Gęstość energetyczna i gęstość odżywcza, czyli jak jeść dużo i zdrowo

Gęstość energetyczna i gęstość odżywcza. Znacie te pojęcia? Są to dwa różne terminy naprawdę warte zapamiętania. Postanowiłam o nich napisać, bo pomyślałam, że mogą was wspomóc w wyborach jedzeniowych.

Siła warzyw i owoców w diecie jest powszechnie znana. Każdy dietetyk powie: trzeba jeść dużo brokułów, szpinaku, pomidorów… Im produkty są mniej przetworzone, tym więcej dobrego są w stanie wnieść do diety. Roślinna podstawa diety także ułatwia utrzymać prawidłową masę ciała i po prostu zdrowiej się odżywiać. Kusząca propozycja, prawda? To teraz przeczytajcie, co to jest gęstość odżywcza i energetyczna, a warzywa już nigdy nie znikną z waszego talerza.

Co to jest gęstość energetyczna?

Jest to liczba kalorii przypadająca na określoną masę jedzenia. Warto jednak zaznaczyć, że kaloria to nie jest mała wredna istota, która mieszka w waszej szafie i zaszywa nocą coraz ciaśniej ubrania. W dietetyce określenie liczby kalorii w produktach spożywczych określa ilość energii, którą przyswaja ludzki organizm po spożyciu np. czekolady. Zwróćcie uwagę na jeden szczegół. Często potocznie mówi się „kalorie”, mimo że na opakowaniu napisany jest skrót „kcal” oznaczający kilokalorie 1 kcal = 1000 cal). To taka mała kaloryczna dygresja.

Wracając do meritum – wartość energetyczna trzech podstawowych składników odżywczych wynosi: węglowodany – 4 kcal, białko – 4 kcal i tłuszcz – 9 kcal. Wyobraźcie sobie teraz 500 kcal z różnych źródeł jedzeniowych, np. oleju rzepakowego, sera żółtego, mięsa z kurczaka, czerwonej fasoli i brokułów. Ile „waży” 500 kcal? Olej – ok. 55 g, ser żółty – ok. 130 g, mięso z piersi kurczaka – 500 g, czerwona fasola z puszki – 580 g, brokuł – 1600 g! Czyli co można jeść i jeść i uchronić się przed nadmiarowymi kaloriami? Warzywa!

Kto jest w stanie zjeść naraz ponad półtora kilograma warzyw? A nawet jeśli komuś to się uda, to na pewno żołądek łatwiej zapełnić produktami pochodzenia roślinnego bez wyrzutów z powodu pochłonięcia zbyt dużej liczby kalorii. Po zjedzeniu dodatkowego pomidora, papryki czy ogórka nikt nie powinien mieć jedzeniowego kaca. Trzeba się raczej cieszyć, że zjadło się dodatkową porcję witamin. Podsumowując: warzywa mają mniejszą gęstość energetyczną niż np. olej czy żółty ser. Dlatego starając się o to, żeby nie przesadzić z liczbą kalorii w diecie, lepiej wybrać wielką michę kalafiora niż kanapkę z żółtym serem.

Co to jest gęstość odżywcza?

Istnieje takie pojęcia jak „wskaźnik gęstości odżywczej”, czyli ANDI (Aggregate Nutrient Density Index). O czym informuje nas jego wartość? System ANDI porządkuje produkty w zależności od tego, ile dostarczają składników odżywczych w przeliczeniu na taką samą liczbę kalorii. Czyli jeżeli zjemy 100 kalorii z brokuła i kalafiora, to która porcja będzie dla nas korzystniejsza ze względu na zawartość w niej składników odżywczych. Co było brane pod uwagę podczas tworzenia tego terminu? Obecność 34 składników!

Na liście znalazły się:

• błonnik,
• wapń,
• żelazo,
• magnez,
• fosfor,
• potas,
• cynk,
• miedź,
• mangan,
• selen,
• witamina A,
• beta-karoten,
• alfa-karoten,
• likopen,
• luteina,
• zeaksantyna,
• witamina E,
• witamina C,
• tiamina,
• ryboflawina,
• niacyna,
• kwas pantotenowy,
• witamina B6,
• kwas foliowy,
• witamina B12,
• cholina,
• witamina K,
• fitosterole,
• glukozynolany,
• inhibitory angiogenezy,
• inhibitory aromatazy,
• resweratrol.

Wzięto pod uwagę także tzw. ORAC Score, czyli wskaźnik antyoksydacyjnej zdolności produktów.

System ANDI stworzył dr Joel Fuhrman, lekarz i specjalista w dziedzinie medycyny żywienia. Tak jak we wszystkim nie należy stosować tego indeksu zero-jedynkowo jako jedynej prawdziwej wskazówki mogącej pomóc w układaniu zdrowego jadłospisu. Nie są w tym zestawieniu uwzględniane takie składniki jak białko, węglowodany czy tłuszcze. Co ma najwyższy indeks ANDI? Jarmuż, rukiew wodna, kapusta chińska. Wysoko w tabeli jest też brukselka i rukola, a z owoców dosyć wysoko plasują się truskawki. Na końcu listy można znaleźć colę czy, niestety, ukochane przez wielu frytki. Czyli nie liczymy kalorii, tylko sprawdzamy, jaki produkt dostarczy nam najwięcej prozdrowotnych składników.

Co jeść, by nie przytyć?

Jaki z tego wniosek? Najlepiej jeść jak najwięcej produktów o niskiej gęstości energetycznej, a jak największej gęstości odżywczej. Wtedy możecie być pewni, że dostarczycie do organizmu duże ilości witamin i składników odżywczych, a jednocześnie będziecie mogli jeść większe porcje (dlatego też jestem weganką), nie martwiąc się tym, że przekroczycie swoje dzienne zapotrzebowanie kaloryczne, co w dłuższym okresie może spowodować złapanie dodatkowych i często niechcianych kilogramów.