Olej kokosowy – hit czy kit? Kontrowersyjne superfood

Olej kokosowy przez jednych zaliczany jest do grona superfoods, przez innych uznany za przereklamowany produkt pochodzenia roślinnego, który ze względu na dużą zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych może wyrządzić nam więcej szkody niż pożytku. Bez względu na to, czy zgodzisz się w pełni z którąś z opinii, czy też nie, należy podkreślić, że na dobre zadomowił się on w polskich kuchniach. Dołączył też do grona naturalnych produktów kosmetycznych. Skąd jego popularność?

Olej kokosowy – pozyskiwanie i rodzaje 

Olej kokosowy to rodzaj oleju roślinnego pozyskiwanego z kopry, czyli miąższu orzecha palmy kokosowej. Palmy kokosowe (z łac. Cocos nucifera) to rośliny jednoliścienne, które naturalnie występują na wyspach Malezji, Indonezji i Filipin. Obecnie uprawiane są jednak najczęściej w Afryce Zachodniej i to właśnie stamtąd pochodzi większość produktów dostępnych na polskim rynku. Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje oleju kokosowego, a podział ten jest ściśle związany ze sposobem jego pozyskiwania. Są to: 

• olej kokosowy rafinowany, 
• olej kokosowy nierafinowany. 

Olej kokosowy rafinowany wytwarza się w procesie oczyszczania i podgrzewania do wysokiej temperatury, dzięki czemu traci on charakterystyczny kokosowy smak oraz zapach. Obróbka termiczna w toku pozyskiwania pozbawia go jednak wielu cennych właściwości odżywczych i prozdrowotnych. Olej kokosowy nierafinowany tłoczony jest zaś na zimno, co gwarantuje nie tylko zachowanie naturalnego kokosowego smaku i aromatu, ale też wszystkich wartości przypisywanych kokosom.

Skład i właściwości oleju kokosowego 

Olej kokosowy w czystej postaci jest białą lub lekko żółtą i śliską masą, przypominającą nieco smalec, o charakterystycznym kokosowym zapachu. Jeżeli jednak olej pozyskany został w procesie rafinacji, wówczas jest on nieskazitelnie biały – w trakcie produkcji bieli się go – oraz pozbawiony zapachu. Olej kokosowy to przede wszystkim źródło nasyconych kwasów tłuszczowych, m.in.: 

• kwasu laurynowego,  
• kwasu mirystynowego, 
• kwasu palmitynowego, 
• kwasu stearynowego, 
• kwasu arachidowego, 
• kwasu koprowego, 
• kwasu kaprylowego, 
• kwasu kaprynowego. 

To właśnie wysoka zawartość kwasów nasyconych jest powodem wielu kontrowersji wokół oleju kokosowego. Duża grupa naukowców, w tym Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, podkreśla, że taka ich ilość powoduje, iż olej kokosowy nie jest zdrowy. Z drugiej strony jego entuzjaści podkreślają, że kwasy te mają łańcuchy węglowe o średniej długości, czyli MCT, które są trawione i wchłaniane w specyficzny sposób, a przez to nie mają negatywnego wpływu na zdrowie. Jakie jeszcze składniki odżywcze znajdziesz w oleju kokosowym? Wśród nich wymienić można: 

• witaminy z grupy B, w tym witaminę B2 i B6, 
• witaminę C, E, K, 
• kwas foliowy, 
• błonnik, 
• potas, 
• wapń, 
• magnez, 
• fosfor, 
• żelazo, 
• sód, 
• cynk, 
• fitosterole. 

Warto zaznaczyć, że jedna łyżka oleju kokosowego dostarcza około 117 kcal.

Zastosowanie i dobroczynne działanie oleju kokosowego 

Dzięki swoim właściwościom olej kokosowy znalazł zastosowanie zarówno w kuchni, jak i w kosmetyce. Jak wykorzystywany jest w potrawach? Przede wszystkim olej kokosowy tłoczony na zimno to idealny dodatek do sałatek. Aby nie stracił swoich właściwości, nie należy go jednak podgrzewać. Olej kokosowy do smażenia powinien być pozyskany metodą rafinacji, wówczas temperatura jego dymienia jest bardzo wysoka (szacuje się, że około 200 st. C).  

Dlaczego warto sięgać po olej kokosowy? Wykazuje on szereg dobroczynnych właściwości, a jedną z nich jest wzmocnienie odporności. Dzięki zawartości kwasu laurynowego działa bowiem przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo. Zawartość błonnika wpływa na poprawę przemiany materii, zapobiega zaparciom, a dodatkowo warto dodać, że jest on sycący, a zatem pozwala nie odczuwać głodu przez długi czas.  

Zawartość witaminy E powoduje, że olej kokosowy wykazuje właściwości przeciwutleniające i pomaga zwalczać wolne rodniki tlenowe, a witamina K wspomaga prawidłowe krzepnięcie krwi i zapobiega osteoporozie. Dzięki dużej zawartości tłuszczów ułatwia wchłanianie substancji odżywczych, które się w nich rozpuszczają, a także wapnia i magnezu.  

Olej kokosowy z powodzeniem może być także wykorzystywany do codziennej pielęgnacji. Sprawdzi się on jako remedium na wysuszone i łamliwe pasma. Olejowanie włosów tym produktem wpływa na poprawę ich kondycji, ułatwia rozczesywanie, zapobiega łamaniu.  

Doskonale sprawdza się on również w pielęgnacji skóry. Z powodzeniem możesz stosować go na całe ciało, nawilżając i odżywiając skórę nawet przy AZS, a także punktowo na twarz – jego działanie przeciwbakteryjne wspomaga bowiem leczenie trądzikowych niedoskonałości skóry. Warto również pamiętać o właściwościach antyoksydacyjnych i łagodzących. Kwas laurynowy i kwas kaprylowy czynią ponadto z oleju kokosowego doskonały produkt do pielęgnacji zębów i jamy ustnej.     

Bibliografia: 

1. Fife P., Olej kokosowy. Lecznicze właściwości potwierdzone najnowszymi badaniami naukowymi, Białystok 2020. 
2. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/food-features/coconut-oil/ [dostęp 03.11.2023].
3. Piotrowska A., Totko-Borkusiewicz N., Klucznik A., Olej kokosowy – możliwości zastosowań kosmetycznych, Postępy Fitoterapii 2019, 2.