Na czym polega dieta niskotłuszczowa i kiedy ją stosować?

Dieta niskotłuszczowa to dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu. Stosuje się ją m.in. w chorobach wątroby i trzustki oraz przy przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka żółciowego. Jakie są zasady diety niskotłuszczowej? Co jeść na diecie wątrobowej, a czego unikać? Czy stosowanie jej w celu utraty masy ciała jest bezpieczne? Sprawdź! 

Czym jest dieta niskotłuszczowa?

Dieta niskotłuszczowa to sposób żywienia polegający na ograniczeniu podaży tłuszczu do ok. 20% dziennego zapotrzebowania na kalorie (w zwyczajowej diecie osób zdrowych tłuszcze powinny stanowić 23-35% całkowitego zapotrzebowania kalorycznego). Celem diety jest zmniejszenie dostarczania do organizmu nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Dieta o niskiej zawartości tłuszczu działa ochronnie na pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe, wątrobę oraz trzustkę zmniejszając ich aktywność wydzielniczą. 

W diecie niskotłuszczowej nie należy całkowicie ograniczać spożycia tłuszczów, gdyż są one cennym składnikiem odżywczym pełniącym w organizmie ważne funkcje. Tłuszcze umożliwiają bowiem wchłanianie się witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E, K, stanowią składnik błon komórkowych, ułatwiają przełykanie pokarmu i wpływają na walory smakowe żywności. Tkanka tłuszczowa to magazyn energii, która uwalniana jest w momencie większego zapotrzebowania energetycznego organizmu. Ponadto amortyzuje ona narządy wewnętrzne, chroni przed utratą ciepła i wydziela ważne substancje zwane adipokinami, które pełnią w organizmie m.in. funkcję regulacyjną. 

Jakie są wskazania do diety niskotłuszczowej?

Dieta ubogotłuszczowa powinna być stosowana jedynie w uzasadnionych przypadkach. Przede wszystkim wskazana przy niektórych chorobach, przy których ważna jest poprawa profilu lipidowego. Dietę niskotłuszczową zaleca się w: 

• chorobach wątroby: ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości wątroby (tzw. dieta wątrobowa), 
• ostrym i przewlekłym zapaleniu trzustki – ze względu na zaburzone trawienie i wchłanianie tłuszczów, 
• przewlekłym zapaleniu pęcherzyka i dróg żółciowych, 
• kamicy pęcherzyka żółciowego, 
• wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego – w okresie zaostrzenia choroby. 

Zasady diety niskotłuszczowej

Podstawową zasadą diety niskotłuszczowej jest ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych, ponieważ to one są źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych oraz tłuszczów trans. Maksymalna ilość spożytych tłuszczów w ciągu doby wynosi 30-50 gramów. Zgodnie z zaleceniami tłuszcze nasycone nie powinny stanowić więcej niż 7% całkowitej dziennej energii, natomiast tłuszcze trans nie więcej niż 1% energii. 

W jadłospisie nie powinno natomiast zabraknąć produktów zawierających jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a więc olejów roślinnych, ryb, nasion i orzechów. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe powinny stanowić do 10% energii, a jednonienasycone kwasy tłuszczowe do 20% całkowitej energii. 

Dieta ubogotłuszczowa powinna zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze, musi też pokrywać zapotrzebowanie energetyczne konieczne do utrzymania należnej masy ciała. Głównym źródłem energii w diecie niskotłuszczowej są węglowodany. Dieta niskotłuszczowa jest jednocześnie dietą lekkostrawną, czyli dietą o niskiej zawartości błonnika. Podczas komponowania jadłospisu w diecie niskotłuszczowej nie powinny znaleźć się produkty ciężkostrawne i wzdymające. Potrawy należy przygotowywać technikami gotowania w wodzie i na parze, duszenia bez obsmażania oraz pieczenia. 

Produkty wskazane i przeciwwskazane w diecie niskotłuszczowej

Produkty wskazane w diecie niskotłuszczowej to: 

• jasne pieczywo, 
• kasze: manna, kukurydziana, jęczmienna, 
• biały ryż, 
• drobne makarony, 
• mleko 2% i produkty mleczne: kefir, jogurt o niskiej zawartości tłuszczu, ser twarogowy chudy i maślanka, 
• białko jaj, 
• chude mięsa, takie jak wołowina, kurczak, cielęcina czy indyk,  
• chude wędliny np. polędwice,  
• chude ryby: leszcz, dorsz, sola, sandacz, szczupak i świeży tuńczyk, 
• warzywa: marchewka, ziemniaki, buraki, kalafior, szpinak, cukinia i pomidor bez skórki, 
• dojrzałe owoce: truskawki, pomarańcze, winogrona bez pestek i skórki, gotowane jabłka, brzoskwinie, morele, przeciery i soki z malin i porzeczek oraz banany, 
• tłuszcze roślinne: olej słonecznikowy, olej rzepakowy, olej z pestek winogron i oliwa z oliwek, 
• masło i margaryny – tylko w niewielkiej ilości, 
• słodycze: cukier, miód, dżemy bez pestek, kompoty oraz kisiele owocowe, 
• łagodne przyprawy: koperek, tymianek, majeranek, bazylia i cynamon. 

Produkty przeciwwskazane w diecie o niskiej zawartości tłuszczu to: 

• tłuszcze zwierzęce, takie jak smalec słonina, boczek, śmietana czy łój, 
• tłuste mięsa: wieprzowina, baranina, gęś i kaczka, 
• tłuste ryby: węgorz, halibut czy śledź, 
• pieczywo pełnoziarniste, 
• grube kasze i makarony, 
• tłuste mleko, sery żółte, topione oraz feta, 
• produkty ciężkostrawne i wzdymające, 
• produkty ostro przyprawione, 
• żółtko jaj, 
• warzywa: kapusta, papryka, cebula, ogórki, rzodkiewka, szczypiorek, groch, fasola i ciecierzyca, 
• owoce: gruszki, czereśnie, śliwki, agrest czy owoce suszone, 
• ostre przyprawy: pieprz, musztarda i chrzan, 
• alkohol, 
• mocne kakao oraz czekolada. 

Korzyści i zagrożenia diety niskotłuszczowej

Zmniejszenie ilości spożywanych tłuszczów w diecie może przynieść pewne korzyści zdrowotne, ale też może być szkodliwe. Wszystko zależy od tego, w jakim celu ogranicza się tłuszcze i jak długo stosowana jest taka dieta. Przykładowo niskotłuszczowa „dieta na wątrobę” wspomaga pracę tego narządu i wspiera jego regenerację. Dieta ubogotłuszczowa przy zapaleniu trzustki zmniejsza aktywność wydzielniczą trzustki i odciąża ją. 

Racjonalne ograniczenie tłuszczów w codziennym menu powoduje spadek stężenia cholesterolu, co z kolei zmniejsza ryzyko miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych. Zmniejszenie spożycia tłuszczów może też pomóc w redukcji masy ciała, pod warunkiem że wprowadzi się także deficyt kaloryczny. Niemniej jednak długotrwałe stosowanie diety niskotłuszczowej w celu utraty masy ciała nie jest wskazane, ponieważ może prowadzić do niedoboru witamin, zaburzeń wchłaniania składników odżywczych w jelitach, a nawet depresji. 

Źródła: 

1. I, Delas, Benefits and hazards of fat-free diets, Trends in Food Science & Technology, 22 (2011) 576-582. 
2. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL Wydawnictwo Lekarskie. 2007.