Jakie działanie ma lipa? Właściwości i zastosowanie lecznicze

Wraz z nadejściem lipca lipy pokrywają się pachnącymi, żółto-białymi kwiatami, które wabią pszczoły. Kwiatostany lipy nie tylko zdobią drzewa, ale i stanowią cenny surowiec farmaceutyczny. W domowym zaciszu ze świeżych kwiatów lipy można zrobić syrop i nalewkę, a z suszu parzyć herbaty i napary. Jakie właściwości ma lipa i jakie jest jej zastosowanie? 

Gatunki lipy

Lipa (Tilia) to pospolite drzewo liściaste z rodziny lipowatych (Tiliaceae) porastające parki, aleje, ogrody i lasy. W Północnej Ameryce, Europie i Azji występuje około 30 gatunków lip. W Polsce dziko rosną dwa gatunki lipy: 

• lipa drobnolistna (Tilia cordata, syn. Tilia parvifolia) – drzewo osiągające wysokość 20-30 metrów. Ma szarą, popękaną korę, gęstą, stożkowatą koronę i niewielkie (5-8 cm), sercowate liście. Lipa drobnolistna rozpoczyna kwitnienie pod koniec czerwca. 
• lipa szerokolistna, nazywana także lipą wielkolistną (Tilia platyphyllos, syn. Tilia grandifolia) – jest gatunkiem występującym rzadziej niż lipa wąskolistna; można ją spotkać przede wszystkim na południu Polski. Drzewo osiąga wysokość do 40 metrów i ma nieco większe liście niż lipa drobnolistna (10-11 cm). Na pierwszy rzut oka trudno odróżnić lipę szerokolistną od wąskolistnej, jednak wystarczy spojrzeć na spodnią część liści – liście lipy szerokolistnej są gęściej unerwione i mają białe włoski w kącikach nerwów (włoski na liściach lipy drobnolistnej są brązowe). Lipa szerokolistna zaczyna kwitnąć w połowie czerwca. 

Kwiat lipy – właściwości 

W kwiatach lipy znajduje się wiele substancji bioaktywnych: 

• flawonoidy: pochodne glikozydowe kwercetyny, kempferolu, akacetyny, 
• polifenole: katechiny, 
• garbniki, 
• śluzy, 
• olejek eteryczny zawierający terpeny (farnezol, geraniol, eugenol, cytronelol, alfa-pinen, limonen, nerol, geraniol) oraz alkany, 
• węglowodany: arabinoza, galaktoza, ramnoza, glukoza, ksyloza, 
• aminokwasy: alanina, cysteina, cystyna, izoleucyna, leucyna, fenyloalanina, seryna, 
• saponiny, 
• taniny, 
• tokoferol, 
• związki mineralne. 

Lipie przypisuje się liczne prozdrowotne właściwości. Dzięki obecności flawonoidów i związków fenolowych kwiaty lipy działają napotnie, przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo, a napary z lipy polecane są osobom przeziębionym i gorączkującym. Lipa pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych, działając łagodząco i osłaniająco. Herbatę z lipy można pić, aby złagodzić kaszel oraz ból gardła. 

Terpeny zawarte w lipie wykazują właściwości moczopędne natomiast olejek eteryczny i wyciąg heksanowy odpowiadają za właściwości przeciwbakteryjne. Napary z lipy mają właściwości antyoksydacyjne, natomiast wyciągi wpływają korzystnie na sen (wydłużają sen oraz działają relaksacyjnie). Co więcej, lipa pozytywnie wpływa na ośrodkowy układ nerwowy, zmniejszając stany nerwowe i rozluźniając mięśnie. 

Jak zbierać i suszyć kwiaty lipy?

Najlepszym czasem na zbiór kwiatów lipy jest przełom czerwca i lipca. Zbieraj całe młode kwiatostany lipy wraz z szypułką i podsadką kwiatową (z wyglądu przypomina listki). Zbiory zacznij już wtedy, gdy część kwiatów nadal jest w pączkach, ponieważ takie kwiatostany mają najbogatszy skład chemiczny. Jeśli masz taką możliwość i chcesz sobie ułatwić pracę, możesz ułamać kilka gałązek lipy i prosto z nich zbierać kwiaty. Lipa lubi przycinanie, więc takie działanie jej nie zaszkodzi. 

Zebrane kwiaty oczyść z liści i robaków i susz w przewiewnym, zacienionym miejscu. Nigdy nie zostawiaj kwiatów do suszenia na słońcu, ponieważ wyblakną i stracą swoje cenne właściwości. Po wysuszeniu susz możesz przesypać do pojemnika/słoików lub przechowywać w woreczkach uszytych z naturalnych materiałów (np. lnu) bądź papierowych torebkach. 

Zastosowanie lipy

Lipa znajduje szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach. Miękkie i lekkie drewno lipowe jest łatwe w obróbce, dlatego świetnie nadaje się do rzeźbienia, produkcji mebli, instrumentów muzycznych, wełny drzewnej oraz węgla drzewnego. Pszczoły wykorzystują nektar, spadź oraz pyłek lipowy do wytwarzania miodu. Lipa od lat stosowana była w medycynie ludowej, wykorzystuje się ją także w kosmetologii. 

 Z kwiatów lipy możesz zrobić: 

• napar – w celu złagodzenia napięcia nerwowego, pobudzenia trawienia, 
• herbatę – wspomagająco w leczeniu przeziębienia, grypy, gorączki, kaszlu, profilaktycznie w celu zwiększenia odporności, 
• nalewkę – aby rozluźnić się i zrelaksować, 
• syrop – o działaniu wykrztuśnym i rozkurczowym. 

Przepisy na napar i nalewkę z lipy

Poniżej znajdziesz proste przepisy na pyszny napar z lipy oraz tzw. lipówkę, czyli nalewkę z kwiatów lipy. 

Napar z lipy

Wsyp do szklanki łyżkę suszu z lipy, zalej 200 ml wrzącej wody i parz pod przykryciem przez około 10 minut. Następnie przecedź napar. Do smaku możesz do niego dodać miód lub sok malinowy. 

Nalewka z lipy

Do przygotowania nalewki z lipy potrzebne ci będą: 

• 100 gramów kwiatów lipy, 
• 1000 ml wódki czystej 40%, 
• 250 ml spirytusu 96%, 
• 100 gramów miodu, 
• cytryna. 

Przygotowanie: Oczyszczone kwiaty lipy włóż do słoika i zalej alkoholem. Zakręć naczynie i odstaw na 2-3 tygodnie w ciemne, chłodne miejsce. Co 2-3 dni potrząsaj słoikiem. Po upływie czasu przecedź płyn i dodaj do niego miód, możesz też do smaku dolać sok z cytryny. Nalewkę przelej do naczynia i odstaw na kilka miesięcy, aby nabrała smaku i aromatu. 

Bibliografia: 

1. Krajewska J., Właściwości lecznicze kwiatostanów lipy (Tiliae inflorescentia), Lek w Polsce 2014, VOL 24 NR 10’14 (281). 
2. Nurzyńska-Wierdak R., Właściwości lecznicze i wykorzystanie w fitoterapii niektórych gatunków roślin drzewiastych. Drzewa liściaste półkuli północnej, ANNALES UMCS 2016, VOL. XXVI (2). 
3. Viapiana A., Wesołowski M, Lipa – bogate źródło związków fenolowych o właściwościach prozdrowotnych, Farmacja Polska 2018, Tom 74, nr 7.