Lipaza – co oznacza jej wysoki lub niski poziom?

Lipaza jest ważnym enzymem trawiennym. Odpowiada za rozkład więcej niż połowy tłuszczów z pożywienia. Nagła zmiana jej stężenia we krwi jest powodem do konsultacji z lekarzem. Może być to wyłącznie konsekwencja cukrzycy czy celiakii, z którą się zmagasz, ale też sygnał stanu zapalnego trzustki. O czym świadczy wysoki poziom lipazy? Czego symptomem jest niski poziom enzymu?

Co to jest lipaza? 

Lipaza, czyli hydrolaza triacyloglicerolu jest enzymem, który przyspiesza hydrolizę trójglicerydów do postaci wolnych kwasu tłuszczowego i monoacyloglicerolu. Jest więc istotna dla przemian lipidowych, jakie zachodzą w organizmie. Rozkłada aż 50–70 proc. tłuszczów z pożywienia. 

Lipaza występuje w roślinach, mikroorganizmach (bakteriach, grzybach, drożdżach) oraz organizmach zwierzęcych. Wszystkie enzymy obecne w organizmach ssaków można podzielić na trzy podstawowe grupy: 

• lipazy tkankowe (znajdują się m.in. w sercu, mózgu, śledzionie i wątrobie), 
• lipazy mleczne (znajdują się w mleku matki), 
• lipazy wydzielane do przewodu pokarmowego (np. wydzielane przez trzustkę). 

Z punktu widzenia funkcjonowania organizmu ludzkiego kluczowa jest lipaza trzustkowa. Produkowana jest, co sugeruje zresztą sama nazwa, w trzustce. Następnie przez przewody trzustkowe dostarczana jest do dwunastnicy. To tam z postaci nieaktywnej przekształca się w postać czynną, aby uczestniczyć w procesach trawiennych. 

Jaka jest norma lipazy w surowicy? 

Prawidłowy poziom lipazy zawiera się w przedziale 8–78 U/l. Możesz jednak spotkać się też z normą 7–60 U/l. Zawsze więc odnoś uzyskany wynik do wartości referencyjnych podanych przez laboratorium. Tak również zrobi lekarz podczas diagnozy i ustalania terapii. 

Aby badanie pozwoliło ci uzyskać wiarygodne wynik, udaj się do laboratorium na czczo. Ostatni posiłek (lekkostrawny) zjedz 9–12 godzin przed planowanym pobraniem krwi. 

Lekarz może zlecić ci laboratoryjne oznaczenie lipazy we krwi, jeśli podejrzewa: 

• ostre zapalenie trzustki, 
• przewlekłe zapalenie trzustki, 
• raka lub guza trzustki, 
• niedrożność dróg żółciowych. 

Zarówno wartości poniżej, jak i powyżej progów referencyjnych świadczą o poważnych zaburzeniach w organizmie. Nie bagatelizuj nieprawidłowości, nawet jeśli wynik jest tylko delikatnie za wysoki lub za niski. W każdym wypadku skonsultuj się z lekarzem. 

O czym świadczy podwyższona lipaza? 

Wysoki poziom lipazy może świadczyć o zaburzeniach takich jak: 

• ostre i przewlekłe zapalenie trzustki (oraz inne choroby tego organu), 
• nowotwór, 
• przewlekła białaczka limfocytowa, 
• choroba nerek, 
• stan zapalny ślinianek, 
• choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy (w tym pęknięcie wrzodu), 
• niedrożność jelit, a także przewodów trzustkowych i żółciowych, 
• zapalenie otrzewnej, 
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego, 
• choroba Leśniowskiego-Crohna, 
• makroamylasemia. 

Co istotne przy podejrzeniu zapalenia trzustki lekarz najczęściej zleci ci dodatkowo oznaczenie poziomu amylazy. Oba enzymy produkowane są przez trzustkę, dlatego są ważnym markerem zaburzeń w funkcjonowaniu tego organu. 

Taka diagnostyka jest szczególnie uzasadniona, gdy odczuwasz ból w nadbrzuszu, a do tego zmagasz się z gorączką i wymiotami, co może świadczyć o zapaleniu trzustki. Jeśli zarówno poziom lipazy, jak i amylazy jest podwyższony, najpewniej zmagasz się właśnie z chorobą tego organu. Odmienne parametry mogą natomiast sugerować inne podłoże. 

O czym świadczy niski poziom lipazy? 

Najczęściej stężenie enzymu w surowicy poniżej wartości referencyjnej oznacza bardzo poważne uszkodzenie trzustki, co bywa następstwem mukowiscydozy. Może być też konsekwencją celiakii, cukrzycy oraz bardzo rzadkiej dziedziczonej hiperlipidemii wrodzonej, której towarzyszy podwyższony poziom trójglicerydów oraz bóle brzucha i stany zapalne trzustki.

Lipaza – cena badania 

Laboratoryjne oznaczenie stężenia lipazy we krwi możesz wykonać prywatnie. Wówczas zapłacisz około 30 zł. Jeśli jednak otrzymasz skierowanie i obejmuje Cię ubezpieczenie zdrowotne, wówczas diagnostyka zostanie zrefundowana przez NFZ.

Bibliografia: 

1. Antczak T., Graczyk J., Lipazy: źródła, struktura i właściwości katalityczne, Biotechnologia 2002, nr 2 (57), s. 130–145. 
2. Grabańska K., Walczak-Gałęzewska M., Bogdański P., Genetyczne zaburzenia przemiany lipidów — opis przypadku, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2011, t. 2, nr 1, s. 74 —84. 
3. Groot-Andrałojć K., Komórki syntetyzujące ghrelinę w wyspach trzustki w rozwoju płodowym człowieka oraz ekspresja w nich czynników transkrypcyjnych regulujących różnicowanie komórek wysp. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Poznań 2013.
   
4. Lasoń E., Ogonowski J., Lipaza – charakterystyka, zastosowanie, sposoby immobilizacji, Chemik 2010, t. 64, nr 2, s. 1–3. 
5. Sosnowska D., Podsędek A., Redzynia M., Wpływ ekstraktu z owoców na aktywność lipazy trzustkowej w emulsji trimaślanu glicerolu, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny 2015, nr 7–8, s. 48–50. 
6. Strzelec B, Chmielewski P., Strzelec M., Taboła R., Rzadki przypadek ostrego zapalenia trzustki: zagadka diagnostyczna i nietypowe powikłania, Polski Przegląd Chirurgiczny 2021, supl. 2, nr 93, s. 46–48.