Fioletowo-czarne owoce jeżyny są wyjątkowo smaczne, soczyste i bardzo zdrowe.  Warto spożywać je nie tylko w sezonie, ale także mrozić i wykorzystywać w okresie zimowo-wiosennym. Co można zrobić z jeżyny i z jakim działaniem prozdrowotnym wiąże się jedzenie tych owoców na surowo i w przetworach?

Jeżyna – uprawa i historia

Jeżyny to grupa nawet 2000 gatunków roślin z rodziny Rosacea. Co ciekawe, do grupy jeżyn należą także znane nam wszystkim maliny. W niniejszym artykule skupimy się jednak na gatunkach z grupy Rubus fruticosus, czyli tych najbardziej kojarzących się nam z typowymi owocami jeżyny. Czyli mięsistymi, prawie czarnymi, soczystymi i rosnącymi na krzewach pokrytych delikatnymi kolcami (warto dodać, że istnieje też taki gatunek, jak jeżyna bezkolcowa!). Krzew jeżynowy kwitnie od maja do września, a owoce zbiera się w zależności od warunków uprawy oraz gatunku – od sierpnia nawet do listopada. Jeżynę znano już w okresie starożytnym i przez setki lat była wykorzystywana w tradycyjnej medycynie. Za jej pomocą leczono na przykład  biegunkę, czerwonkę, koklusz (krztusiec), choroby jelit, a nawet uśmierzano bóle porodowe oraz ból zębów. Obecny stan wiedzy naukowej pozwala na wyciągnięcie szerszych wniosków dotyczących zastosowania leczniczego jeżyny.

Jeżyna – właściwości i wartość odżywcza

Wyjątkowy smak, wysoka zawartość związków prozdrowotnych oraz niewielka kaloryczność to najważniejsze z właściwości jeżyny. 100 gramów tych owoców to około 43 kalorii,  przy czym głównie pochodzą one z węglowodanów. Jeżyny zawierają niewielkie ilości białka i tłuszczu, warto je wyróżnić z uwagi na zawartość błonnika pokarmowego – w 100 gramach jeżyn znajduje się go około pięciu gramów. Ponadto są one całkiem dobrym źródłem takich witamin i składników mineralnych, jak:

• kwas foliowy (witamina B9),
• witamina PP (niacyna, wit. B3),
• witamina C,
• witamina K,
• witamina A,
• witamina E,
• żelazo,
• magnez.

Do pozostałych związków bioaktywnych zawartych w jeżynach, które działają prozdrowotnie, należą:

• kwasy fenolowe (głównie elagowy, galusowy, kawowy),
• flawonoidy (w tym kwercetyna, kempferol, mirycetyna, rutyna),
• antocyjany (w tym 3-O-glukozyd cyjanidyny, 3-O-ksylozyd cyjanidyny, 3-O-glukozyd pelargonidyny, 3-O-glukozyd malwidyny, 3-O-glukozyd rutynozyny),
• flawanole (np. katechiny).

Dlaczego warto spożywać przetwory z jeżyn?

Jeżyny, a także sok z jeżyn, dżem i inne przetwory z tych owoców poleca się w przypadku:

• gorączki,
• biegunki,
• przeziębienia,
• grypy,
• stanów zapalnych,
• bólów reumatycznych, mięśniowych,
• wspomagania odporności,
• działania przeciwstarzeniowego.

Nalewka z jeżyn – przepis

Co zrobić z jeżyn? To owoce o szerokim wykorzystaniu kulinarnym. Nie tylko mogą być dodatkiem do potraw i deserów, ale także można je z powodzeniem przetwarzać. Najpopularniejsze przetwory z jeżyn to dżem, wino, sok czy też nalewka z jeżyn. Poniżej znajdziesz przepis na to, jak zrobić nalewkę z jeżyn.

Potrzebujesz jedną część soku z jeżyn (najlepiej świeżo wyciśniętego), pół części wódki (lub jedną czwartą części spirytusu), pół części cukru. Na przykład na litr soku musisz wykorzystać pół litra wódki/ćwierć litra spirytusu oraz pół kilograma cukru. Wszystkie składniki należy wymieszać ze sobą i tak przygotowaną nalewkę z jeżyn odstawić na miesiąc do ciemnego pomieszczenia o temperaturze pokojowej (lub nieco niższej). Po tym czasie mieszaninę należy odcedzić przez sito/gazę i zlać do butelek, po czym nalewkę pozostawiamy na co najmniej pół roku do leżakowania.

Jak przygotować wino z jeżyn?

Wino jeżynowe można przygotować z pomocą drożdży winiarskich. Na jeden balon potrzeba około pięciu kilogramów owoców, tyle samo litrów wody, a do tego cztery kilogramy cukru. Jeśli chcesz przygotować więcej wina jeżynowego, musisz odpowiednio zwiększyć proporcje składników. Rzecz jasna do przygotowania wina owocowego potrzebować będziesz też odpowiedniego sprzętu – wspomnianego balonu oraz rurki fermentacyjnej.

Wino z jeżyn krok po kroku:

1. Na początku drożdże winiarskie łączymy z przegotowaną wodą (około 400 ml) w słoiczku.
2. Okrywamy go gazą i odstawiamy na jeden dzień.
3. Potem dodajemy do drożdży około 25 gramów (jedną łyżkę) cukru i ponownie odstawiamy drożdże na trzy dni.
4. Następnie przygotowujemy owoce – przemywamy, pozbawiamy szypułek i miażdżymy, po czym zasypiemy cukrem i zakrywamy naczynie materiałem.
5. Odstawiamy je na dwa dni, po czym zlewamy sok/syrop z naczynia do balonu na wino, dodajemy pozostały cukier oraz rozrobione drożdże.
6. Tak przygotowany moszcz pozostawiamy w zakorkowanym balonie na około cztery miesiące, a następnie zlewamy wino z jeżyn znad osadu i przelewamy je do butelek.
7. Może ono wówczas leżeć bardzo długo, nawet długie lata.

Jeżyny warto jeść na surowo, możemy wykorzystać je także do wypieków. Zastanawiasz się, jak zrobić ciasto z jeżynami? Tutaj prezentujemy recepturę: 13 przepisów na ciasto z owocami sezonowymi.

Bibliografia:

1. A. Orzeł, Właściwości zdrowotne owoców jeżyny (dostęp online: http://polskiesuperowoce.pl/108241-wlasciwosci-zdrowotne-owocow-jezyny dn. 22.03.2021 r.)
2. J. Macierzyński i in., Skład polifenolowy owoców jeżyny Rubus Fruticosus, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 5/2014.
3. Grabek-Lejko, Jeżyny (Rubus sp.) jako źródło substancji biologicznie aktywnych o potencjalnym zastosowaniu medycznym, Post Fitoter 17(3)/ 2016.