Oleje roślinne – tłusto nie znaczy niezdrowo

Olej rzepakowy, lniany, a może kokosowy? Dziś pod lupę wezmę tłuszcze roślinne. Co jest takiego w tłuszczu, że nie powinniśmy pozbywać się go całkowicie z diety? Czy zawsze tłuszcz roślinny jest synonimem lepszego wyboru? Zdrowe tłuszcze – czy to jest w ogóle możliwe?

Strasznie się denerwuję, gdy czytam kolejny artykuł wychwalający cudowne właściwości oleju kokosowego. Trudno mi także jako dietetykowi przełknąć modę na białkowo-tłuszczowe (w odsłonie np. jaja na bekonie) posiłki. Spróbuję uporządkować wiedzę o tłuszczach. Może przekonacie się do awokado zamiast masła, orzechy na stałe zagoszczą w waszym życiu jako przekąska, a siemię lniane będzie nieodłącznym elementem porannej owsianki? Zacznijmy od podstaw.

Jak zbudowany jest tłuszcz?

Tłuszcze możemy podzielić m.in. na te pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, ale także ze względu na ich budowę – czyli obecność lub brak wiązań podwójnych w kwasach tłuszczowych (wchodzących w skład cząsteczki tłuszczu). Wiem, trochę powtórka z lekcji chemii, ale musimy przez to szybko i bezboleśnie przebrnąć.

Kwasy tłuszczowe nienasycone (zawierają wiązania podwójne) występują głównie w tłuszczach roślinnych, natomiast nasycone w produktach odzwierzęcych (jak smalec, słonina czy masło). Wiązań podwójnych może być więcej niż jedno, dlatego mówi się o kwasach tłuszczowych wielonienasyconych. To przez wiązania chemiczne tłuszcze roślinne zwykle w temperaturze pokojowej są ciekłe, a tłuszcze zawierające wiązania pojedyncze (kwasy tłuszczowe nasycone) mają postać stałą.

Po co jeść tłuszcze?

Niby proste pytanie, ale czy znacie na nie odpowiedź? Tłuszcz to skoncentrowane źródło energii – czyli w małej objętości mamy dosyć dużo kcal. To sprawia, że możemy go nazwać najbardziej kalorycznym składnikiem żywności. Jeden gram cukru to 4 kcal, tak samo białka. Tłuszcz to 9 kcal. Ale tłuszcz to nośnik smaku. Nic dziwnego, że smażone potrawy często bardziej wam smakują niż gotowane czy pieczone.

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, np. EPA i DHA (których organizm nie potrafi sam wytworzyć i musi dostarczyć je wraz z żywnością), wykorzystywane są do produkcji hormonów, a także uczestniczą w regulacji różnorodnych procesów w komórkach. Odpowiednia podaż dobrej jakości tłuszczów wpływa na kondycję skóry i włosów. Tłuszcz to także nośnik witamin A, D, E, K – jest niezbędny do ich prawidłowego wchłaniania. Tłuszcze trzeba więc jeść, to bezsprzeczna podstawa myślenia o zdrowej diecie.

Dlaczego warto wybierać tłuszcze roślinne?

Bo to najzdrowsza grupa tłuszczów! Nie zawierają cholesterolu, mają niewiele niekorzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych nasyconych, a co niezwykle ważne – są bogactwem nienasyconych kwasów tłuszczowych. Chcesz zadbać o swoje serce? Jedz tłuszcze roślinne. To tłuszcze nasycone podwyższają stężenie cholesterolu LDL będącego głównym czynnikiem rozwoju chorób układu krążenia! Polskie Towarzystwo Badań nad Miażdżycą, Instytut Żywności i Żywienia, a także Światowa Organizacja Zdrowia – WHO – oraz Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności – EFSA (i nie wymieniłam wszystkich instytucji) – podkreślają potrzebę ograniczania spożycia tłuszczów nasyconych i zwiększania spożycia nienasyconych.

Tłuszczów roślinnych jest ogromny wybór: olej rzepakowy, z siemienia lnianego, sojowy, z pestek słonecznika czy dyni, oliwa z oliwek. Jak zwykle jestem zwolennikiem teorii, że im mniej przetworzony produkt, tym lepiej, dlatego polecam, aby częściej zajadać awokado, zmielone nasiona siemienia lnianego, orzechy czy oliwki zamiast czystej oliwy. Oprócz zdrowego tłuszczu znajdziemy w nich witaminy, minerały i błonnik.

Olej kokosowy – dlaczego ten tłuszcz roślinny jest niezdrowy?

Jeżeli włożycie do lodówki olej kokosowy i oliwę z oliwek, to co się stanie? Olej kokosowy zmieni swoją konsystencję i stanie się tłuszczem stałym (już w temperaturze pokojowej jest półpłynną mazią), a oliwa niezmiennie będzie płynna. To taki prosty eksperyment pokazujący, że w oleju kokosowym znajdziemy dużo tłuszczów nasyconych, tych samych co w produktach odzwierzęcych.

A jak już napisałam na początku, tłuszcze nasycone powinniśmy w diecie ograniczać, a nie się nimi zajadać codziennie. Tak robią niektórzy moi klienci, którzy uwierzyli w lecznicze działanie oleju kokosowego. Nie dajcie się nabić w butelkę, nauczcie się weryfikować informacje krążące w internecie, telewizji czy prasie, chroniąc własne zdrowie.