Koper włoski – właściwości, uprawa i zastosowanie

Koper włoski to roślina należąca do rodziny selerowatych. Mimo swojego charakterystycznego anyżkowego smaku i możliwości wszechstronnego zastosowania wciąż nie jest doceniany w polskiej kuchni. Znany jest głównie z herbatki z kopru włoskiego, stosowanej jako sposób na kolkę i laktację oraz swoich prozdrowotnych właściwości. Jakie właściwości ma koper włoski? Jak go uprawiać? Czy koper włoski szkodzi?

Koper włoski – charakterystyka i pochodzenie

Koper włoski, nazywany też fenkułem włoskim, to roślina pochodząca z rejonów Morza Śródziemnomorskiego. Obecnie uprawiany jest on w wielu krajach Europy i Azji, w tym w Polsce. Charakteryzuje się wzniesionymi, nagimi łodygami, które pokryte są woskowym nalotem. Jego pędy są bardzo mocno rozgałęzione, a wraz z łodygą tworzą u podnóża rośliny bulwiaste zgrubienie. Nazywane jest ono niekiedy cebulą i jest jadalne, podobnie jak reszta kopru włoskiego. Fenkuł potrafi osiągnąć wysokość od 90 do nawet 200 centymetrów.

W okresie od lipca do września zakwita drobnymi i bardzo licznymi żółtymi kwiatami. Tworzą one charakterystyczne baldachimy. Zapylone kwiaty przekształcają się w owoce kopru włoskiego.

Uprawa kopru włoskiego

Koper włoski uprawiany jest w Polsce jako roślina jednoroczna. Preferuje on dobrze nasłonecznione stanowiska, które powinny być jednocześnie osłonięte od wiatru. Gleba do uprawy fenkułu włoskiego powinna być żyzna, z wysoką zawartością składników pokarmowych, najlepiej o odczynie zasadowym. Nasiona kopru włoskiego wysiewa się na przełomie kwietnia i maja lub czerwca i lipca. Pamiętaj, aby nie było to stanowisko, na którym w roku poprzednim rosły inne rośliny z rodziny selerowatych.

Bulwy kopru włoskiego zbierać można po około trzech miesiącach, zaś liście – już po miesiącu od wysiewu. Ciekawostką jest, że owoce kopru zbierane są do wytwarzania miodu koprowego.

Właściwości kopru włoskiego

Koper włoski uznawany jest za bardzo cenny składnik diety. Jego właściwości prozdrowotne pozytywnie wpływają na układ trawienny, odporność organizmu, pamięć. Choć używany jest on głównie w postaci herbaty z kopru włoskiego, to warto zaznaczyć, że w naturalnym lecznictwie stosowany jest również olejek z fenkułu.

Koper włoski jest bogaty w witaminy z grupy B, A, E, D i K, a także aminokwasy, fitosterole, miedź, wapń, żelazo i mangan, co pomaga w zwalczaniu wielu dolegliwości. Kiedy warto po niego sięgnąć? Sprawdzi się on:

• w razie problemów z zaburzeniami trawienia, skurczami jelit i żołądka, w bólach brzucha i biegunce,
• w celu poprawy odporności organizmu,
• w zwalczaniu drobnoustrojów – bakterii, grzybów i wirusów,
• w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych, działa bowiem wykrztuśnie i zwiększa ilość wydzieliny oskrzelowej, jednocześnie zmniejszając jej gęstość,
• w razie wystąpienia infekcji dróg moczowych, działa bowiem moczopędnie.

Koper włoski dla niemowląt

Herbatka z kopru włoskiego dla niemowląt do niedawna była powszechnie polecanym produktem na kolki. Miała ona łagodzić wzdęcia i przynosić ulgę niedojrzałemu układowi pokarmowemu. Zgodnie z najnowszymi zasadami żywienia zdrowych niemowląt, które opracowuje Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia dzieci, z powodu braku jednoznacznych badań i danych dotyczących bezpieczeństwa dzieci do ukończenia czwartego roku życia, nie powinny  spożywać kopru włoskiego. Chodzi tu zarówno o podawanie herbaty z kopru włoskiego niemowlętom, jak i oleju, czy jego bulwy.

Powodu takiego stanowiska należy upatrywać w neurotoksycznym anetolu i jego estrogennym, czyli przyspieszającym dojrzewanie działaniu.

Koper włoski w ciąży i na laktację

Herbata z kopru włoskiego polecana jest także od lat jako sposób na poprawę laktacji. Warto jednak zaznaczyć, że podobnie jak w przypadku wpływu na niemowlęta, brak jest jednoznacznych badań potwierdzających zależność ilości pokarmu matki od spożywanego fenkułu czy naparu z ziela.

Zwiększanie ilości estrogenu nie jest także wskazane dla kobiet w ciąży. Dlatego spożywanie przez nie kopru włoskiego nie jest zalecane.

Czy koper włoski szkodzi?

Stanowiska na temat szkodliwości kopru włoskiego są podzielone. Istnieje grupa jego zwolenników, którzy twierdzą, że jego spożywanie może przynieść wyłącznie korzyści. Inni twierdzą jednak, że jego nadmierne stosowanie może wywołać skutki uboczne. Podnoszą oni, że olejek eteryczny z kopru włoskiego może w zbyt dużych ilościach podrażniać przewód pokarmowy, powodować stan odurzenia, a nawet drgawki. Niekiedy wskazuje się nawet na rakotwórcze właściwości kopru włoskiego. W jego ziarnach znajduje się bowiem estragol, czyli izomer związku anetolowego, który zdaniem niektórych środowisk jest kontrowersyjnym związkiem.

Źródła:

1. K. Górnik, R. Janas, M. Grzesik, Instrukcja uprawy kopru włoskiego na nasiona metodami ekologicznymi,  Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2013.
2. M. Kania, J. Baraniak, A. Grys, Ziołolecznictwo i zalecenia żywieniowe według św. Hildegardy z Bingen, Postępy Fitoterapii 2014/2,
3. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria 2021.