Wpływ cukru na organizm, czyli słodkie niebezpieczeństwo

Miażdżyca, cukrzyca typu 2 i insulinooporność to tylko niektóre skutki nadmiernego spożywania cukrów prostych. Dieta obfitująca w sacharozę – węglowodan, którym dosładzamy herbatę i kawę, a także zjadamy wraz z wieloma przetworzonymi produktami spożywczymi, niesie ze sobą realne zagrożenie dla zdrowia. 

Jakie są rodzaje cukrów?

Cukier to określenie, którym zwykło nazywać się zarówno sacharozę, jak i węglowodany. Pierwsza z wymienionych substancji to dobrze nam znany cukier spożywczy, występujący w postaci białego proszku. Z chemicznego punktu widzenia sacharoza jest dwucukrem składającym się z glukozy i fruktozy. Dzięki swojemu smakowi, cukier wykorzystywany jest jako substancja słodząca. W przemyśle spożywczym służy jako dodatek do całej gamy produktów, od wyrobów cukierniczych aż po przetwory mleczne czy napoje. Co ciekawe, sacharoza często trafia też do wędlin czy ketchupu. 

Węglowodany, czyli sacharydy czy też potocznie „cukry”, to podstawowy składnik odżywczy obecny przede wszystkim w owocach, zbożach, nabiale i warzywach. Węglowodany dzieli się na proste (inaczej monosacharydy lub jednocukry) i złożone (disacharydy, polisacharydy). Do monosacharydów należą m.in.: glukoza, fruktoza, galaktoza oraz mannoza. Polisacharydy to z kolei celuloza, skrobia czy glikogen. Z wielocukrów zbudowany jest też błonnik – włókno pokarmowe, które nie jest trawione ani wchłaniane w przewodzie pokarmowym. 

Dlaczego tak chętnie sięgamy po cukier? 

Do herbaty i kawy, wypieków czy kompotów – niemal każdy w jakiś sposób korzysta z cukru, osładzając sobie nim życie. Ta niepozornie wyglądająca substancja podnosi walory smakowe potraw oraz napojów. Sprawia, że spożywając ją, czujemy chwilowy przypływ energii i zadowolenia. Przyjemne odczucia pojawiające się po zjedzeniu cukru spowodowane są wydzielaniem dopaminy, a także oddziaływaniem tej substancji na układ nagrody w mózgu. 

Negatywny wpływ cukru na organizm człowieka

Ludzie zdają sobie sprawę, że cukru należy unikać, ponieważ jest szkodliwy dla zdrowia. A jednak nie od zawsze miał tak złą reputację. Przez długi czas uznawany był za dobro luksusowe – jego cena była bardzo wysoka, więc mogli sobie pozwolić na niego tylko nieliczni. Gdy opracowano metody pozyskiwania cukru z buraków cukrowych, możliwa stała się masowa produkcja sacharozy, dzięki czemu praktycznie każdy mógł nabyć ją za rozsądną cenę. A w ostatnich latach spożycie cukru w diecie systematycznie rośnie… 

Nadmiar cukru w diecie prowadzi do nadwagi i otyłości

Produkty bogate w cukry proste dostarczają do organizmu znaczne ilości kalorii, co powoduje wzrost masy ciała. Szczególną zależność między spożyciem cukru a nadwagą i otyłością stwierdzono w odniesieniu do spożycia słodzonych napojów, po które chętnie sięgają zarówno dorośli, jak i dzieci. Puste kalorie pochodzące z cukrów prostych zapewniają jedynie krótkotrwały przypływ energii, co sprzyja dalszej nadmiernej konsumpcji. 

Cukier przyczynia się do rozwoju próchnicy 

Badania potwierdzają związek między nadmiernym spożyciem cukrów prostych a pojawieniem się próchnicy zębów. Gdy jesz słodki posiłek, na zębach tworzy się osad, który stanowi pożywienie dla bakterii bytujących w jamie ustnej. Przekształcają one węglowodany na kwasy demineralizujące tkanki zęba. Co więcej, cukry mogą też przyczynić się do zapalenia ozębnej, a nawet utraty zębów. 

Cukier powoduje zaburzenia metaboliczne

Duża ilość cukrów prostych w diecie stwarza ryzyko rozwoju wielu stanów chorobowych: 

• nasila stan zapalny w organizmie, 
• prowadzi do upośledzenia tolerancji glukozy i insulinooporności, 
• wywołuje dyslipidemię (zwiększa stężenie cholesterolu LDL i triglicerydów, obniża stężenie cholesterolu HDL), która predysponuje do rozwoju miażdżycy, 
• powoduje nadciśnienie tętnicze krwi, 
• może być przyczyną pojawienia się cukrzycy typu 2. 

Cukier zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Negatywny wpływ cukru na gospodarkę lipidową skutkuje narażeniem na poważne choroby serca. Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, nieprawidłowe stężenie lipidów i tworząca się blaszka miażdżycowa to bezpośrednie przyczyny zawału serca oraz udaru mózgu. 

Czy należy całkowicie wyeliminować cukier z diety?

Choć cukry działają niekorzystnie na organizm, nie oznacza to, że trzeba z nich całkowicie rezygnować. Jeśli mówimy o cukrach naturalnie występujących w żywności, np. laktozie obecnej w produktach mlecznych czy glukozie i fruktozie będącymi składnikami owoców oraz warzyw, nie trzeba się ich obawiać. Takie produkty, wraz z węglowodanami dostarczają do organizmu inne cenne substancje, w tym minerały i witaminy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a także błonnik oraz wodę. Zaleca się spożywać 5 porcji (400-500 g) warzyw i owoców dziennie. 

W zbilansowanej diecie osoby zdrowej węglowodany powinny stanowić 45-55% całkowitego zapotrzebowania kalorycznego. Ograniczeniu podlegają natomiast cukry proste – ich maksymalna ilość to 10% całkowitego zapotrzebowania na energię w ciągu doby. Przykładowo, jeśli dziennie spożywasz 2500 kcal, ilość cukrów w twojej diecie nie powinna przekraczać 62,5 g. 

Bibliografia: 

1. Jabłonowska-Lietz B., Wrzosek M., Nowicka G., Czy cukier może uzależniać? Ścieżkami mózgowego układu nagrody, Żywienie Człowieka i Metabolizm 2012, XXXIX, nr 4.
2. Kłosiewicz-Latoszek L., Cybulska B., Cukier a ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych, Problemy Higieny i Epidemiologii 2011, 92(2): 181-186. 
3. Wójcicka A., Zalewska M., Czerech E., Jabłoński R., Grabowska S., Maciorkowska E., Próchnica wieku rozwojowego chorobą cywlizacyjną, PRZEGLĄD EPIDEMIOLOGICZNY 2012; 66: 705 – 711