Rzepa biała i czarna – jak jeść, gdzie kupić, jakie mają wartości?

Rzepa biała i rzepa czarna to kuzynki powszechnie znanej wszystkim rzodkiewki. Co więcej, chociaż nie są tożsame, są też nazywane odpowiednio białą rzodkiewką i czarną rzodkiewką. Są to warzywa bardzo wartościowe i zdrowe, ale jednocześnie bardzo obecnie zapomniane. Tymczasem rzepę wykorzystywali już starożytni Grecy i Rzymianie!

Jak wygląda rzepa?

Rzepa nie występuje dziko, jest to typowa roślina uprawna, która pochodzi z Bliskiego Wschodu. Jadalną częścią rzepy jest korzeń – bardzo podobny do korzenia rzodkiewki, choć o barwie beżowo-białej (w przypadku białej rzepy) lub brunatno-fioletowej, a nawet niemalże czarnej (rzepa czarna). Charakterystyczna dla rzepy jest wysoka na 60-120 cm łodyga, która dość mocno się rozgałęzia. Z łodygi wyrastają pokryte włoskami listki.

Rzepa czarna i rzepa biała – wartości odżywcze

Rzepa należy do niskokalorycznych warzyw. 100 gramów korzenia zawiera tylko 33 kcal w tym ok. jednego grama białka, osiem gramów węglowodanów i śladową ilość tłuszczu. Większość masy korzenia stanowi woda – niemal 90 proc. surowca.

Rzepa to całkiem dobre źródło witamin i składników mineralnych, w tym:

• witaminy C – 100 g korzenia rzepy pokrywa dzienne zapotrzebowanie na ten składnik w około 20 proc.,
• miedzi – 100 g korzenia rzepy pokrywa dzienne zapotrzebowanie na ten składnik w około 11 proc.,
• a także w mniejszym stopniu zawiera: witaminy z grupy B, potas, fosfor, jod.

Czarnej i białej rzepie przypisuje się właściwości: antyoksydacyjne, przeciwstarzeniowe, detoksykujące, odtruwające, przeciwreumatyczne, moczopędne, wiatropędne, a także przeciwdrobnoustrojowe i odkażające. Te ostatnie właściwości rzepa zawdzięcza zawartym w niej fitoncydom, czyli roślinnym odpowiednikom antybiotyków.

Ponadto rzepa ma wzmacniające działanie na cebulki włosów, dlatego często można spotkać ekstrakt z rzepy wśród składników kosmetyków do ich pielęgnacji. Bardzo popularnym produktem stosowanym przy wypadaniu włosów jest na przykład szampon z czarnej rzepy. Dodatkowo, zawarte w rzepie związki takie, jak rafanina czy rafanol działają przeciwłojotokowo. Dlatego też kosmetyki z ekstraktem z rzepy sprawdzą się również w dolegliwościach związanych ze skórą przetłuszczającą się.

Sok z czarnej rzepy – czy warto?

Dawniej sok z rzepy przygotowywany domowym sposobem wcierano w skórę głowy, by wzmocnić włosy i je odżywić. Nie bez powodu nasze babcie miały takie sposoby. Taka domowa kuracja może bardzo skutecznie poprawić (przedłużyć) żywotność włosów, wzmacniając je już u samej nasady. Mowa tu o kuracji zewnętrznej, ale i wypijanie soku z czarnej rzepy (lub białej) podziała równie korzystnie. Sok z rzepy można przygotować bardzo łatwo w domowym zaciszu. Wystarczy zetrzeć na tarce uprzednio umyte warzywo i odcisnąć całość przez gazę. Taki sok nie tylko będzie skuteczny dla odżywienia włosów, ale dodatkowo może mieć działanie pobudzające funkcjonowanie układu pokarmowego, żółciopędne i przeciw zaparciowe. Oczywiście wpłynie on też na poprawę aktywności układu immunologicznego. Sok z rzepy może też działać ogólnie wzmacniająco, a także polecany jest do codziennego (niewielkiego) stosowania przez chorych na reumatyzm czy też anemię. Pamiętaj jednak, by nie pić go w ilościach tak dużych, jak standardowe soki owocowe czy warzywne. Wystarczy codziennie przyjmować tylko parę łyżek soku rzepowego, a jeśli nawet taka ilość jest trudna do spożycia z uwagi na charakterystyczny smak – można dodać do soku odrobinę miodu.

Gdzie kupić czarną i białą rzepę?

Te warzywa są dostępne na większości bazarów i targów owocowo-warzywnych. Rzepę kupimy także w super- i hipermarketach. Zwracajmy uwagę na źródło ich pochodzenia, dobrze sięgać warzywa z upraw ekologicznych. Warto pamiętać, że sezon na czarną rzepę zaczyna się we wrześniu – ostatnie miesiące roku to najlepszy moment na kupowanie tego warzywa.

Jak odróżnić białą rzepę od białej rzodkiewki? To proste – korzeń rzepy jest okrągły, przypomina bulwę buraka lub selera, z kolei ten rzodkiewki jest podłużny.

Jak jeść czarną i białą rzepę?

Co zrobić z czarnej i białej rzepy? Przede wszystkim warto postawić na surówki z ich dodatkiem, ponieważ w surowej formie będą najbardziej bogate w prozdrowotne związki. Ale uwaga – osoby chorujące na schorzenia tarczycy powinny spożywać rzepę najlepiej po wstępnym ugotowaniu. W procesie gotowania zostaną z niej usunięte szkodliwe związki z rodzaju glukozynolanów, mogące niekorzystnie obniżać aktywność hormonów tarczycy.

Biała i czarna rzepa – przepisy

Oto kilka pomysłów na to, co można zrobić z rzepy.

Surówka z białej rzepy i jabłka

Składniki:

• 1-2 białe rzepy
• 1 jabłko
• 1 nieduża biała cebula
• 1 łyżka oleju (dowolnego roślinnego)
• sok z połowy cytryny
• przyprawy: sól, pieprz, tymianek

Wykonanie:

1. Składniki umyj i obierz ze skóry.
2. Zetrzyj na tarce rzepę i jabłko, cebulę drobno posiekaj.
3. Składniki wymieszaj z oliwą oraz sokiem z cytryny.
4. Dopraw i odstaw na kilka minut.

Surówka z czarnej rzepy, gruszki i czerwonej kapusty

Składniki:

• 1-2 czarne rzepy
• 1/4 główki czerwonej kapusty
• 1/2 gruszki (twardej)
• 1 nieduża czerwona cebula
• 1 łyżka oleju (dowolnego roślinnego)
• sok z połowy cytryny lub limonki
• przyprawy: sól, pieprz, rozmaryn

Wykonanie:

1. Składniki umyj i obierz ze skórki.
2. Kapustę poszatkuj, gruszkę i rzepę zetrzyj na tarce, a cebulę drobno posiekaj.
3. Wszystkie składniki połącz, skrop sokiem z cytryny, wymieszaj z oliwą i dopraw.

Smacznego!

Bibliografia:

1. H. Kunachowicz, B. Przygoda, I. Nadolna, K. Iwano, Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 509.
2. K. Łyczkowski, Magia czarnej rzepy,  Cukrzyca a zdrowie
3. E. Hallman, Wartość odżywcza i zawartość związków bioaktywnych w warzywach i owocach z produkcji ekologicznej, XII Forum Rolników Ekologicznych, 2014