Bobrek trójlistkowy – właściwości, zastosowanie, przepis na napar

Bobrek trójlistkowy (łac. Menyanthes trifoliata) to zioło polecane na dolegliwości trawienne. Choć roślina ta wyróżnia się pięknymi, biało-różowymi kwiatami, najcenniejszą jej częścią są liście. Zawierają one wiele wartościowych substancji, w tym glikozydy, kwasy fenolowe, kumaryny i sole mineralne. Z liści bobrka robi się napary, które warto stosować przy braku apetytu, niestrawności, nudnościach czy zgadze. Jakie jeszcze właściwości i zastosowanie ma bobrek trójlistkowy? 

Co to jest bobrek trójlistkowy?

Bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata), nazywany też bobrkiem trójlistnym, to gatunek rośliny wodnej należący do rodziny bobrkowatych. Potocznie mówi się o nim: bobownik, koniczyna błotna, koziołek, trójlistek, trojan. Ziele bobrka ma prostą, bezlistną łodygę i pełzające kłącze. Roślina osiąga wysokość do 40 cm. Każdy jej liść składa się z 3 ciemnozielonych listków eliptycznych ułożonych skrętolegle. 

Największą uwagę przykuwają kwiaty bobrka o lejkowato-dzwonkowatym kielichu i pięciopłatkowej koronie koloru białego lub różowawego. Charakterystycznym elementem są też białe włoski, które pokrywają wewnętrzną stronę płatków. Każdy kwiat zawiera po jednym słupku z 5 fioletowymi pylnikami. To właśnie wyjątkowym kwiatom roślina zawdzięcza swą nazwę. Słowo menyanthes wywodzi się od greckich wyrazów: menyein – wskazywać, wyjawiać i anthos – kwiat, co w wolnym tłumaczeniu oznacza roślinę o kwiatach zwracających uwagę. 

Bobrek trójlistkowy kwitnie w maju i czerwcu, a następnie wydaje drobne, brązowe owoce. M. trifoliata występuje na półkuli północnej, na obszarze klimatu umiarkowanego, w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Polsce spotykany jest rzadko, głównie na terenie niżu. Bobrek porasta wilgotne stanowiska: bagna, torfowiska, łąki, rowy, zarośla. Można go znaleźć w płytkich wodach przy brzegach jezior oraz na podmokłych łąkach. 

Na zmniejszanie się liczebności bobrka wpływa osuszanie terenów. Aby nie dopuścić do wyginięcia zioła, bobrek został objęty częściową ochroną. Ze względu na ograniczoną dostępną trójlistka, tworzy się jego półuprawy oraz wykonuje podsiewy.

Bobrek trójlistkowy – właściwości

Bobrek trójlistny to cenna roślina lecznicza. Surowcem pozyskiwanym z M. trifoliata są liście (bez ogonków). Można je zbierać dwa razy do roku: na przełomie maja i czerwca oraz lipca i sierpnia. Liście bobrka są trudne do wysuszenia – wymagają suszenia w suszarniach ogrzewanych do temp. 40 st. Celsjusza. Na szczęście ziele bobrka trójlistnego można z łatwością kupić w sklepach zielarskich i ze zdrową żywnością. 

W liściach bobrka znajduje się wiele prozdrowotnych składników: 

• składniki mineralne: jod, żelazo, mangan, miedź, kobalt, fosfor, potas, siarka; 
• sekoirydoidy; 
• flawonoidy; 
• garbniki; 
• kwasy fenolowe; 
• kumaryny; 
• triterpeny; 
• alkaloidy; 
• cholina; 
• olejki eteryczne. 

Ziele bobrka trójlistkowego stosowano w medycynie ludowej już od XVII wieku. Leczono nim szkorbut, gorączkę, migreny oraz kaszel, a naparem przemywano rany. Do dziś wykorzystuje się właściwości terapeutyczne trójlistka. Menyanthes trifoliata należy do tzw. surowców szczerogorzkich. Dzięki zawartości substancji goryczkowych zioło pobudza wydzielanie śliny, soku żołądkowego i żółci. Loganina – gorzka substancja znajdująca się w koniczynie błotnej, stymuluje funkcje trawienne i wykazuje nieznaczne działanie ochronne na wątrobę i trzustkę. Ponadto liściom bobrka przypisuje się działanie przeciwzapalne, polegające na hamowaniu syntezy prostaglandyn. W homeopatii bobrek trójlistkowy zalecany jest na nerwobóle.

Bobrek trójlistny – zastosowanie

Bobrek trójlistkowy znajduje zastosowanie u osób z: 

• dolegliwościami trawiennymi, 
• przewlekłym nieżytem żołądka i jelit, 
• wzdęciami i gazami, 
• brakiem apetytu, 
• nudnościami, 
• stanami zapalnymi dróg żółciowych, 
• kamicą żółciową, 
• niestrawnością, 
• bólami migrenowymi, 
• bólami mięśni i stawów. 

Przemysł kosmetyczny wykorzystuje ekstrakty z liści bobrka do produkcji kosmetyków o działaniu przeciwstarzeniowym, przeciwzmarszczkowym, ujędrniającym, nawilżającym i regenerującym. Gorzki smak trójlistka sprawił, że z zioła korzysta też przemysł alkoholowy, dodając je do piwa i nalewek alkoholowych. 

Bobrek trójlistkowy spożywany w nadmiernych ilościach może wywoływać następujące skutki uboczne: biegunki, nudności i wymioty, przekrwienie błony śluzowej żołądka. Zioła nie mogą stosować osoby uczulone na składniki zawarte w trójlistku oraz chorzy z czynnym wrzodem żołądka lub dwunastnicy. Ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania, zioło bobrka trójlistkowego nie powinno być stosowane u dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Napar z bobrka trójlistnego – przepis

Z liści bobrka trójlistnego można robić napary, herbaty ziołowe, wywary i nalewki. Poniżej przedstawiamy przepis na napar z bobrka. Można go pić po kilka razy dziennie, jednorazowo w ilości do ok. 100 ml. Jeśli napar spożywa się w celu poprawy apetytu, należy go pić 30 minut przed posiłkiem. W dolegliwościach trawiennych – przy wzdęciach i gazach – napar trzeba pić między posiłkami. 

Składniki: 

• 1 łyżeczka suszu z bobrka trójlistnego 
• 250 ml wody 

Przygotowanie: Susz zalać gorącą wodą i parzyć przez 15 minut pod przykryciem. Po zaparzeniu przecedzić napar. Gotowe! 

Źródła:

1. Assessment report on Menyanthes trifoliata L., folium. European Medicines Agency. Draft. EMA/HMPC/637830/2018. Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC). [dostęp 28.02.2023 r.]
   
2. Bacler-Żbikowska B., Zasoby gatunkowe cennych roślin leczniczych powiatu włoszczowskiego. Część 3 – bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata L. ANNALES ACADEMIAE MEDICAE SILESIENSIS. 2012, 66, 6, 7–12. [dostęp” 28.02.2023 r.]