Tokoferol (alfa, gamma) i ich zastosowanie
Tokoferol, znany jako jeden ze składników witaminy E, jest bardzo silnym przeciwutleniaczem. Jego formy alfa i gamma pełnią ważne role w organizmie, w szczególności w przypadku chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów. W jakich produktach go szukać i ile spożywać, by zapewnić sobie zdrowie?
Tokoferol – budowa chemiczna
Tokoferol wraz z tokotrienolami należy do grupy związków tworzących witaminę E. Jego budowa jest dość skomplikowana: składa się z dwupierściowego szkieletu 6-hydroksychromanu i łańcucha bocznego, który tworzą 3 jednostki izoprenowe.
Wyróżnia się 4 formy tokoferoli: alfa, beta, gamma i delta. Alfa tokoferol stanowi 90 % wszystkich tokoferoli i jest najbardziej aktywny biologicznie. Naturalnie pozyskiwany tokoferol alfa jest pojedynczym stereoizomerem , natomiast tokoferol, który można znaleźć w suplementach diety tworzy mieszanka racemiczna 8 stereoizomerów.
Tokoferol jako dodatek do żywności znajdziemy pod oznaczeniami: E 306– mieszanina tokoferoli, E 307– α-tokoferol, E 308– γ tokoferol, E 309– δ-tokoferol. Wykorzystuje się je jako konserwanty przedłużające trwałość wyrobów.
Źródła tokoferolu w diecie
Witamina E występuje w tłuszczach roślinnych, produktach zbożowych, orzechach i warzywach.
α-tokoferol znajduje się w orzeszkach ziemnych, migdałach i nasiona słonecznika, a γ-tokoferol występuje głównie w orzechach włoskich, orzechach pekan, pistacjach i sezamie. Głównymi źródłami β-tokoferolu i δ-tokoferolu są: kukurydza, olej kukurydziany i olej rzepakowy. Innymi dobrymi źródła δ-tokoferolu są nasiona pomidorów, zarodki ryżowe i olej sojowy.
Tabela 1 przedstawia zawartość poszczególnych form tokoferolu [mg] w wybranych olejach roślinnych (na 100 g oleju).
OLEJ | Alfa tokoferol | Gamma tokoferol | Delta-tokoferol |
kokosowy | 0,5 | 0 | 0,6 |
kukurydziany | 11,2 | 60,2 | 1,8 |
palmowy | 22,6 | 31,6 | 7 |
Oliwa z oliwek | 5,1 | Śladowe ilości | 0 |
Z orzeszków ziemnych | 13,0 | 21,4 | 2,1 |
sojowy | 10,1 | 59,3 | 26,4 |
Z kiełków pszenicy | 133,0 | 26,0 | 27,1 |
Zapotrzebowanie na tokoferol
Zapotrzebowanie na tokoferol zależne od płci i wieku zostało przedstawione w tabeli 2.
Grupa/ Płeć | Wiek ( lata) | Mg równoważnika alfa-tokoferolu/ osobę/dobę |
Niemowlęta
| 0-0,5 0,5-1 | 4 5 |
Dzieci
| 1-6 7-9 | 6 7 |
Chłopcy
| 10-18 | 10 |
Dziewczęta
| 10-18 | 8 |
Mężczyźni
| ≥19 | 10 |
Kobiety Ciąża Laktacja | ≥19 | 8 10 11 |
Działanie tokoferolu
Tokoferol wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych.
Zaobserwowano, że alfa-tokoferol hamuje wytwarzanie nowych wolnych rodników, podczas gdy gamma-tokoferol wychwytuje i neutralizuje istniejące wolne rodniki. Dzięki działaniu antyoksydacyjnemu może zapobiegać lub opóźniać zapalne choroby przewlekłe takie jak nowotwory, choroby sercowo-naczyniowe, zaburzenia neurodegradacyjne, zapalenie stawów, zaćmę.
- Tokoferol a choroby sercowo – naczyniowe
Powikłania sercowo-naczyniowe powstają głównie z powodu utlenienia lipoprotein o niskiej gęstości, co prowadzi do stanu zapalnego w organizmie. Stwierdzono, że gamma-tokoferol poprawia funkcje sercowo-naczyniowe poprzez zwiększenie aktywności syntazy tlenku azotu i wzmacnianie funkcji śródbłonka. Tokoferol hamuje też agregację płytek krwi, zapobiegając zakrzepom.
- Tokoferol a nowotwory
Badania sugerują, iż gamma- i delta-tokoferol mogą zapobiegać rakowi okrężnicy, płuc, piersi i prostaty, podczas gdy alfa-tokoferol nie wykazuje takiego efektu. Tokoferol przyczynia się do hamowania wzrostu komórek nowotworowych
- Tokoferol a choroby oczu
Tokoferol może zmniejszać ryzyko wystąpienia zaćmy (katarakty) dzięki wpływie na peroksydację białek soczewki oka. Nie zaobserwowano jednak korzystnego wpływu tokoferolu w redukcji ryzyka zwyrodnienia plamki żółtej (AMD).
Tokoferol -zastosowanie
Tokoferol jako lek stosuje się u osób z zaburzeniami wchłaniania tłuszczów takimi jak: mukowiscydoza, zespól krótkiego jelita, cholestatyczna choroba wątroby, niedobory witaminy E.
Suplementacja tokoferolu nie jest rekomendowana w czasie ciąży i laktacji ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania.
Tokoferol może wchodzić w interakcję z lekami takimi jak: cholestyramina, kolestypol i neomycyna, które zmniejszają jego wchłanianie. Tokoferol zmniejsza wchłanianie witaminy K oraz zwiększa wchłanianie witaminy A. Tokoferol może także zmniejszać zapotrzebowanie na insulinę.
Bibliografia:
[1] S. Rizvi, S. T. Raza, F. Ahmed, A. Ahmad, S. Abbas, and F. Mahdi, “The role of vitamin e in human health and some diseases.,” Sultan Qaboos Univ. Med. J., vol. 14, no. 2, pp. e157-65, May 2014.
[2] F. Shahidi and A. de Camargo, “Tocopherols and Tocotrienols in Common and Emerging Dietary Sources: Occurrence, Applications, and Health Benefits,” Int. J. Mol. Sci., vol. 17, no. 10, p. 1745, Oct. 2016, doi: 10.3390/ijms17101745.
[3] Mirosław Jarosz, “Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja,” Inst. Żywności i Żywienia, 2012.
[4] P. Mathur, Z. Ding, T. Saldeen, and J. L. Mehta, “Tocopherols in the Prevention and Treatment of Atherosclerosis and Related Cardiovascular Disease,” Clin. Cardiol., vol. 38, no. 9, pp. 570–576, Sep. 2015, doi: 10.1002/clc.22422.
[5] Singh, A. H. Turner, A. J. Sinclair, D. Li, and J. A. Hawley, “Effects of gamma-tocopherol supplementation on thrombotic risk factors.,” Asia Pac. J. Clin. Nutr., vol. 16, no. 3, pp. 422–8, 2007.
Zobacz także
Koronawirus a choroba Hashimoto. Czy osoby z chorą tarczycą są w grupie podwyższonego ryzyka?
Koronawirus jest szczególnie groźny dla pacjentów z AZS ze współistniejącą astmą. Tu wiek pacjenta nie ma żadnego znaczenia
Koronawirus a choroby płuc i palenie papierosów. Czy zarażenie zawsze skończy się na intensywnej terapii?
Polecamy
Oliwna herbata, czarne złoto i „Cvijet Soli”
Aronia – poznaj polskie superfood. „To jeden z najzdrowszych owoców świata”
Kolor skórki banana oznacza więcej, niż myślisz. Sprawdź, co na ten temat mówi ekspert ds. żywienia
Jaki skład i właściwości ma mleko migdałowe? Jak zrobić je w domu?
się ten artykuł?