Berberys – zastosowanie w kuchni, kosmetologii i suplementach diety

Berberys to krzew, którego owoce wykorzystywane są w kuchni i kosmetologii. Z kolei zawarta w korze i korzeniu berberyna jest składnikiem suplementów diety. Na co działa berberyna i co można przygotować w kuchni z owoców berberysu?

Jak wygląda berberys? 

Berberys to roślina ozdobna, rosnąca w Europie Środkowej i Wschodniej, a także na terenie Azji i Afryki. W Polsce spotykana jest rzadko. Krzew osiąga do 3 metrów wysokości i wyróżnia się obecnością eliptycznych, małych listków zebranych w pęczki. Posiada żółte kwiaty, a okres kwitnienia przypada na maj i czerwiec. Owoce berberysu osiągają 1 cm długości i mają owalny kształt oraz czerwoną barwę. Dojrzewają we wrześniu i cechują się mocno kwaśnym smakiem. Owoce berberysu są jadalne, można z nich przyrządzać nalewki, likiery, konfitury oraz napary do picia. Można co prawda spotkać się z informacją, że owoce berberysu są trujące, a to za sprawą występujących w nich alkaloidów. Faktem jest jednak, że owoce pozbawione są tych związków, zawierają je natomiast pozostałe części rośliny, w tym kora i korzeń berberysu.

Berberys – właściwości prozdrowotne 

Berberys jest rośliną wykorzystywaną od tysięcy lat w medycynie chińskiej. Jej właściwości lecznicze wynikają z zawartości związków aktywnych obecnych w korze, korzeniach i liściach takich jak: 

• alkaloidy, w tym berberyna oraz berbamina, 
• garbniki, 
• saponiny, 
• składniki mineralne,  
• witaminy C, E 
• pektyny, 
• karotenoidy, 
• kwasy organiczne, 
• flawonoidy 
• rutynę. 

Kora, korzeń oraz liście berberysu są bogate w alkaloidy. Wykazują  działanie przeciwbakteryjne, antybiotyczne, a także przeciwbiegunkowe. Mogą ułatwić normalizowanie poziomu glukozy we krwi oraz pobudzają diurezę. Z kolei owoce berberysu zawierają kwasy organiczne, witaminy i składniki mineralne. Działają spazmolitycznie i żółciopędnie, a także napotnie. Ponadto wspomagają walkę organizmu z infekcjami bakteryjnymi.  

Berberys w kuchni – najciekawsze przepisy 

Kwaskowate owoce berberysu mogą być wykorzystane do przyrządzenia soku, musu i konfitury. Ta ostatnia stanowi wyrazisty dodatek do mięs. Nalewka z owoców berberysu ma właściwości przeciwbólowe i normalizujące pracę układu pokarmowego. 

Nalewkę z berberysu możemy przygotowywać w następujący sposób: 

• kilogram umytych owoców berberysu należy umieścić w słoiku i zalać 500 ml wódki; 
• zakręcony słoik powinien być odstawiony na co najmniej 4 tygodnie w ciepłe, ale nie nasłonecznione miejsce; 
• po upływie 4 tygodni należy przecedzić nalewkę, odlewając alkohol do osobnego słoika; 
• owoce zasypywane są cukrem i odstawiane na 5 dni; 
• po 5 dniach owoce należy zalać alkoholem, który został wcześniej odlany i ponownie odstawić na 14 dni; 
• na koniec całość powinna być ponownie odcedzona i uzyskany w ten sposób ekstrakt alkoholowy odkładamy na 6 miesięcy; owoce należy wyrzucić. 

Zastosowanie berberysu w kosmetologii 

Ekstrakt z owoców berberysu jest cenionym składnikiem kosmetyków. Zawarta w nim witamina C wspomaga syntezę włókien kolagenowych, zatem kosmetyki z berberysem świetnie sprawdzają się w pielęgnacji skóry dojrzałej. Rutyna uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, idealnie pielęgnując cerę naczynkową. Ponadto kosmetyki z berberysem wykazują działanie przeciwzapalne i rozjaśniające skórę.

Czym jest berberyna? 

Berberyna to związek organiczny występujący w berberysie. Jest to alkaloid pozyskiwany z kory, korzeni oraz łodygi rośliny. Jest to jeden z najlepiej poznanych związków aktywnych berberysu, który znalazł zastosowanie jako składnik suplementów diety. Berberyna wykazuje bardzo korzystny wpływ na organizm. Przede wszystkim – normalizuje profil lipidowy krwi. Związek ten obniża “zły” cholesterol LDL, którego zbyt wysoki poziom przyczynia się do rozwoju miażdżycy. Obniżenie poziomu LDL możliwe jest na drodze ograniczenia wchłaniania cholesterolu z przewodu pokarmowego, a także ograniczenia syntezy cholesterolu i trójglicerydów w wątrobie.  

Berberyna normalizuje nie tylko poziom cholesterolu, ale także glukozy we krwi. Wynika to ze zwiększenia wrażliwości komórek na działanie insuliny – hormonu wydzielanego przez trzustkę. Dzięki temu insulina skuteczniej redukuje poziom glukozy we krwi. Na ile skuteczna jest berberyna? Efekty jej stosowania porównywalne są do metforminy – leku stosowanego u pacjentów z insulinoopornością oraz cukrzycą typu 2.  

Cenną właściwością berberyny jest jej działanie przeciwzapalne. Oznacza to, że związek ten może znaleźć zastosowanie jako środek wspomagający leczenie przewlekłych chorób zapalnych, np. zapalenia stawów. A dzięki aktywności przeciwbakteryjnej, berberyna wspomaga leczenie infekcji bakteryjnych. Coraz więcej mówi się o potencjale przeciwnowotworowym tego alkaloidu, zwłaszcza wobec raka piersi, prostaty, płuc, jelit oraz trzustki. 

Kto może stosować suplementy diety z berberyną? 

Berberyna to preparat polecany osobom z insulinoopornością. Stanowi doskonałe uzupełnienie diety o niskim indeksie glikemicznym oraz regularnej aktywności fizycznej. Taka suplementacja poprawia insulinowrażliwośc tkanek i ułatwia utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Ponieważ bardzo często w parze z insulinoopornością idzie zespół policystycznych jajników, kobiety dotknięte tym zaburzeniem mogą suplementować berberynę. Wykazano, że przyjmowanie tego alkaloidu przywraca owulację, co może przełożyć się na przywrócenie płodności i ułatwienie zajścia w ciążę.  

Wskazaniem do stosowania berberyny jest także chęć przywrócenia prawidłowego poziomu cholesterolu. Takie działanie jest jednym z najważniejszych elementów profilaktyki chorób serca.  

Wiele osób uważa, że można stosować berberynę na odchudzanie. Efekty odchudzające wynikają zapewne z normalizacji poziomu glukozy i zwiększenia insulinowrażliwości. Suplement ten może zatem stanowić skuteczne uzupełnienie diety redukcyjnej.  

Gdzie kupić berberynę? Suplement jest dostępny w aptekach i sklepach ze zdrową żywnością, a koszt zakupu rozpoczyna się od kilkunastu złotych.  

Jak stosować berberynę? 

Berberyna – podobnie jak każdy inny suplement diety – powinna być stosowana zgodnie z dawkowaniem zalecanym przez producenta. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.  

Berberyna – rano czy wieczorem? 

Ponieważ berberynę zazwyczaj przyjmuje się 2 lub 3 razy dziennie, oznacza to konieczność zażycia preparatu rano, w południe oraz wieczorem.  

Berberyna – przed czy po posiłku? 

Najczęściej berberynę zażywa się przed posiłkami. Niekiedy producenci suplementu rekomendują przyjęcie preparatu podczas posiłku.  

Berberyna – jaka dawka? 

Zazwyczaj berberynę stosuje się w dawce 300-400 mg, przyjmowanej od 2 do 3 razy dziennie. Takie dawkowanie zazwyczaj polecają producenci suplementów diety i nie należy go samodzielnie modyfikować.  

Berberyna – jak długo stosować? 

Długotrwałej suplementacji berberyny może towarzyszyć jej kumulacja w wątrobie, trzustce i sercu. Dlatego najbezpieczniej jest stosować ten suplement diety nie dłużej niż przez okres 12 tygodni. Kwestię dłuższej suplementacji najlepiej jest omówić z lekarzem.  

Kto nie powinien suplementować berberyny? 

Berberyna jest suplementem diety, którego nie mogą stosować wybrane grupy osób. Komu nie jest polecana berberyna? Przeciwwskazania do zażywania berberyny to: 

• ciąża i karmienie piersią, 
• nadwrażliwość na jakikolwiek składnik preparatu, 
• zbyt niski poziom glukozy we krwi, 
• obniżone ciśnienie tętnicze. 

Źródła:

Yin J, Xing H, Ye J. Efficacy of berberine in patients with type 2 diabetes mellitus. Metabolism. 2008 May;57(5):712-7; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2410097/ (dostęp online 14.12.2022 r.) 

Rauf A, Abu-Izneid T, Khalil AA, Imran M, Shah ZA, Emran TB, Mitra S, Khan Z, Alhumaydhi FA, Aljohani ASM, Khan I, Rahman MM, Jeandet P, Gondal TA. Berberine as a Potential Anticancer Agent: A Comprehensive Review. Molecules. 2021 Dec 4;26(23):7368; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8658774/ (dostęp online 14.12.2022 r.)