Dieta bogatoresztkowa – na czym polega i kiedy ją stosować?

Dieta bogatoresztkowa to dieta o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego. Poleca się ją osobom cierpiącym na zaparcia – błonnik pobudza perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnianie. Powinny ją stosować też osoby z otyłością, cukrzycą oraz chorobami serca. Sprawdź, co jeść na diecie bogatoresztkowej. 

Czym jest dieta bogatoresztkowa?

Dieta bogatoresztkowa to sposób żywienia polegający na włączeniu do jadłospisu produktów o wysokiej zawartości błonnika oraz zwiększeniu ilości wypijanych płynów. Celem diety jest pobudzenie motoryki jelit bez konieczności stosowania środków farmakologicznych. Błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe) to mieszanina związków chemicznych, które nie ulegają trawieniu ani wchłanianiu w przewodzie pokarmowym. 

Wyróżnia się dwie frakcje błonnika pokarmowego: frakcję rozpuszczalną w wodzie, która składa się z pektyn, gum, śluzów, beta-glukanu i inuliny oraz frakcję nierozpuszczalną w wodzie, zawierającą celulozę, hemicelulozy, ligniny i skrobię oporną.  

Błonnik rozpuszczalny w wodzie odpowiada za spowolnienie pasażu jelitowego. Pektyny wpływają na zmniejszenie poposiłkowego stężenia glukozy, obniżają poziom cholesterolu oraz powodują wzrost wydalania kwasów żółciowych. Gumy to substancje redukujące stężenie cholesterolu, triglicerydów i glukozy. Nierozpuszczalna frakcja błonnika powoduje przyspieszenie perystaltyki jelit oraz zwiększanie masy stolca. 

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania diety bogatoresztkowej

Dieta bogatoresztkowa zalecana jest u osób z: 

• Zaparciami nawykowymi i z zaburzeniami czynnościowymi jelit – błonnik pobudza czynność jelit i poprawia konsystencję stolca, co ułatwia jego wydalanie. 
• Hemoroidami – dieta obfitująca w błonnik hamuje rozwój i zapobiega tworzeniu się nowych hemoroidów. 
• Uchyłkowatością jelita grubego w przypadku, gdy nie występują żadne dolegliwości bólowe – błonnik mechanicznie pobudza pracę jelit. 
• Nadwagą i otyłością – błonnik opóźnia opróżnianie żołądkowe, dzięki czemu zwiększa sytość i sprzyja utracie masy ciała. 
• Kamicą żółciową, w przypadku, gdy nie występuje zaostrzenie choroby. 
• Chorobami sercowo-naczyniowymi – rozpuszczalne frakcje błonnika wiążą się z cząsteczkami cholesterolu w jelicie cienkim i zapobiegają jego wchłanianiu; obniżenie poziomu cholesterolu zmniejsza ryzyko rozwoju choroby wieńcowej. 
• Cukrzycą – włóko pokarmowe spowalnia trawienie i wchłanianie węglowodanów oraz zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę, tym samym stabilizując poposiłkowe stężenie glukozy we krwi. 

Badania wykazały, że dieta bogatoresztkowa zmniejsza ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Niektóre badania sugerują, iż spożycie pektyn może również wpływać na spadek ryzyka rozwoju raka piersi. Profilaktyczne stosowanie diety wysokobłonnikowej poprawia funkcje układu odpornościowego oraz wiąże się z rzadszym zachorowaniem na cukrzycę typu 2. 

Choć błonnik pokarmowy działa prozdrowotnie, u niektórych osób należy ograniczyć jego spożycie. Dieta wysokobłonnikowa jest niewskazana u chorych: 

• Ze stanami zapalnymi jelit, w tym z chorobą Leśniowskiego– Crohna, nowotworami jelit, jelitem drażliwym, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego – aby nie obciążać jelit i nie podrażniać błony śluzowej jelit. 
• Ze stanami zapalnymi żołądka, w tym z chorobą wrzodową – przy tych schorzeniach produkty nie powinny zalegać długo w żołądku, muszą też łatwo się trawić. 
• Ze stanami zapalnymi trzustki – dieta ma odciążać trzustkę, a błonnik jest trudny do strawienia. 
• Po zabiegach operacyjnych – w stanach pooperacyjnych dieta powinna być lekkostrawna, a błonnik może być podawany stopniowo wraz z rozszerzaniem diety. 
• Z niedoborami białka i innych składników mineralnych, w tym żelaza, wapnia, cynku oraz witamin A, D, E, K – nadmiar błonnika utrudnia wchłanianie składników pokarmowych. 

Zasady stosowania diety bogatoresztkowej

W diecie bogatoresztkowej należy zwiększyć spożycie błonnika do 50-60g/dobę oraz zadbać o odpowiednie nawodnienie. Błonnik wiąże wodę, dlatego należy wypijać 2-2,5 litrów wody dziennie, aby zapobiec zaparciom. Oprócz włączenia do jadłospisu produktów wysokobłonnikowych, osoby na diecie bogatoresztkowej nie muszą stosować innych ograniczeń. Jadłospis powinien być komponowany zgodnie z zasadami zdrowego żywienia. 

Co jeść przy zaparciach? Zaleca się zastąpić jasne pieczywo pełnoziarnistymi produktami zbożowymi. Otręby pszenne (zawierające aż 40 g błonnika/100 g produktu) warto dodawać do jogurtów, sałatek i kefirów. Na perystaltykę jelit korzystnie wpływają fermentowane napoje mleczne, kompoty ze śliwek, tłuszcze (masło, oliwa z oliwek), buliony i rosoły. Niewskazane są natomiast produkty wysokotłuszczowe i bardzo słodkie napoje. 

Co jeść na diecie bogatoresztkowej?

Co jeść na zaparcia, aby poprawić trawienie? Produkty o wysokiej zawartości błonnika to przede wszystkim produkty zbożowe: pieczywo z pełnego ziarna, chleb graham, pumpernikiel, pieczywo chrupkie, otręby pszenne, płatki pszenne i żytnie. Błonnik znajduje się też w kaszy jęczmiennej, gryczanej i pęczak, w brązowym ryżu oraz pełnoziarnistym makaronie. 

Doskonałym źródłem tego składnika pokarmowego są ponadto owoce, warzywa i nasiona roślin strączkowych. Ponadto znaczne ilości błonnika dostarczamy do organizmu, spożywając orzechy oraz suszone owoce: śliwki, rodzynki, figi. Podczas diety bogatoresztkowej można pić słabą herbatę, kawę zbożową i napary z ziół. 

Źródła: 

1. Platta, A. Rola diety bogatoresztkowej w profilaktyce i leczeniu zaparć, otyłości, cukrzycy i chorób układu sercowo-naczyniowego. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, 2014, nr 86, s.154-166. 
2. Maciej Bienkiewicz, Ewa Bator, Monika Bronkowska. Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Probl Hig Epidemiol 2015,96(1): 57-63.