Kwas alfa-liponowy (ALA) – czym jest, działanie, wskazania, jak stosować?

Kwas alfa-liponowy (ALA) to substancja o silnym działaniu przeciwutleniającym. Ze względu na swoje właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i hipoglikemizujące, ALA może działać wspomagająco w leczeniu niektórych chorób przewlekłych, na których pojawienie się ma wpływ stres oksydacyjny, w tym: neuropatii cukrzycowej, miażdżycy, otyłości czy stwardnienia rozsianego. Czym jest kwas ALA, gdzie występuje i jak go stosować? Wyjaśniamy!

Co to jest kwas alfa-liponowy?

Kwas alfa liponowy (ang. alpha lipoic acid, ALA), nazywany też kwasem tioktynowym, to kwas tłuszczowy obecny w każdej komórce ciała człowieka. Związek ten bierze udział w metabolizmie energii oraz ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. ALA powstaje z kwasu oktanowego, syntetyzowany jest w mitochondriach i występuje w postaci dwóch izomerów: R-ALA i S-ALA. Aktywną formą kwasu alfa liponowego jest R-ALA. Kwas alfa liponowy jest cząsteczką zarówno hydrofilową, jak i hydrofobową – rozpuszcza się w wodzie i tłuszczach. Ze względu na obecność siarki w budowie, ALA zaliczany jest do związków tiolowych. Dzięki swym właściwościom może przenikać przez barierę krew-mózg i zwiększać dostępność energii w mózgu.

Kwas alfa liponowy został odkryty w 1937 roku przez biochemika i dietetyka Esmonda Snella, natomiast wyizolował go dopiero w 1951 roku amerykański biochemik Lester J. Reed. ALA po raz pierwszy został zastosowany w Niemczech w 1959 roku w leczeniu ostrego zatrucia muchomorem sromotnikowym. Początkowo kwas liponowy uznawany był za witaminę, czyli substancję, którą należy dostarczać wraz z dietą. Z czasem zaobserwowano jednak, że ALA jest syntetyzowany w organizmie ludzkim.

Kwasu alfa liponowego nie należy mylić z kwasem alfa-linolenowym. Obydwa związki oznaczane są tym samym skrótem (ALA), są to jednak zupełnie inne substancje. Kwas alfa liponowy to nasycony kwas tłuszczowy zawierający pierścień ditiolowy, natomiast kwas alfa linolenowy to nienasycony kwas tłuszczowy należący do grupy kwasów omega-3.

Gdzie występuje kwas alfa liponowy?

ALA syntetyzowany jest przez rośliny i zwierzęta w mitochondriach podczas reakcji enzymatycznych. Z dietą dostarczamy go spożywając następujące warzywa: szpinak, brokuły, pomidory, groszek zielony, marchewkę, brukselkę i ziemniaki. Ponadto źródłem ALA są otręby pszenne, drożdże, mięso i podroby, w tym: wołowina, wątróbka, nerki, serca, móżdżek i śledziona wołowa.

Kwas alfa liponowy – właściwości

Kwas alfa-liponowy to substancja o wielokierunkowym działaniu. ALA:

• neutralizuje wolne rodniki,
• chelatuje toksyczne metale i tworzy z nich trwałe kompleksy,
• zwiększa elastyczność naczyń,
• działa przeciwzapalnie,
• wspomaga metabolizm glukozy,
• powoduje wzrost stężenia glutationu, silnego przeciwutleniacza, który chroni przed uszkodzeniami i urazami związanymi z działaniem stresu oksydacyjnego,
• przyczynia się do spadku markerów stanu zapalnego,
• działa ochronnie na komórki nerwowe u osób z chorobą Alzheimera i polineuropatią cukrzycową,
• poprawia pracę wątroby,
• zmniejsza odczuwanie bólu,
• działa immunomodulacyjnie,
•  zwiększa produkcję tlenku azotu, co prowadzi do poprawy funkcji śródbłonka,
• hamuje procesy starzenia się komórek,
• wzmaga działanie innych przeciwutleniaczy, w tym witamin C i E oraz glutationu,
• zwiększa poziom L-cysteiny, która działa hepatoprotekcyjnie.

Działanie kwasu alfa-liponowego

Wpływ działania kwasu alfa-liponowego na organizm ludzki oceniano w wielu badaniach, które dały obiecujące wyniki. ALA może wspomagać leczenie:

• cukrzycy: suplementacja kwasem alfa-liponowym wpływa na spadek HbA1c (hemoglobiny glikowanej) i glukozy we krwi, zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, regeneruje włókna nerwowe uszkodzone w wyniku polineuropatii cukrzycowej;
• chorób neurologicznych: ALA korzystnie wpływa na plastyczność neuronalną i poprawia szlaki sygnalizacji insuliny, może spowalniać postęp choroby Alzheimera i hamować proces demielinizacji neuronów w przebiegu stwardnienia rozsianego;
• otyłości: ALA poprawia metabolizm glukozy i kwasów tłuszczowych, przyczynia się do spadku masy ciała, ogranicza wchłanianie chemeryny – substancji, która zwiększa predyspozycję do rozwoju otyłości i zespołu metabolicznego;
• chorób sercowo-naczyniowych, w tym choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego. ALA korzystnie wpływa na elastyczność ścian naczyń krwionośnych, działa przeciwzapalnie i przeciwzakrzepowo, obniża ciśnienie tętnicze krwi.

Kwas alfa liponowy – wskazania i przeciwwskazania

Kwas alfa liponowy dostępny jest w postaci leków i suplementów diety, można też dostarczać go wraz z pożywieniem. Niestety ilość ALA w żywności nie jest wystarczająca, by skutecznie wspomagać leczenie chorób. Z tego też względu konieczna jest suplementacja.

Leki z kwasem tioktynowym wykorzystywane są w leczeniu polineuropatii cukrzycowej oraz uszkodzeń wątroby po przebytym zapaleniu wątroby. Suplementy z kwasem alfa-liponowym znajdują zastosowanie u osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów oraz u diabetyków. Osoby z cukrzycą suplementujące ALA powinny ściśle monitorować glikemię (szczególnie na początku suplementacji), aby nie dopuścić do hipoglikemii, ponieważ kwas liponowy powoduje spadek stężenia glukozy.

A co z suplementacją kwasu alfa liponowego przez osoby z chorobami tarczycy? Suplementacja ALA nie jest wskazana u osób leczonych lewotyroksyną (lekiem stosowanym w niedoczynności tarczycy, również tej związanej z chorobą Hashimoto), ponieważ kwas alfa liponowy może obniżać stężenie hormonu tarczycy trójjodotyroniny (T3) i zwiększać stężenie TSH.

Rozpoczęcie suplementacji kwasem alfa liponowym zawsze powinno być skonsultowane z lekarzem pierwszego kontaktu. Suplementacja kwasem alfa liponowym nie jest wskazana u kobiet w ciąży, karmiących piersią oraz dzieci, ponieważ nie jest znany wpływ ALA na wspomniane grupy osób.

Jak stosować kwas alfa-liponowy?

Kwas alfa-liponowy należy zażywać 30 minut przed posiłkiem. Za bezpieczną dawkę uznaje się 300-600 mg kwasu, choć badania pokazują, że nawet wyższe dawki (do 1200-1800 mg/dobę) przyjmowane przez krótki czas nie są groźne. Niemniej jednak wysokie dawki kwasu alfa-liponowego nie są wskazane, ponieważ nie przynoszą żadnych dodatkowych korzyści zdrowotnych.

Jak długo stosować kwas alfa-liponowy? Działanie lecznicze preparatów zazwyczaj widoczne jest po ok. 1-2 miesiącach terapii. Nie jest określone, jaki jest optymalny czas stosowania kwasu alfa liponowego. Zawsze należy postępować zgodnie z zaleceniami producenta. Gdzie kupić kwas alfa-liponowy? Preparaty z ALA dostępne są w aptekach, sklepach zielarskich i sklepach ze zdrową żywnością.

Kwas alfa liponowy – skutki uboczne

Kwas alfa liponowy uznawany jest za substancję bezpieczną o bardzo niskiej toksyczności. Do skutków ubocznych stosowania kwasu alfa-liponowego zalicza się: nudności, bóle brzucha, biegunki, pokrzywkę, świąd.

Źródła:

1. Saeid Golbidi, Mohammad Badran and Ismail Laher. Diabetes and Alpha Lipoic Acid. Front Pharmacol. 2011; 2: 69.
2. Anna Votano, Alessia Bonofiglio, Federica Catalano, Claudia Paone. Importance of Alpha Lipoic Acid (ALA): Antidiabetic and Antioxidant Effects. Frontiers in Medical Case Reports, ISSN: 2582-8142.