Dieta ubogoresztkowa – kiedy trzeba ją zastosować?

Dieta ubogoresztkowa, czyli niskobłonnikowa, zalecana jest w chorobach przewodu pokarmowego. Trzeba ją zastosować również przed kolonoskopią oraz po niektórych operacjach. Jakie są jej główne założenia? Które produkty można spożywać, a które są przeciwwskazane?

Osoby dorosłe, między 19. a 65. rokiem życia, powinny spożywać ok. 25 g błonnika na dobę. Jego odpowiednia podaż w diecie jest niezbędna dla utrzymania zdrowia. Błonnik (inaczej włókno pokarmowe) stymuluje procesy fermentacyjne w jelicie grubym, obniża poziom cholesterolu (ogólnego oraz „złej” frakcji LDL), redukuje poziom glukozy we krwi, a ponieważ na długo zapewnia uczucie sytości, jest pomocny w walce z nadwagą oraz otyłością.

Dostarczanie organizmowi błonnika korzystnie wpływa na rozwój pożądanej mikroflory bakteryjnej w jelicie grubym i ogranicza wchłanianie toksyn z pożywienia. Innymi słowy: błonnik działa jak miotełka, dzięki której pozbywamy się z organizmu tego, co zbędne. Jego spożywanie w odpowiedniej ilości może nam pomóc uchronić się przed takimi schorzeniami jak żylaki odbytu, polipy, uchyłki czy nowotwór jelita grubego.

Dieta ubogoresztkowa – dla kogo?

W niektórych przypadkach wskazane jest ograniczenie spożycia błonnika pokarmowego wraz z dietą. We wszelkich dolegliwościach przewodu pokarmowego takich jak: stany zapalne jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie uchyłków jelita grubego – kiedy należy żywić się w sposób oszczędzający jelito – zalecane jest stosowanie diety ubogoresztkowej, czyli o niskiej podaży błonnika. Jest to dieta lecznicza.

Dietę ubogoresztkową stosuje się przed kolonoskopią, która pozwala zbadać dolny odcinek przewodu pokarmowego. Może być też zalecana po skomplikowanych operacjach takich jak np. resekcja jelita oraz w przypadku ostrych schorzeń wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego i w przebiegu kamicy żółciowej. Co warto podkreślić, nie narzuca się tutaj rutyny jej użycia, a przypadki zastosowania diety ubogoresztkowej są dostosowywane indywidualnie.

Dieta ubogoresztkowa – główne założenia

W diecie ubogoresztkowej należy wybierać żywność przede wszystkim z grupy produktów zbożowych o niższej zawartości błonnika pokarmowego; powinno go być maksymalnie 10–25 g na dobę. Chcemy odciążyć jelita, jemy więc to, co nie pobudza ich do zbytniej aktywności. Im bardziej dokuczliwie dolegliwości ze strony układu pokarmowego (np. biegunki), tym błonnika w diecie powinno być mniej.

Dania muszą być lekkostrawne, niskotłuszczowe, dobrze wpływające na funkcjonowanie układu pokarmowego. Można podawać je w formie drobno krojonej czy miksowanej – są wtedy mniej obciążające dla pracy przewodu pokarmowego.

W diecie ubogoresztkowanej należy jeść regularnie, 5–6 posiłków dziennie, w porcjach, którym nie towarzyszy uczucie nadmiernej sytości – dzięki temu przewód pokarmowy nie będzie zbyt obciążony.

Bardzo ważna jest forma obróbki żywności. Żeby nie podrażniać przewodu pokarmowego, potrawy muszą być przygotowane na parze, duszone w wodzie, pieczone bez wcześniejszego obsmażania. Przeciwwskazane jest smażenie. Warzywa i owoce jedzone na surowo powinny być przetarte. Makarony powinny być ugotowane do pełnej miękkości (forma al dente może działać drażniąco na układ pokarmowy).

Zup nie należy zabielać czy zagęszczać zasmażką, można do nich ewentualnie dodać jogurt naturalny. Powinny być gotowane na lekkim wywarze jarzynowym (nie mięsnym).

Dieta ubogoresztkowa: produkty zalecane

• pieczywo jasne (pszenny chleb, pszenne bułki), mąka pszenna, jasny makaron, kasza manna, kasza kuskus, czerstwe pieczywo, płatki ryżowe, ryż biały, kasza jęczmienna mazurska;
• chudy twaróg, chude mleko, jogurt, maślanka, kefir, serek wiejski, serek homogenizowany odtłuszczony;
• chude mięso: indyk, kurczak (bez skórki), królik, cielęcina, wołowina, chuda szynka drobiowa z indyka;
• chude ryby: dorsz, sandacz, pstrąg, szczupak; sola, morszczuk, mintaj
• masło, oliwa z oliwek, oleje roślinne (w umiarkowanych ilościach);
• warzywa: marchew, seler, dynia, buraki, szpinak, sałata, ziemniaki (podawać w formie gotowanej);
• owoce: banany, jabłka, morele, brzoskwinie (podawać w formie musów, przecierów, soków);
• jajka ugotowane na miękko, jajecznica ugotowana na parze;
• sucharki, wafle, chrupki;
• kisiel, budyń (w ograniczonej ilości);
• łagodne przyprawy: koperek, cynamon, natka pietruszki, wanilia, sok z cytryny, sól (w ograniczonej ilości);
• herbata (lekkie napary), woda, rozcieńczone soki.

Dieta ubogoresztkowa: produkty przeciwwskazane

• chleb pełnoziarnisty, żytni, razowy, mąka żytnia, makaron z pełnego ziarna, gruboziarniste kasze;
• tłuste mięso: wieprzowina, kaczka, gęś, baranina, boczek, tłuste gatunki wędlin, kaszanka, pasztetowa, konserwy, kiełbasy;
• tłusty twaróg i tłuste sery, tłuste mleko, śmietana, ser feta;
• tłuste ryby: halibut, makrela, węgorz, łosoś, sum, konserwy rybne;
• margaryna, słonina, smalec;
• warzywa: kapusta, ogórki (w tym kiszone), warzywa strączkowe, cebula, rzodkiewka, kalafior, grzyby, placki, frytki i chipsy z ziemniaków;
• owoce: czereśnie, wiśnie, figi, gruszki, winogrona, truskawki, kiwi, pomidory;
• nasiona i orzechy: mak, sezam, pestki dyni, pestki słonecznika, migdały;
• jajka na twardo, jajka sadzone, jajecznica gotowana na tłuszczu/maśle;
• ciasta, kremy, torty, batoniki, cukierki;
• ostre przyprawy: pieprz, chili, musztarda, czosnek i cebula w proszku;
• dania typu fast food i instant;
• alkohol, napoje gazowane, kawa, mocna herbata.

Jeżeli lekarz zaleci stosowanie diety ubogoresztkowej jako sposób żywienia na co dzień, na początku należy podawać marchwiankę, kleiki. Obserwujemy organizm. Jeśli nie pojawią się dolegliwości ze strony układu pokarmowego, do jadłospisu można wprowadzić chude mięso oraz ryby, tłuczone ziemniaki. Dopiero potem podaje się warzywa oraz owoce.

Należy również pamiętać, że dieta lekkostrawna/ubogoresztkowa jest przeznaczona do stosowania w okresach rekonwalescencji/w ostrych stanach chorobowych ze strony przewodu pokarmowego. Zbyt długotrwałe stosowanie takiej diety bez nadzoru dietetyka może sprzyjać niedoborom pokarmowym. Pewne odstępstwa od jej głównych przypadków pod opieką lekarza lub dietetyka są dozwolone, ale tylko wtedy, gdy dieta została dopasowana do potrzeb konkretnego pacjenta.

Konsultacja: dietetyk kliniczny Diana Wolańska-Buzalska, właścicielka poradni Food. Nutrition. Diet. Consulting