Pektyny w diecie i medycynie

Pektyny to naturalnie występujące wielocukry pozyskiwane głównie z owoców cytrusowych. Dzięki właściwościom żelującym i zagęszczającym  są chętnie wykorzystywane przez przemysł spożywczy do produkcji m.in przetworów owocowych. Z medycznego punktu widzenia  regulują poziom cholesterolu, wspomagają odchudzanie, działają przeciwnowotworowo –  a to tylko jedne z wielu ich właściwości prozdrowotnych. 

Co to są pektyny? 

Najprościej mówiąc, pektyny są jednym ze składników błonnika pokarmowego, a dokładniej jego frakcji rozpuszczalnej w wodzie. Z chemicznego puntu widzenia należą do oligo i polisacharydów (wielocukrów). Zbudowane są z sacharydów takich jak: ramnoza, arabinoza, galaktoza, ksyloza i fukoza oraz kwasu d-galakturonowego. 

Po raz pierwszy wykryte zostały w roku 1790 w owocach tamaryndowca – egzotycznej rośliny pochodzącej z Afryki. Wyizolowano je dopiero 35 lat później, tym razem z jabłka. Wtedy też opisano ich właściwości oraz nadano związaną z nimi nazwę “pektos”, z greckiego oznaczającą krzepnąć, twardnieć. 

Pektyny – gdzie ich szukać?

Pektyny występują w ścianach komórkowych owoców i warzyw. Można je znaleźć we wszystkich roślinach, ale najwyższa zawartość pektyn występuje w skórkach owoców cytrusowych: cytrynach, grejpfrutach, pomarańczach, limonkach. 

Inne źródła pektyn to m.in buraki cukrowe, główki nasion słonecznika bez pestek, fasola, morele, banany, jeżyny czy jabłka. 

Suszona pulpa jabłkowa zawiera zazwyczaj 15–20% pektyn, a suszona skórka cytrusów od 30 do 35%. Owoce takie jak pigwa, śliwki i agrest zawierają znacznie więcej pektyn w porównaniu do owoców miękkich, takich jak wiśnie, winogrona i truskawki, w których znajdziemy zaledwie 0,5- 1% pektyn.  

Pektyny – zastosowanie w diecie 

Pektyna (E 440i) i amidowana pektyna (E 440ii) są dopuszczone w Unii Europejskiej jako bezpieczne dodatki do żywności.  W przemyśle spożywczym pektyny pełnią funkcje: 

• Żelujące i zagęszczające napoje owocowe i mleczne, dżemy, galaretki, marmolady, koncentraty i serki twarogowe. 
• Emulgujące napoje z mleka acidofilnego, margaryny, majonezy i sosy sałatkowe. 
• Stabilizujące soki, nektary i napoje. 

Stosuje się je do produkcji wyrobów cukierniczych, przetworów owocowych i warzywnych oraz żywności dietetycznej o obniżonej zawartości tłuszczu i cholesterolu. 

Pektyny w domowym użytku 

Pektyny można kupić w supermarketach (zazwyczaj na półkach z dodatkami do pieczenia i żywnością bio), sklepach ze zdrową żywnością i sklepach internetowych. Mają postać białego, beżowego lub jasnobrązowego proszku. Są bezzapachowe i lekko słodkie w smaku.  

 Na opakowaniu znajdziemy informację z jakich roślin zostały wyekstrahowane.  Zazwyczaj są to jabłka i cytrusy.  Pektynę można stosować m.in. do zagęszczania przetworów owocowych, np. dżemów. W tym celu odpowiednią ilość proszku, zgodną z zaleceniami producenta miesza się z cukrem i dodaje do gotujących się owoców. 

Tańszą alternatywą będzie zrobienie domowej pektyny z jabłek. Jej wykonanie jest banalnie proste.  

Zgodnie z przepisem, jabłka należy dokładnie umyć a następnie pokroić wraz z pestkami i skórką w kostkę. Następnie wrzucić do garnka, zalać wodą i gotować przez 2 godziny, od czasu do czasu mieszając roztwór. Po upływie czasu pektynę trzeba przecedzić przez gazę, odcisnąć i przełożyć do słoika. Tak pozyskana pektyna powinna być zużyta w ciągu tygodnia.

Zastosowanie pektyn w medycynie 

Pektyny nie są rozkładane w przewodzie pokarmowym ani trawione przez enzymy trawienne, a mimo to ich obecność jest niezbędna w zrównoważonej diecie. Z medycznego punktu widzenia pektyny: 

• Wpływają korzystnie na gospodarkę węglowodanową

Pektyny wykazują działanie obniżające biodostępność glukozy oraz stężenie insuliny we krwi. Dzięki temu mogą przeciwdziałać insulinooporności oraz cukrzycy typu 2.

• Zmniejszają przyswajanie cholesterolu i lipidów.

Wiążąc się z cholesterolem w przewodzie pokarmowym, pektyny zapobiegają jego wchłanianiu. W badaniu z udziałem 57 osób dorosłych, wśród ochotników, którzy otrzymywali 15  gram pektyny dziennie, zaobserwowano obniżenie zawartości cholesterolu LDL o 7 %. Poprawiając profil lipidowy, pektyny obniżają ryzyko wystąpienia chorób serca.

•  Zmniejszają ryzyko nowotworu jelita grubego

Wykazano, iż pektyny powodują apoptozę komórek rakowych jelita grubego, a także potencjalne działanie bójcze w przypadku komórek nowotworowych piersi, wątroby, żołądka i płuc.

• Pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała

Spożycie błonnika zmniejsza ryzyko nadwagi i otyłości.  Produkty bogate w pektyny zwiększają poziom sytości, dzięki czemu sprzyjają odchudzaniu.

• Wspomagają trawienie

Rozpuszczalne włókna do których należą pektyny, zmiękczają stolec i przyspieszają czas przejścia treści pokarmowej przez przewód pokarmowy, zapobiegając zaparciom. Pektyny  są również prebiotykiem – źródłem pożywienia dla zdrowych bakterii żyjących w jelitach. W czterotygodniowym badaniu z udziałem 80 osób z zaparciami zaobserwowano, iż spożywanie  24 gram pektyn  dziennie znacząco zwiększało populacje zdrowych bakterii w jelitach i redukowało zaparcia.

Bibliografia:

[1] V. Nayak, B. Chogtu i wsp., “Pectin from fruit peels and it’s uses as pharmaceutical and food grade: a descriptive review. ”European Journal of Biomedical and Pharmaceutical science, 2014.

[2] Pranati Srivastava and Rishabha Malviya, “Sources of pectin, extraction and its applications in pharmaceutical industry – An overview,” Indian Journal of Natural Products and Resources, 2011.

[3] E. A. M. S. Almeida et al., “Synthesis and characterization of pectin derivative with antitumor property against Caco-2 colon cancer cells,” Carbohydr. Polym., vol. 115, pp. 139–145, Jan. 2015.

[4] Waszkiewicz-Robak “Pektyny i ich zastosowanie w przemyśle spożywczym,” Katedra Żywności Funkcjonalnej i Towaroznawstwa, pp. 25–27.

[5] Pińkowska H i in., Pektyny – występowanie, budowa chemiczna i właściwości, Wiadomości Chemiczne, 68, 683-700, 2014.