Dieta niskobiałkowa – zasady, efekty, przeciwwskazania

Dieta lecznicza ograniczająca spożycie białka do poziomu, przy którym nie powoduje niekorzystnych reakcji w organizmie spowodowanych zaburzeniami pracy nerek czy wątroby, ale wciąż dostarcza odpowiednie ilości pozostałych niezbędnych składników odżywczych.

Inne nazwy: dieta ubogobiałkowa

Dieta niskobiałkowa – zasady

Zasady: dieta lecznicza ograniczająca spożycie białka do poziomu, przy którym nie powoduje niekorzystnych reakcji w organizmie spowodowanych zaburzeniami pracy nerek czy wątroby, ale wciąż dostarcza odpowiednie ilości pozostałych niezbędnych składników odżywczych. Ilość kalorii, a najlepiej i białka, musi przy tym odpowiadać potrzebom organizmu, by zapobiec utracie masy mięśniowej lub maksymalnie ją ograniczyć. Zaleca się, by ok. 75 proc. białka było dostarczane w postaci pełnowartościowej, bogatej we wszystkie aminokwasy – oznacza to częstsze sięganie po produkty zwierzęce, jak mleka, mięso, ryby, jajka, i tylko ograniczone spożycie produktów roślinnych, takich jak tradycyjne makarony, pieczywo, nasiona roślin strączkowych, orzechy i pestki. Stanowią on niekompletne źródła aminokwasów, co powoduje ich straty i przemiany do związków obciążających organizm. Z produktów węglowodanowych zalecane są owoce, warzywa, oczyszczone przetwory zbożowe; powinny być one łączone w posiłkach z tymi białkowymi. Dieta niskobiałkowa charakteryzuje się wysoką zawartością węglowodanów i zwykle normalnym poziomem tłuszczu, choć przy zaburzeniach występujących obok chorób nerek i wątroby często zaleca się ograniczenia w spożyciu nasyconych kwasów tłuszczowych czy cukrów prostych. W przypadku zaburzeń pracy nerek często konieczne jest ograniczenie nie tylko spożycia białka, ale również sodu, potasu, wapnia i fosforu.

Dieta niskobiałkowa – wskazania

Dla kogo: dieta niskobiałkowa o ustalonej indywidualnie zawartości tego składnika jest stosowana na zalecenie i pod kontrolą lekarza przy zaburzeniach pracy nerek i wątroby. Menu z ograniczoną podażą białka jest też niezbędne u osób z fenyloketonurią, tyrozynemią i innymi genetycznymi wadami metabolicznymi dotyczącymi m.in. przemian aminokwasów. Nie zaleca się stosowania niskobiałkowej diety bez wskazań zdrowotnych.

Dieta niskobiałkowa – zalety, efekty

Plusy: przestrzeganie zaleceń diety pomaga spowolnić lub zahamować dalsze postępowanie uszkodzeń nerek czy wątroby i uniknąć nagromadzenia produktów rozpadu białek dającego objawy takie jak zmęczenie, utrata apetytu, bóle głowy, mdłości, nieprzyjemny smak w ustach. Dieta niskobiałkowa z odpowiednimi modyfikacjami pomaga chronić przed atakami dny moczanowej (podagry), jest też stosowana m.in. u osób z chorobą Parkinsona. Stosowanie diety niskobiałkowej jest coraz łatwiejsze dzięki większemu dostępowi do niskobiałkowych zamienników tradycyjnych produktów.

Dieta niskobiałkowa – przeciwwskazania

Minusy: z powodu licznych restrykcji menu jest trudne do zbilansowania. Ustalenie limitu spożycia białka wymaga testów laboratoryjnych, a stosowanie się do zaleceń diety wymaga ścisłego trzymania się wyznaczonego jadłospisu, odważania porcji itp. Jest to uciążliwe w praktyce, zwłaszcza poza domem i w przypadku dzieci. Przy znacznym ograniczeniu spożycia białka może dojść do utraty masy mięśniowej, konieczne jest więc suplementowanie diety preparatami zawierającymi aminokwasy lub ich analogi, ale także witaminy i składniki mineralne. Przy niskim spożyciu mięsa i ryb pojawiają się bowiem niedobory żelaza i cynku, ograniczenie nabiału sprzyja deficytowi wapnia. Produkty te, a także mleko i jaja, są ponadto głównym źródłem witamin z grupy B. Tych wszystkich składników brakuje w menu, tym bardziej że jednocześnie prawie wyklucza się ich roślinne źródła – nasiona roślin strączkowych, orzechy, pełne ziarna zbóż. Jeśli ograniczeniu białka towarzyszyć musi kontrola spożycia sodu i potasu, nie można m.in. używać soli i niezbędne jest stosowanie technik kuchennych pozbawiających potrawy tego pierwiastka, ale przy okazji i innych składników mineralnych i witamin. Gdy wymagana jest kontrola spożycia wapnia i fosforu, wprowadza się dalsze ograniczenia w menu. Konieczna może być wtedy szeroka suplementacja diety. Ze względu na ograniczony wybór produktów stosowanie diety niskobiałkowej wymaga jedzenia dość monotonnych posiłków. Zamienniki wysokobiałkowych produktów są przy tym kosztowne i często sprowadzane na zamówienie.