Bazylia – odmiany, właściwości i zastosowanie

Bazylia to roślina ceniona przede wszystkim jako zioło przyprawowe. Swoją popularność w Polsce zawdzięcza coraz większemu zainteresowaniu kuchnią śródziemnomorską. Warto pamiętać jednak także o jej właściwościach leczniczych. Jej pozytywny wpływ na układ pokarmowy – trawienie i wzdęcia, znany był bowiem już w starożytności. Jak wygląda bazylia pospolita? Jakie są jej właściwości? Jak wykorzystać ją w kuchni?

Bazylia – historia i uprawa

Bazylia pospolita to niewielka, gęsto ulistniona roślina jednoroczna, o wzniesionych i mocno rozgałęzionych łodygach. Greckie słowo basileus oznacza króla. Według legend bazylię zbierał właśnie sam król, używając do tego złotego sierpa. W starożytnym Rzymie zaś nazwa basilescus nawiązywała do plującego ogniem bazyliszka. Zioło bazylii uznawane było zaś za talizman, który przed nim chronił.

Bazylia znana i ceniona była w starożytności, a do Europy trafiła prawdopodobnie wraz z wyprawami Aleksandra Macedońskiego. Do Polski przywędrowała zaś w XVI wieku z Włoch. Współcześnie bazylię uprawia się w strefie tropikalnej, ale też w krajach z umiarkowanym i ciepłym klimatem Europy, obu Ameryk i Azji. Jest rośliną chętnie hodowaną w przydomowych ogródkach oraz jako zioło doniczkowe.

Odmiany bazylii

Bazylia jest niejednorodną rośliną – wyróżnić można blisko 150 jej odmian. Obok bazylii pospolitej do najczęściej uprawianych zalicza się:

• bazylię czerwoną, charakteryzującą się czerwonymi listkami,
• bazylię grecką, czyli drobnolistną bazylię o silnie rozgałęzionych, licznych listkach,
• bazylię cynamonową, którą cechuje delikatnie cynamonowy zapach,
• bazylię cytrynową, nazywaną też kemangi, która charakteryzuje się wyczuwalnym, cytrynowym zapachem.

Bazylia w kuchni

Zastanawiasz się do czego wykorzystać bazylię w kuchni? Jest ona aromatycznym dodatkiem do wielu potraw. Najbardziej znany sos to zielone pesto z bazylii. To absolutny klasyk kuchni włoskiej, który z łatwością przygotujesz w domu. Przepisów na pesto z bazylii jest wiele, jednak jego bazą jest zawsze świeża bazylia. Pozostałe składniki to parmezan, orzeszki pinii, czosnek i dobrej jakości oliwa z oliwek. Zblenduj wszystko i gotowe.

Bazylię możesz dodać także do surówek, zup, sosów. Idealnie komponuje się z pomidorami. Dodaj kilka listków do oliwy z oliwek, odstaw w ciemne i chłodne miejsce na około dwa tygodnie i ciesz się delikatnie aromatyzowanym olejem.

Dobrym pomysłem jest suszenie bazylii – najlepiej samych listków. Pamiętaj jednak, aby odpowiednio je zerwać. Listki bazylii należy uszczykiwać lub obcinać ostrym nożem z wierzchołków. Dzięki temu pozostała część rośliny mocno się rozkrzewi. Koniecznie zostaw jednak kilka listków u nasady, co umożliwi fotosyntezę.

Choć bazylia najbardziej kojarzona jest z kuchnią włoską, to ceniona jest także w kuchni azjatyckiej. Nasiona bazylii słodkiej tzw. tukmarię znajdziesz w daniach kuchni chińskiej i indyjskiej. Ciekawostką jest, że bazylia wykorzystywana jest także w cukiernictwie – do produkcji lodów, wyrobów czekoladowych, ciastek, jako kruszonka do pralin i ozdoba tortów.

Właściwości lecznicze bazylii

Warto zwrócić uwagę na lecznicze właściwości bazylii. Ceniona jest ona przede wszystkim z uwagi na swój pozytywny wpływ na układ pokarmowy – działa rozkurczowo, pobudza wydzielanie soków żołądkowych, łagodzi wzdęcia. Szczególnie polecana jest dzieciom i osobom starszym na łagodne zaburzenia trawienne.

Olejek z bazylii stosuje się również w aromaterapii. Jeśli potrzebujesz wzmocnienia i pobudzenia podczas zmęczenia psychicznego, sięgnij po aromatyczną bazylię. Olejek złagodzi także bóle głowy, stawów i nerwobóle. Co ciekawe, działa on także odstraszająco na komary i podobnie jak olejek lawendowy łagodzi świąd po ich ukąszeniu.

Wartości odżywcze bazylii

Bazylia charakteryzuje się niską kalorycznością i niskim indeksem glikemicznym. Około 100 gram zioła, to jedynie 22 kcal. Nie oznacza to jednak znikomych wartości odżywczych. Bogata jest ona w związki organiczne oraz białko, tłuszcze, błonnik, skrobię, witaminy i związki mineralne. Wśród witamin na szczególną uwagę zasługuje witamina A, C, beta karoten i kwas foliowy. Najważniejsze minerały to zaś potas, wapń, magnez i fosfor.

Źródła:

1. D. Jadczak, Błaszczuk A., Rekowska D., Effect of covering on the content of microelements in yield of basil (Ocimum basilicum L.) cultivated for a bunch harvest, Jurnal of Elementology, 2006.
2. R. Nurzyńska-Wierdak „Ocimum basilicum L. – wartościowa roślina przyprawowa, lecznicza i olejkodajna. Praca przeglądowa” , 2012.