Miód gryczany – właściwości zdrowotne i zastosowanie

Miód gryczany wyróżnia się na tle innych rodzajów miodów ciemnym, bursztynowym kolorem i charakterystycznym, ostrym smakiem.  Jego wysoka wartość odżywcza oraz właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne sprawiają, że uznawany jest za cenny składnik diety. Jedząc łyżeczkę miodu gryczanego dziennie, zmniejszamy ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i wzmacniamy odporność. Na co jeszcze pomaga miód?

Z czego powstaje miód gryczany?

Miód gryczany pozyskiwany jest z nektaru gryki zwyczajnej (Fagopyrum sagittatum Gilib.) – szybkorosnącej i wysoce miododajnej rośliny uprawianej na terenie całej Polski. Okres kwitnienia gryki przypada na lipiec i sierpień. Rośliny wytwarzają znaczną ilość kwiatów, co sprawia, że pszczoły mogą zebrać duże ilości nektaru i pyłku. Szacuje się, ze z 1 hektara pola pozyskuje się aż 80-500 kilogramów miodu, średnio ok. 200 kilogramów.

W miodzie gryczanym wyczuwalny jest intensywny zapach kwiatów gryki, przypominający aromat melasy. Ten typ miodu można poznać po charakterystycznym, ciemnym kolorze i bursztynowym odcieniu, który czasem przybiera barwę czerwonawą. Choć właściwości organoleptyczne miodu gryczanego są bardzo cenione, specyficzny ostry, delikatnie piekący posmak i mocny zapach miodu nie wszystkim przypada do gustu. Z tego względu miód z gryki ma tyle samo sympatyków co przeciwników.

Miód gryczany zbiera się z ula pod koniec lipca, najpóźniej do połowy sierpnia. Warto wiedzieć o tym, że miód gryczany zmienia swą barwę. Patoka, czyli płynny miód jest koloru jasnobrunatnego z czerwonym odcieniem. Przechowywany w pomieszczeniu z dostępem światła zmienia kolor na ciemnobrunatny, czasem prawie czarny. Gdy ulegnie krystalizacji, jego konsystencja staje się gruboziarnista, a kolor jaśniejszy – miód przybiera barwę brunatną.

Gdzie kupimy miód gryczany? Ten popularny rodzaj miodu znajdziemy w praktycznie każdym sklepie spożywczym. Cena miodu gryczanego nie należy do najniższych, jednak jest porównywalna do cen miodu lipowego czy akacjowego. Za litrowy słoik trzeba zapłacić około 50 zł.

Właściwości zdrowotne miodu gryczanego

Miód gryczany, tuż obok miodu spadziowego, uznawany jest za najbardziej wartościowy. Znajduje się w nim ok. 51 proc. fruktozy, 46 proc. glukozy, 0,2 proc. sacharozy i 0,3 proc. białka. Swoje właściwości lecznicze zawdzięcza zawartości olejków eterycznych, enzymów, hormonów witamin i minerałów: żelaza, magnezu, fosforu, miedzi, cynku, boru, jodu, niklu, kobaltu, witaminy C, tiaminy, ryboflawiny i niacyny. Choć pierwiastki i witaminy nie występują w znacznej ilości, charakteryzują się niemal stuprocentową przyswajalnością, dlatego miód uważany jest za ich dobre źródło.

Miód gryczany jest bogaty w rutynę, która wzmacnia i uszczelnia naczynia krwionośne, przyspiesza gojenie się ran oraz zwiększa przyswajalność witaminy C. Zawarty w miodzie kwas askorbinowy oraz inhibiny poprawiają odporność (dlatego dobrze jest spożywać go w trakcie przeziębienia), a magnez łagodzi stany napięcia nerwowego. Żelazo chroni przed anemią i osłabieniem, natomiast witaminy z grupy B wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Na co stosuje się miód gryczany? Otóż jest on polecany w takich dolegliwościach i chorobach jak:

• miażdżyca, choroba wieńcowa i nadciśnienie tętnicze – miód gryczany poprawia elastyczność, wytrzymałość i przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, chroni przed ich pękaniem, bierze udział w usuwaniu wolnych rodników oraz hamowaniu procesów miażdżycowych;
• niedokrwistość z niedoboru żelaza – częste spożywanie miodu zwiększa stężenie hemoglobiny we krwi;
• zapalenie nerek i opłucnej – hamowanie procesów infekcyjnych jest możliwe dzięki antybakteryjnym właściwościom miodu;
• zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, jęczmień – kompres z wody i miodu gryczanego przykładany do oczu działa przeciwbakteryjnie i łagodząco;
• uszkodzenia kostne – miód gryczany pomaga w odbudowie kości po złamaniach.

Ponadto zaleca się stosowanie miodu gryczanego w profilaktyce przeciwnowotworowej oraz w infekcjach przebiegających z gorączką. Badania wykazały, że miód gryczany działa hipotensyjnie, hipoglikemicznie, neuroprotekcyjnie i przeciwutleniająco. Z tego względu miody uważane są za żywność funkcjonalną, która wspomaga codzienną dietę i pozwala zachować zdrowie.

Jak spożywać i stosować miód gryczany?

Miód gryczany można spożywać na wiele sposobów. Najprostszym z nich jest rozpuszczenie łyżeczki miodu w szklance letniej wody. Tak przygotowany roztwór spożywany na czczo przed śniadaniem poprawia trawienie i zmniejsza dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Łyżeczka miodu przed snem (solo lub w połączeniu z mlekiem i imbirem) działa łagodząco na kaszel suchy i mokry. Warto wiedzieć o tym, że miód traci swoje właściwości w temperaturze powyżej 45 stopni Celsjusza, co jest związane z procesem denaturacji białek i utratą enzymów. Z tego powodu nie powinno się go dodawać do gorącej herbaty i innych bardzo ciepłych napojów.

Miód to także ważny składnik preparatów kosmetycznych: maseczek, toników, kremów, płynów i emulsji do kąpieli. Charakteryzuje się właściwościami regenerującymi, nawilżającymi, antyoksydacyjnymi i bakteriobójczymi. Kosmetyki z miodem polecane są oparzenia słoneczne i odmrożenia oraz w celu zmiękczenia naskórka i wygładzenia skóry. Wysoka zawartość polifenoli czyni miód gryczany doskonałym składnikiem kremów przeciwzmarszczkowych. Z miodu gryczanego można też robić domowe kosmetyki – maseczki z dodatkiem mleka czy kakao oraz peeling z miodu scukrzonego.

Miód gryczany – przeciwwskazania

Miód gryczany, podobnie jak inne rodzaje miodów w przeważającej ilości składa się z cukrów, dlatego nie należy spożywać go w nadmiarze. Aby osiągnąć efekt zdrowotny, w zupełności wystarczy spożywanie 1 łyżeczki miodu dziennie. Miodów nie podaje się dzieciom poniżej 1 roku życia, ze względu na ryzyko występowania w nim bakterii Clostridium botulinum, które są niebezpieczne dla niemowląt. Ze względu na wysoką zawartość fruktozy, cukier gryczany nie jest rekomandowany osobom z insulinoopornością, zespołem jelita drażliwego (IBS) oraz chorym na dnę moczanową. Osoby z cukrzycą mogą spożywać miód, ale w niewielkich ilościach.

Bibliografia:

1. Hac Ömer Yilmaz i wsp., „Buckwheat: A Useful Food and its Effects on Human Health”, Current Nutrition & Food Science, 2020, Vol. 16, No. 1.
2. Ewa Majewska i wsp., „Fizyko-chemiczne parametry wybranych miodów gryczanych dostępnych na rynku polskim” BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLV, 2012, 4, str. 1233–1238.
3. Milica Nešović i wsp., „Polyphenol profile of buckwheat honey, nectar and pollen”, R. Soc. Open Sci. 7: 201576, 2015.