Wpływ kofeiny na organizm człowieka. Kofeina w sporcie

Kofeina to substancja, której źródłem w diecie jest przede wszystkim kawa i herbata. Wpływ kofeiny na organizm człowieka został poddany licznym badaniom, z których najważniejsze dotyczą działania tej substancji na układ nerwowy i sercowo-naczyniowy, a także wykorzystania kofeiny w sporcie. Czy kofeina pobudza i poprawia pamięć? Dlaczego stosują ją sportowcy? Sprawdziliśmy.

Wpływ kofeiny na organizm człowieka

Za bezpieczną dawkę kofeiny u osób zdrowych uważa się spożycie nie więcej niż 400 mg kofeiny dziennie. Spożycie kofeiny przez osoby chorujące na nadciśnienie, wrzody żołądka, choroby dwunastnicy i trzustki czy bezsenność powinno być konsultowane z lekarzem ze względu na możliwe działania niepożądane.

Przyjmowanie kofeiny w umiarkowanej ilości:

• poprawia koncentrację, wspomaga pamięć, zwiększa czujność i skupienie,
• niweluje zmęczenie,
• polepsza nastrój,
• pobudza wydzielanie soku żołądkowego, działa łagodnie moczopędnie,
• przyspiesza metabolizm – nasila lipogenezę tkanki tłuszczowej i termogenezę organizmu,
• stymuluje układ oddechowy,
• podnosi ciśnienie krwi – im częściej dostarczamy kofeinę do organizmu, tym większa tolerancja organizmu i mniejsze zmiany ciśnienia.

Spożywanie kofeiny w nadmiernej ilości może prowadzić do tachykardii, przejściowego nadciśnienia, nadmiernego pobudzenia, wahań nastroju w postaci podenerwowania i niepokoju oraz problemów ze snem.

Kofeina w sporcie

Początkowo kofeina była substancją zakazaną w sporcie, jednak od 2004 roku została dopuszczona do stosowania. Sportowcy dostarczają kofeinę nie tylko wraz z kawą, ale i w postaci suplementów diety oraz żeli energetycznych. Badania pokazują, że kofeina zwiększa siłę i moc mięśniową, zmniejsza odczuwanie wysiłku fizycznego, może też przyspieszać utratę masy ciała.  

A co z rzekomym działaniem odwadniającym kofeiny? W jednym z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Stanowym w Ohio, podczas 3h jazdy podawano grupie sześciu kolarzy napoje sportowe (niektóre zawierały kofeinę – inne nie). Po ich zakończeniu okazało się, że kofeina w żaden sposób nie wpłynęła na zawodników. Nie podniosła ich wydolności, a ilość wydalanego moczu wzrastała jedynie wtedy, kiedy sportowcy spożywali kofeinę w spoczynku. 

Kolejne badanie przeprowadzili naukowcy z Maastricht. Podawali oni zawodnikom podczas treningu wodę lub colę z kofeiną. Badacze ustalili, że cola z kofeiną nie odwodniła sportowców. Potwierdziły to testy przeprowadzone kolejno przez trzy dni. Oba badania jasno wskazują na to, że umiarkowane spożycie kofeiny, czyli nie więcej niż 452 mg/kg masy ciała dziennie – nie zwiększa produkcji moczu. Wniosek? Kofeina w rozsądnych ilościach nie zaburza równowagi płynnych elektrolitów w organizmie (Armstrong i in., 2005). Miłośnicy kawy i sportu mogą odetchnąć z ulgą. 

Czym tak właściwie jest kofeina?

Kofeina to alkaloid purynowy, który znajduje się w wielu gatunkach roślin, jednak największe znaczenie w żywieniu człowieka ma jego obecność w liściach krzewu herbacianego (stanowi w nich do 4,5 proc. całkowitej zawartości), nasionach kawy (do 2,5 proc. całkowitej zawartości) i kakao. Choć liście herbaty zawierają więcej kofeiny niż ziarna kawy, w procesie parzenia herbaty zawartość teiny maleje. 

Kofeinę znajdziemy także w czekoladzie, napojach energetyzujących, napojach typu coca-cola oraz lekach i suplementach diety. Napoje energetyzujące zawierają z reguły 80 mg kofeiny na 250 ml produktu, natomiast coca-cola około 30, 5 mg w 330 ml. 

Jak działa kofeina?

Kofeina to substancja psychoaktywna, która wywiera silny wpływ na organizm człowieka.  Po spożyciu produktu zawierającego kofeinę, jest ona aktywowana w organizmie już po 6-8 minutach, a jej maksymalne stężenie zostaje osiągnięte po 40 minutach. 

Działanie kofeiny polega na blokowaniu receptorów adenozyny, co prowadzi do uwalniania neuroprzekaźników: acetylocholiny, noradrenaliny i dopaminy. W procesie tym wzrasta aktywność układu nerwowego. Pobudzenie organizmu polega na przyspieszeniu akcji serca, rozszerzeniu naczyń krwionośnych, czasowym wzroście ciśnienia tętniczego krwi oraz zwiększeniu lipolizy w adipocytach. Wraz z rozpadem lipidów i glikogenu produkowana jest energia dla komórek. 

Bibliografia:

[1] European Food Safety Authority, “Scientific opinion of the safety of caffeine”, EFSA Journal, vol.5, no.13, 2015.

[2] Kofeina. Cz. I. Powszechność stosowania kofeiny oraz jej działanie na organizm”, Probl. Hig. Epidemiol., vol. 1, no. 93, pp.8-13, 2012.