Właściwości soli. Czy taki diabeł straszny jak go malują?

Sól znana była od tysięcy lat. Homer nazywał ją pokarmem bogów, traktowano jako walutę w handlu, przypisywano jej właściwości lecznicze i ceniono za zdolności konserwujące. Współcześnie zaliczana do grupy produktów spożywczych, którym przypisuje się złą sławę i negatywny wpływ na nasz organizm. Czy tak jest w istocie? Czy sól może być zdrowa, a może jednak wyłącznie szkodzi człowiekowi? Jakie są jej rodzaje? 

Czym jest sól? Rodzaje soli 

Sól kuchenna (o wzorze sumarycznym NaCl) to jeden z najpopularniejszych surowców wykorzystywanych m.in. w kuchni. Składa się ona w około 39,3 proc. z sodu, a w 60,66 proc. z jonu chlorkowego. Pozostałą część stanowi wiele innych pierwiastków, do których zalicza się m.in. wapń, magnez, potas, żelazo, mangan, nikiel, chrom, ołów, kadm, cynk, miedź, lit, kobalt, arsen, jod, selen. Należy jednak podkreślić, że są to ilości śladowe.  

Wiele rodzajów soli jest dostępnych na rynku. Są to m.in.: 

• Sól jodowana, czyli sól kuchenna wzbogacona o jod, którego optymalnych ilości nie jesteśmy w stanie dostarczyć organizmowi z pożywienia lub wody.
• Drobno- lub gruboziarnista sól kamienna, która jest wydobywana w kopalniach ze złóż istniejących poza dostępem do morza. 
• Sól morska, którą uzyskuje się ze słonych wód.
• Sól czerwona, czyli pochodząca z Hawajów sól zawierająca czerwoną glinę tzw. Alea, którą cechuje znacznie większa niż w innych rodzajach soli zawartość żelaza. 
• Sól czarna, zawierająca w sobie aktywny węgiel. 
• Różowa sól himalajska – uznawana za jedną z najczystszych soli na świecie, charakteryzująca się wysokim stężeniem minerałów oraz zawartością żelaza. 
• Sól zielona, pochodząca z Hawajów i barwiona liśćmi bambusa, cechująca się dużą zawartością magnezu. 

Właściwości soli. Czy sól jest zdrowa? 

Sól znana i ceniona była od tysięcy lat. Wykorzystywana była ona przede wszystkim jako środek konserwujący – zapewniała trwałość mięsa i ryb. Dzięki absorpcji wody, sól uniemożliwiała rozwój drobnoustrojów rozwijających się w mokrym środowisku, niszczyła także bakterie. Z biegiem lat stała się jednak mocno krytykowana, przede wszystkim za swój negatywny wpływ na organizm człowieka. Czy sól może być zatem zdrowa? 

Należy podkreślić, że sól jest ważnym składnikiem mineralnym diety człowieka. Przede wszystkim stanowi źródło sodu i chloru, które tworzą alkalia i kwas solny, czyli składniki soku żołądkowego. O jej istotnej roli w organizmie świadczyć może także jej obecność w pocie, ślinie, moczu czy łzach. Dowodzi to zatem, że aktywnie uczestniczy ona w procesach fizjologicznych. Przyjmuje się, że dzienne spożycie soli nie powinno jednak przekroczyć od pięciu do sześciu gramów dziennie, co daje zalecane dwa gramy sodu na dzień.  

Nadmiar soli i jej brak może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie. Istnieją dane, które wskazują, że znaczne zmniejszenie ilości soli w diecie może powodować zwiększenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Niektórzy specjaliści podkreślają zaś, że ograniczanie soli może wpływać na zwiększenie oporności na insulinę, czyli hormon odpowiadający za transport cukru z krwi do komórek. 

Wpływ soli na nadciśnienie tętnicze i otyłość 

Niekorzystne działanie soli na nasze zdrowie najczęściej analizowany jest na przykładzie nadciśnienia tętniczego. Znaczne zwiększenie zalecanej dawki może pociągać za sobą konsekwencje w postaci wzrostu stężenia sodu w osoczu i zwiększenie ryzyka nadciśnienia krwi, co potwierdzają liczne badania. Z drugiej jednak strony wielu specjalistów podkreśla, że sól sama w sobie nie ma wiele wspólnego z nadciśnieniem czy otyłością, za którą także się ją oskarża. Świadczą one o niewłaściwej przemianie materii. Znalezienie źródła tego problemu powinno być kluczowe w postępowaniu leczniczym, a nie – całkowitym wykluczeniu soli z diety. 

Sól a choroby autoimmunologiczne 

Na szczególną uwagę zasługują badania dotyczące wpływu spożycia soli na rozwój chorób autoimmunologicznych, w tym stwardnienie rozsiane. Przeprowadzone przez naukowców z Yale School od Medicine, Harvard Medical School i Broad Institute badania wykazały, że sól może powodować i pogarszać patogenną odpowiedź układu odpornościowego powiązaną z różnymi chorobami autoimmunologicznymi.  

Podczas eksperymentu, sól dodana do diety myszy powodowała produkcję określonego rodzaju limfocytów, które kojarzone są z chorobami autoimmunologicznymi. Co więcej, u badanych myszy, u których zwiększono ilość soli w diecie, zaobserwowano poważniejszą postać stwardnienia rozsianego – eksperymentalnego autoimmunizacyjnego zapalenia rdzenia kręgowego i mózgu.   

Bibliografia: 

1. Jaworska J., Siepak M., Kłodawskie i himalajskie różowe sole kamienne – porównanie wybranych składników, Przegląd Solny 2019/2020, 15. 
2. Nieumywakin I., Sól. Lecznicze właściwości, Białystok 2013, Wydawnictwo Vital. 
3. Surma S., Romańczyk M., Szyndler A., Narkowicz K., Sól a nadciśnienie tętnicze – od epidemiologii przez patofizjologię do istotnego problemu cywilizacyjnego, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2021, tom 7, nr 1.