Warzywa psiankowate – lista, właściwości zdrowotne, czy są bezpieczne
Warzywa psiankowate to grupa roślin z rodziny Solanaceae, do której należą tak popularne warzywa jak ziemniaki, pomidory, papryka czy bakłażan. Choć produkty te są bogatym źródłem składników odżywczych, zawierają też substancje niekorzystnie wpływające na zdrowie. Z czego wynika szkodliwość roślin psiankowatych i kto powinien z nich zrezygnować? Sprawdź, jaki wpływ na organizm mają warzywa psiankowate i w jakich chorobach należy się ich wystrzegać.
Czym są warzywa psiankowate?
Warzywa psiankowate są roślinami z rzędu psiankowców – Solanaceae. Rodzina ta liczy około 2700 gatunków roślin. Lista warzyw psiankowatych obejmuje: ziemniaki (nie zalicza się tu słodkich ziemniaków – batatów), wszystkie odmiany papryki (w tym paprykę chili), pomidory (m.in. pomidora uprawnego i koktajlowego) i bakłażany. Ponadto do roślin psiankowatych należą owoce goji, pieprz cayenne, ziele angielskie, miechunka, tytoń, pokrzyk wilcza jagoda oraz wiele roślin ozdobnych.
Warzywa psiankowate – właściwości prozdrowotne
Choć warzywa psiankowate zyskały złą sławę za sprawą zawartych w nich alkaloidów, które mogą być szkodliwe dla niektórych osób, nie sposób nie wziąć pod uwagę zawartych w nich cennych składników odżywczych. Warzywa z rodziny Solanaceae są źródłem witamin: C, A, E, tiaminy, niacyny, pirydoksyny, folacyny, składników mineralnych i błonnika pokarmowego. Zachęcają do spożycia kolorami, konsystencją i smakiem.
Ziemniaki są niskoenergetyczne (50–90 kcal/100 g), zawierają skrobię i białko o wysokiej wartości biologicznej, bogate w aminokwasy egzogenne. Występują w nich też witaminy: C, B1, B2, B6 i kwas nikotynowy. W bulwach ziemniaka są obecne polifenole, flawonoidy i karotenoidy o właściwościach antyutleniających. Cennymi minerałami pozyskiwanymi z ziemniaków są: potas niezbędny do prawidłowej pracy serca, wapń będący budulcem kości i zębów oraz magnez odpowiadający za właściwe funkcjonowanie układu nerwowego.
W pomidorach i papryce znajduje się likopen – silny przeciwutleniacz, który chroni przed uszkodzeniami powodowanymi przez wolne rodniki. Działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwnowotworowo. Oprócz karotenoidów w pomidorach znajdują się też potas oraz małe, ale znaczące ilości luteiny i flawonoidów. Z kolei papryka zawiera kapsaicynę o właściwościach przeciwbólowych. Związek ten wykorzystywany jest w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, zespołu pęcherza nadreaktywnego oraz dolegliwości pooperacyjnych, w tym nudności i wymiotów.
Bakłażan wyróżnia się zawartością związków fenolowych oraz flawonoidów, które zwalczają niebezpieczne dla organizmu wolne rodniki i chronią przed starzeniem się organizmu. W bakłażanie znajdziemy też żelazo ważne w profilaktyce niedokrwistości oraz witaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C i witaminę K. Warzywo zawiera minerały takie jak: wapń, magnez, fosfor, potas i cynk.
Czy warzywa psiankowate są niebezpieczne dla zdrowia?
Dyskusja na temat szkodliwości roślin psiankowatych powstała z powodu występujących w nich substancji: glikoalkaloidów (solaniny, tomatyny), saponin i lektyn.
Solanina
Glikoalkaloidy to tzw. naturalne pestycydy, dzięki którym rośliny odstraszają zwierzęta i owady. Występują w ziemniakach, pomidorach i bakłażanie. Do glikoalkaloidów należy solanina znajdująca się w największych ilościach w kiełkujących ziemniakach i ich zielonych bulwach, a także w starych ziemniakach. Jest to związek rozpuszczalny w wodzie, dlatego podczas gotowania ziemniaki tracą część solaniny. Do redukcji zawartości solaniny dochodzi też podczas smażenia ziemniaków oraz podgrzewania ich w mikrofalówce. Pomimo wysokiej zawartości solaniny w ziemniakach, zatrucie tym związkiem odnotowywane jest sporadycznie.
Spożycie zielonych części ziemniaków może prowadzić do podrażnienia błon śluzowych i wymiotów, biegunki, bólu brzucha oraz objawów ze strony układu nerwowego: senności, osłabienia, ślinotoku. W skrajnych przypadkach solanina może powodować drgawki, śpiączkę czy niewydolność krążenia. Śmiertelne skutki zatrucia solaniną to niezwykle rzadkie przypadki, dotyczące przede wszystkim osób niedożywionych.
Tomatyna
Alfa-tomatyna i dehydrotomatyna to związki występujące głównie w pomidorach, szczególnie w tych niedojrzałych. Już w niewielkich ilościach są dla ludzi toksyczne i prowadzą do zaburzeń pracy układu pokarmowego. Spożycie niedojrzałych pomidorów powoduje podobne symptomy jak zjedzenie zielonych ziemniaków: nudności i wymioty, biegunkę, zaburzenia neurologiczne. Zielone pomidory poddane obróbce termicznej bądź marynowaniu przestają być niebezpieczne dla zdrowia, gdyż tracą wtedy toksyczne związki.
Lektyny
Lektyny to kolejna grupa niekorzystnie działających związków obecna w ziemniakach. Mogą wywołać odpowiedź ze strony układu immunologicznego, który zaczyna atakować własne komórki. Ponadto wywołują one dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, zaburzają mikroflorę jelitową, powodują nieprawidłowe wydzielanie insuliny.
Warzywa psiankowate – kto powinien ich unikać?
Warzywa psiankowate są bezpieczne dla większości zdrowych osób. Mogą natomiast szkodzić chorym z niektórymi schorzeniami.
Warzywa psiankowate a choroby autoimmunologiczne
Główną grupą osób, które powinny uważać na warzywa psiankowate, są chorzy ze schorzeniami układu pokarmowego, m.in. zespołem jelita drażliwego i chorobą Leśniowskiego-Crohna. Występujące w tych chorobach zaburzenia pracy przewodu pokarmowego będą nasilać się, gdyż alkaloidy działają na jelita drażniąco i zwiększają stan zapalny organizmu. Drugą grupą chorób autoimmunologicznych, w których zalecane jest ograniczenie warzyw psiankowatych, są: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) oraz łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS).
Warzywa psiankowate a Hashimoto
Wbrew niektórym opiniom u osób z chorobą Hashimoto nie ma podstaw do wykluczenia z diety warzyw psiankowatych. Spożycie w umiarkowanych ilościach ziemniaków, papryki, pomidorów czy bakłażana nie jest niebezpiecznie, a wręcz przeciwnie – dostarcza organizmowi ważnych składników odżywczych. W przypadku Hashimoto często pojawia się pytanie, czego nie jeść. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na warzywa wolotwórcze: kapustę, brokuły, kalafior, brukselkę, szpinak, soję. Zawierają one goitrogeny, które zaburzają pracę hormonów tarczycy. Produktów tych nie trzeba całkowicie wykluczać z diety, a jedynie ograniczyć spożycie.
Źródła:
- Pomilio B. P., Falzoni E. M., Vitale A. A. Toxic chemical compounds of Solanaceae, NPC 3(4), 593–628, 2008.
- Agnieszka Synowiec-Wojtarowicz, Katarzyna Pawłowska-Góral, Prozdrowotne właściwości papryki (Capsicum annuum l.) i jej wykorzystanie w lecznictwie, Farmakoterapia, vol. 23, nr 10’13 (270), 2013.
- Mensinga T. i wsp., Potato glycoalkaloids and adverse effects in humans: an ascending dose study, Regul Toxicol Pharmacol, 41, s. 66–72, 2013.
- Krystyna Zarzecka, Marek Gugała, Magdalena Zarzecka, Ziemniak jako dobre źródło składników odżywczych, Postępy Fitoterapii, nr 3, s. 192–294, 2013.
Polecamy
Jak odchudzić dziecko? Poradnik dla rodziców
Pierwsza ofiara śmiertelna epidemii E. coli w Wielkiej Brytanii. Źródłem zakażenia były liście sałaty w pakowanych kanapkach
Zucchiolo – nowe warzywo na polskim rynku. Wygląda jak dynia, ale tak nie smakuje
Chcesz stosować „naturalny” Ozempic? Te produkty jedz na końcu
się ten artykuł?