Senność po kawie – gdy kawa nasila zmęczenie

się ten artykuł?
Kawa uznawana jest za doskonały sposób na pobudzenie. Co jednak zrobić, gdy – paradoksalnie – pojawia się senność po kawie? Rozwiązaniem może być drzemka kofeinowa – najpierw kawa, potem drzemka, nie odwrotnie. Intuicja może podpowiadać inaczej, ale fakty są jasne – kofeina i krótki sen to klucz do przywrócenia sił witalnych.
W jaki sposób kawa pobudza?
Za pobudzające działanie kawy odpowiada kofeina. Związek ten przyspiesza bicie serca, dzięki czemu do komórek ciała dociera wraz z krwią więcej tlenu i związków odżywczych. Ponadto kofeina pobudza uwalnianie z wątroby glikogenu, czyli zapasowej formy glukozy, co stanowi swoisty zastrzyk energii dla organizmu.
Kofeina oddziałuje bezpośrednio na mózg, a jako związek o budowie podobnej do adenozyny – ma możliwość konkurowania z nią o pobudzanie zlokalizowanych w mózgu receptorów. Adenozyna to związek syntetyzowany podczas aktywnej pracy neuronów, a gdy jej poziom w mózgu znacząco się zwiększa, wówczas mózg spowalnia aktywność nerwową i pojawia się zmęczenie. Kofeina wiąże się z receptorami dla adenozyny, uniemożliwiając mózgowi detekcję wysokiego poziomu adenozyny. W ten sposób kofeina znosi uczucie zmęczenia. Ponadto kofeina stymuluje wydzielanie adrenaliny oraz takich neurotransmitterów jak dopamina czy serotonina, co przyczynia się do poprawy samopoczucia fizycznego i psychicznego. Jak więc możliwe jest, że u niektórych z nas pojawia się senność po kawie?
Dlaczego po kawie chce się spać?
Sięgając po kawę, oczekujemy efektu pobudzenia. Czy kawa pobudza każdego? Niektóre osoby doświadczają czegoś zupełnie odmiennego – pojawia się osłabienie po wypiciu kawy i senność. Dlaczego po kawie chce się spać? Wspomniane uprzednio receptory adenozynowe mają działanie hamujące, zatem kofeina znosi ich działanie i prowadzi do pobudzenia. Niektórzy z nas mają jednak przewagę receptorów adenozynowych pobudzających – i kofeina blokując ich działanie, ogranicza ich aktywujący wpływ na mózg. Wówczas po wypiciu małej czarnej pojawia się senność po kawie.
Otępienie po kawie, senność po kawie i uczucie znużenia wynikać mogą także z przyzwyczajenia organizmu do stale dostarczanych dawek kofeiny – wtedy kawa przestaje oddziaływać na receptory adenozynowe i nie redukuje uczucia zmęczenia. I to wyjaśnia, dlaczego kawa usypia. Wtedy najlepszym sposobem, aby ograniczyć senność po kawie jest zmniejszenie liczby wypijanych filiżanek kawy.
Kawa i drzemka – jak działa drzemka kofeinowa?
Nieraz już pisaliśmy o korzyściach płynących z picia kawy oraz o dobrodziejstwach krótkiej drzemki. I kawa, i drzemka poprawiają koncentrację i dodają energii. Ale istnieje jeszcze skuteczniejszy sposób na poprawę wydolności intelektualnej i postawienie się na nogi – to zastosowanie obu tych metod naraz, w odpowiedniej kolejności: najpierw kawa, potem drzemka. Może się wydawać, że to dziwne i przeczy zdrowemu rozsądkowi – przecież kofeina pobudza, a więc tym samym negatywnie wpływa na sen. W tym stwierdzeniu jest jednak luka, którą możesz wykorzystać dla swoich korzyści.
Aby zrozumieć działanie drzemki kofeinowej, musisz wrócić do teorii o receptorach adenozynowych. Adenozyna przyczepia się do odpowiednich receptorów, wprawiając nas w senność. Gdy śpimy (także krótko – wystarczy kilkanaście minut), mózg naturalnie oczyszcza się z adenozyny, przywracając nas do stanu gotowości intelektualnej. Gdzie tu miejsce na kofeinę? Wpasowuje się ona w te same receptory, w które normalnie wpasowałaby się adenozyna. Przy obecności kofeiny w krwiobiegu powodujące zmęczenie działanie adenozyny jest częściowo zablokowane. Stąd wynika harmonijne działanie kawy i drzemki. Od momentu, gdy wypijesz filiżankę małej czarnej lub dużej białej, do faktycznego działania mija około 20 minut – wynika to z inercji układu trawienia. To okno czasowe możesz wykorzystać właśnie na drzemkę kawową. Spowoduje to częściowe uwolnienie adenozyny z receptorów, jeszcze zanim kofeina wejdzie do akcji. Dzięki temu będzie miała mniejszą konkurencję w „starciu” o receptory, skuteczniej znosząc zmęczenie.
Eksperymenty potwierdziły zwiększoną efektywność drzemki kawowej w porównaniu z działaniem samej kawy lub samej drzemki. Z badań prowadzonych przez Loughborough University wynika, że gdy badani brali piętnastominutową „coffee nap”, popełniali znacznie mniej błędów w symulatorze jazdy niż ci, którzy tylko ucinali sobie drzemkę i ci, którzy tylko pili kawę. Co ciekawe, ten efekt występował także w przypadkach, w których biorący udział mieli problem z zaśnięciem i po prostu leżeli przez 15 minut.
Jak osiągnąć efekt drzemki kofeinowej?
Wystarczy, że wypijesz napój z kofeiną – zdecydowanie lepiej kawę niż napój energetyzujący pełen słodzików i sztucznych dodatków. Prawdopodobnie najlepiej sprawdzi się espresso, ze względu na to, że musisz wypić je umiarkowanie szybko. Potem połóż się na 15-20 minut i nie przejmuj się, jeśli nie uda ci się zasnąć – mózg odpocznie tak czy inaczej. Pamiętaj tylko o tym, aby nie przekroczyć 20 minut – może to wprowadzić cię w jeszcze większą senność. Zrób eksperyment i przekonaj się, że to działa!
Bibliografia:
Reyner L., Suppression of sleepiness in drivers: combination of caffeine with a short nap; Psychophysiology, 1997, Nov 34(6)
Zobacz także

„Jeśli jest godzina 13, masz już za sobą dwie filiżanki kawy i czekasz aż twoja herbata wystygnie, to sygnał, że przesadzasz”. O tym, jaka jest bezpieczna dawka kawy, mówi internistka

Co zamiast kawy? Naturalne (i zdrowe) zamienniki!

Kawa w ciąży a rozwój dziecka w łonie matki. Czy kawa jest szkodliwa dla płodu?
Polecamy

Alarmujące wyniki badań. Dzieci pijące colę mają zwiększoną skłonność do sięgania po alkohol

Czy cukrzyk może pić kawę? Jak wpływa ona na poziom glukozy?

Kawa – właściwości tego czarnego napoju są niezastąpione
