Betulina – właściwości ekstraktu z kory i liści brzozy. Sok, krem czy napar?

Betulina jest naturalną substancją pozyskiwana przede wszystkim z kory brzozy. Uznaje się ją za związek o dużym potencjale w kontekście profilaktyki i terapii chorób. Może wpływać pozytywnie m.in. na układ sercowo-naczyniowy i moczowy, a także przyczyniać się do zachowania zdrowia wątroby. W fazie testów są również leki przeciwnowotworowe wykorzystujące działanie tej substancji. Sprawdź, jakie właściwości ma betulina i jak można ją stosować.

Co to jest betulina?

Betulina to substancja naturalnie wytwarzana w ponad 200 gatunkach roślin. Zalicza się ją do grupy związków nazywanej triterpenami, która wzbudza duże zainteresowanie naukowców ze względu na potencjalnie szerokie zastosowanie w medycynie, kosmetologii i rolnictwie.

Właściwości betuliny obecnie wykorzystuje się głównie w zielarstwie i ziołolecznictwie. Jako surowiec leczniczy najczęściej pozyskuje się ją z kory brzozy, gdzie tworzy krystaliczne skupiska w powstających wiosną komórkach. Substancja stanowi nawet 20-35 proc. suchej masy w tej strukturze i nadaje pniowi charakterystyczny biały kolor. Uważa się, że zawartość betuliny w roślinie skutkuje dużą odpornością na patogeny (jej wysokie stężenie może mieć działanie toksyczne dla szkodników).

W warunkach naturalnych niewielka część betuliny z kory brzozy zostaje przekształcona do kwasu betulinowego, czyli związku o podobnej budowie i właściwościach, charakteryzującego się jednak większą aktywnością biologiczną (a więc silniejszym działaniem).

Betulina – właściwości zdrowotne i lecznicze

Betulina jest uznawana za substancję o dużym potencjale w zapobieganiu i terapii chorób. Wyników przeprowadzonych dotychczas badań – głównie w warunkach in vitro oraz na zwierzętach – nie możemy jednak uznać za istotne dowody potwierdzające jej korzystne działanie na ludzi. Na tym etapie należy więc być ostrożnym przy przypisywaniu ekstraktowi z kory czy liści brzozy właściwości leczniczych, ponieważ na podstawie tego rodzaju prac naukowych nie da się potwierdzić skuteczności substancji przy zastosowaniu jej u człowieka.

Właściwości przeciwnowotworowe betuliny

Betulina zyskała znaczne zainteresowanie w kontekście badań nad terapią nowotworów po tym, jak w latach 90. XX wieku (na podstawie badań na myszach) została opisana jako związek selektywnie niszczący komórki czerniaka, nowotworu złośliwego skóry.

Od tego czasu przeprowadzono wiele dalszych badań na ten temat. Jednym z najciekawszych odkryć było wykazanie właściwości tego związku w stymulowaniu naturalnych procesów związanych z apoptozą komórek nowotworowych, czyli ich programowaną śmiercią. To właśnie zaburzenia tego procesu leżą u podstawy nadmiernych i niekontrolowanych podziałów, które prowadzą do powstawania guzów. Wiąże się z nimi również zmniejszona wrażliwość na terapię antynowotworową.

Wykazano, że tego typu działanie przeciwnowotworowe betulina posiada m.in. w stosunku do komórek raka jelita grubego, piersi oraz płuc.

Betulina a stan wątroby

Ponadto betulina wykazuje działanie ochronne dla komórek wątroby. Ma zdolność do zmniejszania toksyczności niektórych związków, w tym alkoholu etylowego i paracetamolu. Substancja ogranicza także wytwarzanie reaktywnych form tlenu, szkodliwych dla tkanek wątroby.

Zastosowanie betuliny w profilaktyce kamicy nerkowej

Korzystne właściwości betuliny obserwuje się również w odniesieniu do stanu nerek, szczególnie w kontekście zapobiegania kamicy. Istnieje kilka mechanizmów odpowiadających za pozytywny wpływ tej substancji. Uważa się, że betulina:

• zmniejsza produkcję szczawianów (czyli związków, z których mogą wytrącać się kamienie nerkowe) oraz wysycenie nimi moczu;
• reguluje stężenie magnezu oraz glikozaminoglikanów, wpływających na powstawanie kamieni.

Betulina w przeciwdziałaniu chorobom układu krążenia

Betulina jest substancją stymulującą wytwarzanie tlenku azotu, który pełni istotną rolę w wielu procesach determinujących prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Ma on udział m.in. w regulacji przepływu krwi i powstawaniu nowych, małych naczyń krwionośnych. Oprócz tego betulina hamuje powstawanie stresu oksydacyjnego i poprawia funkcje śródbłonka naczyniowego, co przyczynia się m.in. do zapobiegania nadciśnieniu tętniczemu i miażdżycy oraz powikłaniom tych chorób.

Właściwości przeciwdrobnoustrojowe betuliny

Betulina posiada aktywność przeciwbakteryjną i przeciwwirusową. Z tego względu potencjalnie może znaleźć zastosowanie w leczeniu chorób infekcyjnych. Obiecujące wydają się być m.in. wyniki badań związane z hamowaniem przez betulinę zakażenia gronkowcem złocistym (na razie opisane na podstawie doświadczeń prowadzonych na zwierzętach).

Zastosowanie betuliny w kosmetyce

Betulina, najczęściej jako składnik ekstraktu z kory brzozy, stosowana jest w składzie kosmetyków o wielu zastosowaniach. Rekomenduje się wykorzystanie jej w produktach:

• nawilżających – ekstrakt z kory brzozy przeciwdziała utracie wody ze skóry, dlatego uzasadnienie ma dodawanie go do kosmetyków do skóry suchej, z zaburzoną barierą ochronną;
• przeciwstarzeniowych – właściwości przeciwutleniające betuliny odpowiadają za hamowanie stresu oksydacyjnego powodującego uszkadzanie skóry i jej przedwczesne starzenie się;
• przeciwalergicznych – betulina wykazuje działanie hamujące uwalnianie histaminy, czyli substancji działającej m.in. po kontakcie z alergenem, wywołującej reakcję zapalną objawiającą się choćby zaczerwienieniem i obrzękiem skóry;
• przeciwsłonecznych i zapobiegających przebarwieniom skóry – betulinie przypisuje się zdolność do hamowania syntezy melaniny (pigmentu skóry) oraz właściwości promieniochronne.

Jak stosować betulinę?

Na rynku dostępny jest cały wachlarz produktów zawierających betulinę. Wśród artykułów do użytku wewnętrznego należy wymienić przede wszystkim betulinę do picia – zawartą w soku z brzozy lub w „herbacie” z tej rośliny (czyli oczyszczonej korze przygotowanej do samodzielnego gotowania i spożywania w postaci naparu). Dodatkowo w aptekach znajdziemy płynne preparaty zawierające sok ze świeżych liści brzozy, które stosuje się głównie ze względu na działanie moczopędne i przeciwgorączkowe.

Substancję wykorzystuje się również w składzie wielu kosmetyków. Wypróbować możemy m.in. kremy brzozowe z betuliną, pomadki i szampony.

Źródła:

1. Hordyjewska A., Ostapiuk A., Horecka A. (2018) Betulin and betulinic acid in cancer research, „Journal of Pre-Clinical and Clinical Research”, 12(2): 72-75, http://www.jpccr.eu/Betulin-and-betulinic-acid-in-cancer-research,92743,0,2.html, (dostęp: 21.07.2022).
2. Zdzisińska B., Rzeski W., Szuster-Ciesielska A. (2010) Therapeutic properties of betulin and betulinic acid, components of birch bark tree extract, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 7(3): 33-39, https://www.researchgate.net/publication/286718285_Therapeutic_properties_of_betulin_and_betulinic_acid_components_of_birch_bark_extract, (dostęp: 21.07.2022).
3. Kozioł A., Garasińska-Pryciak E. (2016) Biologiczna aktywność betuliny i zastosowanie w kosmetyce, „Kosmetologia Estetyczna”, 5(4): 331-334, https://aestheticcosmetology.com/ke-4-2016/ (dostęp: 22.07.2022).