Zastosowanie i właściwości gumy ksantanowej. Co warto o niej wiedzieć? 

Guma ksantanowa (ma oznaczenie E415) jest jednym z popularniejszych środków, które dodaje się do żywności. Można ją znaleźć np. w dressingach, pieczywie bezglutenowym, sosach czy lodach. Czy szkodzi zdrowiu i po co się właściwie ją stosuje?

Guma ksantanowa – co to takiego? 

Guma ksantanowa, nazywana wymiennie ksantanem, to guma roślinna z grupy wielocukrów (wielocząsteczkowych polisacharydów). Jest zbudowana z mannozy, glukozy, a także kwasów: octowego, glukuronowego, pirogronowego. Pozyskuje się ją z fermentacji cukrów, najczęściej tych z kukurydzy, soi, pszenicy, a nawet nabiału. Do fermentacji stosuje się bakterie Xanthomonas campestris. Ciekawostką jest fakt, że te same bakterie sprawiają, że na kalafiorach bądź brokułach wstępują czarne, ciemne plamy. 

Jak wygląda guma ksantanowa? Przypomina biały bądź kremowy proszek. Po dodaniu do niego odrobiny wody otrzymujemy gęstą i dość lepką masę.

Zastosowanie gumy ksantanowej 

Guma ksantanowa często jest stosowana w produktach spożywczych jako stabilizator. Dzięki niej struktura produktu nie ulega zmianie. Do tego składnik ten pozwala na zrobienie jednorodnej mieszaniny z kilku substancji, np. wody i oleju, co jest szczególnie przydane podczas produkcji np. serków topionych bądź margaryny. 

Guma ksantanowa często jest też stosowana jako zagęszczacz. Ponieważ po dodaniu do niej wody staje się kleista i pęcznieje. Do tego zapobiega zbytniemu ogrzewaniu i rozmrażaniu żywności, a także wytrącaniu tłuszczu oraz zbrylaniu.  

Dlatego E415 często znajdziemy w składzie: 

• galaretek różnego typu, 
• słodyczy, 
• gotowych sosów, 
• gotowych polew, 
• przetworów typu marmolada czy dżem, 
• musztardy, 
• majonezu, 
• ketchupu, 
• deserów, 
• kisieli, 
• żywności o obniżonej kaloryczności. 

Guma ksantanowa to doskonała alternatywa dla żelatyny wołowej, co jest ważne np. dla wegetarian czy wegan.  

Stosuje się ją również w przemyśle farmaceutycznym – w tabletkach. Dzięki niej dochodzi do przedłużenia uwalniania składników czynnych. Guma jest też substancją wiążącą.  

Czy guma ksantanowa jest zdrowa? 

Wiele osób ma wątpliwości co do gumy ksantanowej i tego, czy jest zdrowia. Mimo nazwy, która budzi zazwyczaj wiele obaw, to jest to jeden z najlepszych, dostępnych na rynku, naturalnych zagęszczaczy. W układzie pokarmowym zachowuje się jak błonnik i korzystnie wpływa na układ trawienny. Przez to, że pęcznieje w żołądku – daje uczucie sytości, co jest szczególnie korzystne w przypadku osób, które lubią podjadać między posiłkami. Do tego usprawnia perystaltykę jelit, więc może być też stosowana jako środek przeczyszczający.  

Guma ksantanowa nie jest szkodliwa, jednak zgodnie z dotychczasowymi badaniami, nie zaleca się spożywanie jej w ilości większej niż 15 gramów dziennie. Istotne jest też, by stosując ją nie wdychać pylnego proszku, który może powodować dolegliwości grypopodobne. 

Do czego wykorzystać gumę ksantanową w kuchni? 

Gumę ksantanową można kupić w sklepach ze zdrową żywnością oraz dobrze zaopatrzonych hipermarketach. Sprzedawana jest w formie proszku. W zależności od producenta jej cena waha się średnio 30-40 zł za kg.  

Przed użyciem ksantanu trzeba go rozpuścić. W tym celu należy dodać odrobinę wody lub innego płynu np. zupy bądź sosu, które chcemy zagęścić. Jeśli zdecydujemy się dodać proszek do już gotowego wyrobu, wówczas konieczne jest miksowanie, by nie było grudek.  

Guma ksantanowa może zastąpić w przypadku niektórych potraw np. w sosach bądź budyniach mąkę lub skrobię ziemniaczaną. Dodana do chleba czy ciast sprawia, że lepiej rosną i są bardziej sprężyste.  

Guma często jest stosowana w diecie bezglutenowej. Dodaje się ją do mąk gryczanych, kokosowych, kukurydzianych itp., by uzyskać odpowiednią konsystencję i mieć wypiek zbliżony do tego z mąką pszenną.  

Guma ksantanowa w kosmetykach 

Guma ksantanowa jest także stosowana w przemyśle kosmetycznym. Zagęszcza kosmetyki i sprawia, że są bardziej lepkie i plastyczne. Najczęściej guma ksantanowa jest w składzie emulsji do mycia, szamponów, kremów do twarzy czy żelach pod prysznic. Stosowana jest także przy produkcji tuszów do rzęs (dzięki niej maskara jest trwała i nie spływa z rzęs).  

W przemyśle kosmetycznym zazwyczaj wykorzystuje się stężenie gumy ksantanowej wynoszące od 0,1 do 10%. Ilość ta jest uzależniona od rodzaju preparatu, jego wielkości i przeznaczenia. 

Guma guar czy ksantanowa? Czym się różnią? 

Guma guar, oznaczana jako E412, jest substancją pochodzącą z roślin Cyamopsis tetragonolobus.  Tak samo, jak guma ksantanowa jest wykorzystywana jako zagęstnik i stabilizator w produktach spożywczych, farmaceutycznych oraz kosmetycznych. Gumy guar i ksantanowa są często mylone, ze względu na podobne właściwości oraz stosowanie. Różnią się jednak sposobem ich pozyskiwania. Pierwsza pochodzi z roślin, a drugą uzyskuje się dzięki fermentacji węglowodanów przez bakterie. 

Guma guar jest pozyskiwana w Indiach (kraj ten zapewnia 80% światowego zapotrzebowania na ten produkt), Australii, Pakistanie czy Stanach Zjednoczonych. Z kolei guma ksantanowa jest produkowana w wielu krajach na całym świecie – Unii Europejskiej, Kanadzie, USA czy Japonii.  

Źródła: 

https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/dodatki-e-czy-dzisiejsza-zywnosc-to-sama-chemia/ – dostęp: 7.12.2022 r.
https://www.doz.pl/czytelnia/a15826-Guma_ksantanowa_E415__wlasciwosci_i_zastosowanie._Czy_szkodzi_zdrowiu – dostęp: 7.12.2022 r.
https://dietetycy.org.pl/e415-guma-ksantanowa/ – dostęp: 6.12.2022 r. https://vitapedia.pl/guma-ksantanowa – dostęp: 6.12.2022 r. https://www.wapteka.pl/blog/artykul/jaki-wplyw-na-zdrowie-ma-guma-guar-e412-do-czego-sluzy-i-w-jakich-produktach-ja-znajdziemy