Astaksantyna – działanie, właściwości, skutki uboczne

Astaksantyna to silny antyoksydant naturalnie występujący w glonach i ciałach zwierząt morskich o różowym lub czerwonym zabarwieniu. Przyjmowana w postaci pochodzącej z żywności lub produkowanych na coraz szerszą skalę suplementów diety ma za zadanie zapobiegać wielu chorobom cywilizacyjnym. Przyjrzyjmy się bliżej działaniu tego związku i korzyściom zdrowotnym, które mogą wynikać z jego stosowania.

Co to jest astaksantyna?

Astaksantyna jest różowoczerwonym związkiem zaliczanym do grupy karotenoidów, podobnie jak np. beta-karoten czy likopen. Jako substancja o silnych właściwościach antyoksydacyjnych (przeciwutleniających) może wielokierunkowo wpływać na zdrowie człowieka.

Działanie astaksantyny

Podstawową rolą antyoksydantów w kontekście funkcjonowania organizmu jest ochrona różnych typów komórek przed uszkodzeniami. Przeciwutleniacze neutralizują wolne rodniki, czyli atomy o nieparzystej liczbie elektronów na ostatniej powłoce, powstające w efekcie procesów metabolicznych. Wolne rodniki, poszukując pary, „atakują” znajdujące się dookoła substancje, by odebrać im elektron. Powoduje to niszczenie cząsteczek tych związków prowadzące z kolei do uszkodzeń istotnych struktur komórek (np. błon komórkowych i DNA).

Antyoksydanty mają zdolność do oddawania jednego z elektronów wolnym rodnikom, przez co niwelują ich negatywny wpływ na komórki – i przyczyniają się do zachowania zdrowia wielu rodzajów tkanek organizmu.

Astaksantyna jest uznawana za jeden z przeciwutleniaczy o najsilniejszym działaniu.

Właściwości zdrowotne astaksantyny

Wśród potencjalnych właściwości zdrowotnych astaksantyny można wymienić:

• korzystny wpływ na profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych, związany m.in. z obniżeniem stężenia triglicerydów oraz cholesterolu LDL („złego cholesterolu”) oraz zwiększeniem poziomu cholesterolu HDL („dobrego cholesterolu”), spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, a także poprawą elastyczności naczyń krwionośnych;
• ochronę przed chorobami układu nerwowego spowodowanymi przez zmiany degeneracyjne, w tym przed chorobą Alzheimera i Parkinsona;
• działanie profilaktyczne w kontekście rozwoju nowotworów;
• zmniejszenie ryzyka i wspomaganie kontroli cukrzycy za sprawą obniżenia stężenia glukozy we krwi;
• działanie przeciwzapalne, które może zostać wykorzystane np. we wspomaganiu leczenia zapalenia błony śluzowej żołądka związanego z występowaniem wrzodów;
• wspomaganie funkcji narządu wzroku – redukcję objawów przemęczenia, poprawę zdolności gałki ocznej do akomodacji, a także zmniejszenie ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem (AMD);
• korzystny wpływ na skórę, a dokładniej na redukcję drobnych zmarszczek, jej elastyczność i nawilżenie oraz ochronę przed szkodliwym, wpływającym na przyspieszenie starzenia się oddziaływaniem promieniowania UV;
• wspomaganie procesu regeneracji mięśni po wysiłku fizycznym.

Trzeba przy tym zauważyć, że obecnie nie dysponujemy wieloma przeprowadzonymi na ludziach badaniami naukowymi oceniającymi działanie astaksantyny. Większość przesłanek o jej pozytywnych efektach związanych z profilaktyką chorób pochodzi z eksperymentów in vitro lub na zwierzętach, których wyniki nie dają dostatecznych dowodów potwierdzających korzystny wpływ w kontekście zdrowia człowieka.

Źródła astaksantyny

Do źródeł astaksantyny w diecie człowieka należą przede wszystkim krewetki, łososie, pstrągi tęczowe, homary oraz kryle. Te organizmy morskie nie potrafią samodzielnie wytwarzać omawianego przeciwutleniacza, jednak spożywają produkujące go glony lub drobne zwierzęta, które się nimi żywią. W ten sposób astaksantyna kumuluje się w tkankach organizmów należących do kolejnych ogniw łańcucha pokarmowego.

Substancję można przyjmować nie tylko wraz z pokarmem, ale również w postaci suplementów diety. Na rynku dostępne są trzy podstawowe formy tego związku różniące się sposobem pozyskiwania:

• astaksantyna naturalna, wyizolowana z glonów należących do gatunku H. pluvialis;
• astaksantyna pozyskiwana z genetycznie zmodyfikowanych drożdży;
• astaksantyna uzyskiwana z beta-karotenu w procesie syntezy chemicznej.

Przyjmowanie pierwszej z wymienionych postaci substancji lub astaksantyny ze źródeł pokarmowych uznaje się za najlepsze w kontekście czerpania z jej właściwości zdrowotnych. Suplement z opisywanym karotenoidem pochodzącym z glonów dostępny jest w wielu aptekach.

Dawkowanie astaksantyny

Zwykle zaleca się przyjmowanie od 4 do 8 mg astaksantyny na dobę. Maksymalną dzienną dawkę substancji z suplementów diety (uznawaną za bezpieczną dla osób dorosłych) ocenia się na 8 mg.

Astaksantyna to substancja rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego korzystne jest przyjmowanie jej wraz z posiłkiem zawierającym np. olej roślinny lub tłustą rybę.

Przeciwwskazania do stosowania astaksantyny

Brakuje danych mogących jednoznacznie potwierdzić bezpieczeństwo stosowania astaksantyny u kobiet w ciąży i karmiących, a także dzieci. Z tego względu zaleca się zwykle rezygnację z przyjmowania suplementu diety w wymienionych grupach. Z korzystnego wpływu substancji mogą one nadal czerpać, uwzględniając w swoim jadłospisie bogate w te związki produkty spożywcze, np. ryby morskie.

Skutki uboczne przyjmowania astaksantyny

Dotychczas nie odnotowano skutków ubocznych przyjmowania astaksantyny. Środek wydaje się być dobrze tolerowany przy przyjmowaniu go w zalecanych dawkach.

Źródła:

1. Czerwonka M., Waszkiewicz-Robak B. (2008) Nowe dodatki funkcjonalne do żywności i suplementów diety – karotenoidy morskie, Postępy Techniki i Przetwórstwa Spożywczego, 2/2008: 70-74, http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BPL6-0014-0038, [dostęp 21.09.2022].

2. Turck D., Castenmiller J., de Henauw S. (2020) Scientific Opinion on the safety of astaxanthin for its use as a novel food in food supplements, EFSA Journal, 18(2): 5993, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/5993, [dostęp 21.09.2022].