Żelazo hemowe i jego rola w organizmie

Żelazo hemowe przyswaja się w ludzkim organizmie znacznie lepiej od żelaza niehemowego. Jaka jest jego rola w organizmie? Gdzie można znaleźć jego najcenniejsze źródła?

Czym jest żelazo hemowe?

Żelazo (Fe) to bardzo ważny pierwiastek chemiczny wspomagający wiele procesów w organizmie człowieka. Jest to składnik mioglobiny, wielu enzymów. Żelazo można spotkać w śledzionie, wątrobie, szpiku kostnym.

Fe bierze udział w powstawaniu czerwonych krwinek, w reakcjach immunologicznych, syntezie DNA, powstawaniu neuroprzekaźników.

Niedobór żelaza w naszym organizmie obserwowany jest u wielu osób i może doprowadzić do wielu chorób (np. niedokrwistość – anemia).

Żelazo przyjmowane jest w dwóch postaciach: hemowym i niehemowym.

Żelazo hemowe można znaleźć tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego (zawierają nawet do 45% żelaza hemowego). Absorpcja żelaza hemowego jest stała dla organizmu ludzkiego. Żelazo w tej formie jest delikatne dla przewodu pokarmowego.

Sam hem, inaczej żelazoporfiryna to grupa prostetyczna wielu enzymów (można go spotkać w mioglobinie, hemoglobinie, cytochromach).

Hem ma budowę analogiczną do porfiryny. W jednej cząsteczce żelazoporfiryny porfiryna ma związany kation żelaza przez cztery wiązania N-Fe. Dwa wiązania nazywają się kowalencyjnymi, dwa koordynacyjnymi. Wszystkie cztery wiązania są tak samo ważne. Hem odpowiedzialny jest za nadanie białku i krwi koloru czerwonego.

Przy zaburzeniach hemu u człowieka występuje nadmierne wydalanie porfiryn w moczu.

W organizmach żywych istnieje wiele hemów (m.in. hem A, B, C, D, L, M, O, S). Różnią się one podstawnikami pierścienia porfirynowego. Jedna cząsteczka hemu może być powiązana z białkiem w sposób kowalencyjny lub niekowalencyjny. Żelazo hemowe  wchłania się na poziomie 25-35% z posiłków. Przyswajalność żelaza niehemowego jest znacznie niższa i wynosi do 2- 20%.

Żelazo hemowe u kobiet w ciąży

Podawanie niskiej dawki żelaza będącej kombinacją żelaza hemowego i niehemowego zapobiega niskiemu poziomowi hemoglobiny i transferyny na koniec ciąży.

Pacjentki przyjmujące placebo – Hb spadło poniżej 110 mg/l (p<0,05). Kobiety przyjmujące żelazo hemowe i niehemowe – tylko co 4 miała niedobór tego pierwiastka.

Największą skuteczność ma preparat zawierający duże dawki żelaza hemowego z fumaranem żelaza.

Wysokie dawki żelaza mogą prowadzić również do powstawania zaburzeń.

Badania kliniczne z randomizacją, podwójnie ślepą próbą potwierdziły dobrą tolerancję żelaza hemowego przez ciężarne i inne osoby. Pacjenci przyjmujący żelazo hemowe z fumaranem żelaza zgłaszali rzadziej występowanie skutków ubocznych niż osoby którym podawano wyższe dawki żelaza niehemowego.

Kobiety w ciąży szczególnie muszą dbać o siebie i swoje nienarodzone dziecko, aby te mogło się prawidłowo rozwijać w ich brzuchach.

Źródła żelaza hemowego

W pożywieniu żelaza hemowego możemy szukać w:

• rybach;
• owocach morza;
• udźcu z indyka;
• mięsie czerwonym;
• wątróbce;
• wołowinie;
• podrobach;
• jajkach.

W aptekach można znaleźć suplementy diety zawierające dwa rodzaje żelaza hemowego związane w cząsteczce hemoglobiny oraz żelazo organiczne.

UWAGA:  ich przyjmowanie należy skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym.