj, bo może powodować wzdęcia, szczególnie ten jedzony ze skórką.

Warto dodać, że z topinamburu można również przygotować sok, który może być stosowany we wsparciu leczenia chorób jelita grubego. Ze względu na swe prozdrowotne właściwości sok z topinamburu będzie również przydatny w walce z hemoroidami i łuszczycą.

Jak przyrządzić słonecznik bulwiasty? Dania z topinamburu

Na początku pamiętaj, że – przed obróbką ter­miczną – należy warzywo wyszo­ro­wać szczo­teczką. Nie należy go obie­rać, bo pod skórką kryje się naj­wię­cej wita­min. Im dłu­żej gotu­jesz topi­nam­bur, tym słod­szy staje się w smaku. Czas goto­wa­nia do mięk­ko­ści jest prze­waż­nie nie­znacz­nie krót­szy od czasu goto­wa­nia ziem­nia­ków i wynosi około 15 minut. To bardzo ważne podczas przygotowywania różnych dań z tym warzywem.

Goto­wa­nym topi­nam­burem możesz zastą­pić ziem­niaki. Warzywo to spraw­dza się także na frytki, chipsy pie­czone czy baza zupy krem. A to dopiero kilka przykładowych potraw ze słonecznika bulwiastego. W skle­pach ze zdrową żyw­no­ścią możesz także kupić kawę z topi­nam­buru (bez kofe­iny) i kiszony topi­nam­bur.

Gdzie kupić topinambur? Cena, uprawa

Ten zamiennik ziemniaka bez pro­blemu kupisz w więk­szych super­mar­ke­tach, a nawet w nie­któ­rych dys­kon­tach. Znaj­dziesz go także w skle­pach z żyw­no­ścią eko­lo­giczną. Cena topi­nam­buru to około 5–6 zł za pół kilograma.

Topi­nam­bur jest bar­dzo łatwy w upra­wie. Jeśli masz swój wła­sny ogró­dek, to posadź sło­necz­nik bulwia­sty i ciesz się plo­nami. Uwa­żaj jed­nak, bo jest to roślina dość inwa­zyjna, która potrafi bar­dzo szybko rosnąć i zdo­mi­no­wać inne gatunki.

W Polsce uprawia się dwie odmiany słonecznika bulwiastego:

• Albik – o wydłużonych, białych bulwach,
• Rubik – mający owalne, fioletowo zabarwione bulwy.

Prze­pis na topi­nam­bur

Wypró­buj nasz prze­pis na topi­nam­bur pieczony z tymiankiem i wędzoną papryką

Skład­niki: 

• 500 g topi­nam­buru,
• 3 ząbki czosnku,
• 5 łyżek oliwy z oli­wek,
• łagodna wędzona papryka,
• 2 łyżki sosu sojo­wego,
• pieprz,
• suszony tymia­nek,
• posie­kana natka pie­truszki,
• hum­mus natu­ralny.

Jak przygotować pieczony topinambur?

1. Topi­nam­bur wyszo­ruj szczo­teczką i pokrój na małe kawałki podob­nej wiel­ko­ści.
2. Z oliwy, papryki wędzo­nej, sosu sojo­wego, pie­przu i tymianku przy­go­tuj mary­natę.
3. Topi­nam­bur prze­łóż do naczy­nia żaro­od­por­nego i zalej mary­natą.
4. Dodaj obrane ząbki czosnku.
5. Odstaw na 30 minut.
6. Po tym cza­sie wstaw topi­nam­bur do pie­kar­nika nagrza­nego do 180 stopni.
7. Piecz przez 20–25 minut.
8. Poda­waj z posie­kaną natką pie­truszki i hum­mu­sem w for­mie dipu.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5466194/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6290539/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24245977/