Kiedy stosuje się żywienie pozajelitowe i jak długo ono trwa?

Żywienie pozajelitowe, nazywane też żywieniem parenteralnym, polega na podaży składników odżywczych bezpośrednio do krwioobiegu. Dożylne dostarczanie niezbędnych do przeżycia substancji bywa konieczne m.in. u osób z chorobą nowotworową czy zespołem krótkiego jelita. Jakie są zasady żywienia pozajelitowego i jak długo może ono trwać? 

Co to jest żywienie pozajelitowe?

Żywienie pozajelitowe to jeden ze sposobów leczenia żywieniowego wprowadzany w sytuacji, w której pacjent nie może przyjmować pokarmów ani drogą doustną, ani dojelitową. Dzięki żywieniu parenteralnemu można utrzymać lub polepszyć stan odżywienia chorego, a także poprawić rokowania oraz przyspieszyć wyleczenie. Ze względu na inwazyjność metody i liczne objawy niepożądane, żywienie pozajelitowe stosowane jest tylko u osób, u których doszło do niewydolności przewodu pokarmowego. 

Żywienie pozajelitowe prowadzi się na dwa sposoby: drogą naczyń centralnych oraz naczyń obwodowych. Jak długo można stosować żywienie pozajelitowe? Obwodowe żywienie parenteralne wprowadza się na krótki, maksymalnie 2-tygodniowy okres, natomiast żywienie drogą żył centralnych można stosować przez dłuższy czas, nawet kilka lat.

Wskazania i przeciwwskazania do żywienia pozajelitowego

Żywienia pozajelitowego wymagają pacjenci, u których z różnych przyczyn niemożliwe jest żywienie drogą przewodu pokarmowego. Wprowadza się je u osób z: 

• zespołem krótkiego jelita, 
• ciężkim niedożywieniem, 
• niedokrwieniem przewodu pokarmowego, 
• ostrą lub przewlekłą niewydolnością jelit, 
• chorobami zapalnymi jelit: chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego – podczas znacznego zaostrzenia choroby, 
• ostrym zapaleniem trzustki, 
• rzekomobłoniastym zapaleniem jelit, 
• chorobą nowotworową, 
• planowanym zabiegiem operacyjnym obejmującymi takie obszary ciała jak jama brzuszna czy szyja. 

Wyróżnia się trzy warianty żywienia pozajelitowego: częściowe żywienie pozajelitowe, całkowite żywienie pozajelitowe oraz żywienie przez przetokę tętniczo-żylną. Częściowe żywienie pozajelitowe stosuje się u chorych, u których przewód pokarmowy pozostaje sprawny, ale konieczne jest uzupełnienie składników pokarmowych. Taki rodzaj terapii wprowadza się u m.in. osób niedożywionych, z rozległymi oparzeniami oraz w czasie radio- i chemioterapii. Z kolei całkowite żywienie pozajelitowe dotyczy osób z niewydolnością przewodu pokarmowego i nasilonymi procesami katabolicznymi. 

Przeciwwskazaniami do żywienia pozajelitowego są: niestabilny stan pacjenta, niewyrównane zaburzenia metaboliczne oraz brak zgody pacjenta lub opiekunów na zastosowanie tego typu leczenia. 

Zasady żywienia pozajelitowego

W żywieniu pozajelitowym należy ściśle przestrzegać określonych wytycznych. Obowiązuje zasada kompletności, czyli konieczność dostarczenia do organizmu wszystkich niezbędnych składników, w tym węglowodanów, aminokwasów, lipidów, witamin i składników mineralnych. Przed rozpoczęciem leczenia ustala się planowaną długość leczenia oraz indywidualną podaż energii i składników odżywczych dostosowaną do stanu klinicznego pacjenta. 

W żywieniu parenteralnym podaje się preparaty zawierające roztwory glukozy oraz emulsje tłuszczowe. Mieszaniny substancji umieszczane są w jednym worku, dlatego system ten nazywany jest all-in-one. Preparaty podaje się wlewem kroplowym lub za pomocą pompy do żywienia pozajelitowego. 

Postęp w dziedzinie medycyny sprawił, że wielu pacjentów może być żywionych pozajelitowo w domu. Leczenie jest refundowane przez NFZ, dzięki czemu chorzy nie ponoszą dodatkowych kosztów. Wszelką niezbędną wiedzę na temat żywienia pozajelitowego osoby chore mogą nabyć w poradniach żywienia pozajelitowego zlokalizowanych w różnych miejscach w Polsce. 

Powikłania żywienia pozajelitowego

Żywienie pozajelitowe może wiązać się z wystąpieniem różnych powikłań. Najczęstszym z nich są zakażenia wynikające z nieprawidłowej pielęgnacji rany po wprowadzeniu cewnika, zakażeń przygotowywanych mieszanin czy infekcji szpitalnych. Ponadto u chorych mogą wystąpić zaburzenia metaboliczne (hipoglikemia i hiperglikemia, zaburzenia lipidowe i elektrolitowe) i powikłania zakrzepowe. 

Bibliografia: 

1. Głażewski T., Dyrla P., Gil J, Podstawowe zasady żywienia pozajelitowego, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2017,13 (1), p. 29–39. 
2. Hamdan M., Puckett J., Total Parenteral Nutrition, StatPearls Publishing; 2021. 
3. Karolina Księżarczyk K., Sankowski B., WYBRANE ASPEKTY ŻYWIENIA POZAJELITOWEGO BIULETYN Wydziału FarmaceutycznegoWarszawskiego Uniwersytetu Medycznego 2017, 4, 34-39.