Rabarbar na surowo – jak jeść? Uprawa rabarbaru

Rabarbar na surowo może być dobrym pomysłem na smaczną i zdrową przekąskę. Jest nie tylko źródłem witamin i minerałów, ale też substancji o działaniu przeciwnowotworowym. Rabarbar możemy zacząć uprawiać w ogrodzie z nasion bądź sadzonek, by potem rokrocznie cieszyć się plonami, bowiem jest to roślina wieloletnia. Warto znać rabarbar, by wykorzystać w pełni jego potencjał kulinarny. 

Rabarbar – co to za roślina?

Rabarbar ogrodowy (Rheum rhaponticum L), inaczej rabarbar zwyczajny, rzewień ogrodowy albo rzewień zwyczajny to bylina z rodziny rdestowatych. Pierwotnie pochodzi z Azji (Mongolii, Indii i Chin), do Europy rabarbar trafił w XIV wieku. Rabarbar liczy sobie ponad 60 gatunków. Na początku stosowany był jako środek leczniczy w medycynie ludowej, wartości kulinarne rośliny wykorzystano po raz pierwszy dopiero w 1778 roku, dodając rabarbar do ciasta.

Właściwości zdrowotne rabarbaru

Rabarbar to bogate źródło antyoksydantów, które zmniejszają ryzyko rozwoju nowotworów oraz neutralizują wolne rodniki, odpowiadające za starzenie się skóry . Oprócz antyoksydantów, rabarbar zawiera witaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C (20 mg w 100 g produktu) i E, magnez, potas, sód, żelazo i wapń, kwasy organiczne oraz beta-karoten (1,25 mg w 100 g produktu).

Rabarbar reguluje trawienie oraz wykazuje działanie przeczyszczające dzięki obecności takich związków jak: chryzofanol i reina.  Roślina ma też działanie ściągające, za które odpowiadają glikozydy garbnikowe.

Rabarbar może mieć potencjalne działanie przeciwnowotworowe, dzięki zawartym w nim  antrachinonom, które hamują wzrost różnych typów komórek nowotworowych. Uczeni z Sheffield Hallam University i Scottish Crop Research Institute w badaniu opublikowanym w czasopiśmie Food Chemistry sugerują, iż dzięki tym właściwościom rabarbaru będzie możliwe opracowanie mniej toksycznych leków przeciwnowotworowych.

Czy można jeść surowy rabarbar?

Wbrew powszechnym opiniom, umiarkowane spożycie rabarbaru na surowo przez osoby zdrowe  nie ma działania odwapniającego ani nie jest szkodliwe dla zdrowia. Na rabarbar powinny natomiast uważać osoby z chorobami nerek (szczególnie z kamicą nerkową) oraz dną moczanową – w tych przypadkach wskazana jest dieta niskoszczawiowa, z ograniczeniem spożycia rabarbaru, ale też: szczawiu, botwiny, szpinaku, czekolady oraz kawy i herbaty.

Surowy rabarbar może być kwaśny, dlatego najlepiej wybierać łodygi o mocnym różowym bądź czerwonym zabarwieniu. Powinno się go obrać, można też polać go miodem, aby był słodszy. Łodygi rabarbaru można przechowywać w lodówce przez 2-4 tygodni.

Jak jeszcze jeść rabarbar?

Rabarbar można pić w postaci orzeźwiającego kompotu, ale zdecydowanie najlepiej rabarbar upiec: idealnie nadaje się na placek z kruszonką, można też z niego zrobić ciasto drożdżowe albo tartę. W pieczonym rabarbarze zmniejsza się ilość niekorzystnie działającego kwasu szczawiowego, a wzrasta zawartość polifenoli, które znalazły zastosowanie w terapii antynowotworowej. Z rabarbaru można zrobić też dżemy, marmolady, syropy, a nawet zupy. Rabarbar sprawdzi się jako dodatek do deserów i galaretek. Co ciekawe fermentowany rabarbar może posłużyć do produkcji wina.

Jak uprawiać rabarbar?

Uprawy przemysłowe rabarbaru znajdują się przede wszystkim w Anglii, Nowej Zelandii, USA czy Kanadzie. W ostatnim czasie uprawę rabarbaru do celów eksportowych możemy spotkać też w Polsce. Tymczasem rabarbar w przydomowych ogródkach uprawiany jest z powodzeniem od dawna.

Jadalne odmiany rabarbaru to gatunki Rheum rhaponticum L., R. rhabarbarum L. i R x hybridum. Do spożycia przeznaczone są tylko tzw. ogonki liściowe. Pod żadnym pozorem nie należy wykorzystywać liści rabarbaru – zawierają szkodliwe szczawiany, których spożycie może prowadzić do zatrucia.

Jak uprawiać rabarbar? Rabarbar jest odporny na mróz i nie ma dużych wymagań. Potrafi rosnąć w miejscach zacienionych, ale lepsze plony daje na nasłonecznionych stanowiskach – ogonki liściowe rosną grubsze i są mocniej zabarwione. Rabarbar potrzebuje dużo wody w okresie intensywnego wzrostu ogonków liściowych – w maju i sierpniu. Jednak przy nadmiarze wody roślina potrafi szybko zgnić. Rabarbar źle rośnie na glebach kwaśnych, za to lubi stanowiska żyzne i próchnicze.

Oto kilka porad jak rozpocząć uprawę rabarbaru:

• Jak sadzić rabarbar z nasion? Nasiona rabarbaru należy siać w marcu lub kwietniu na głębokość 1,5-2,5 cm. Odstęp między poszczególnymi rowkami powinien wynosić 30 cm. Nasiona rabarbaru można także wysiać do doniczki.
• Jak i kiedy rozsadzać rabarbar? Rabarbar wkopuje się do gruntu przy użyciu łopaty, sadzonki wkłada się na głębokość 2-3 cm,tak aby liście wystawały nad powierzchnię ziemi. Po przesadzeniu sadzonki, ziemię należy mocno docisnąć. Należy pamiętać, że rabarbar uzyskany z siewek można sadzić dopiero na jesień lub wiosnę przyszłego roku.
• Jak pielęgnować rabarbar? Kiedy roślina znajduje się w okresie wegetacji, powinno się usunąć pędy kwiatostanowe, ponieważ jeśli tego nie zrobimy, plony w kolejnym roku będą mniejsze. Jeśli zauważymy chore i zniszczone liście, także należy je usunąć.

Bibliografia:

[1] Zbigniew Anyszka, “Metodyka integrowanej ochrony rabarbaru ogrodowego”, Inst. Ogrod., 2015. 

[2] “Food as Medicine: Rhubarb (Rheum spp., Polygonaceae)”, Americal Botanical Council, 2019. [Online]. Available: http://cms.herbalgram.org/heg/volume16/04April/FAM-Rhubarb.html?ts=1594997937&signature=c0f0cd9e0dd004c47764f83aef5fccba. [Accessed: 17-Jul-2020]. 

[3] “Dna moczanowa: produkty zalecane i niewskazane w diecie Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej”, [Online]. Available: https://ncez.pl/choroba-a-dieta/inne/dna-moczanowa—produkty-zalecane-i-nieskazane-w-diecie. [Accessed: 17-Jul-2020].