Wybiórczość pokarmowa może powodować niedobory żywieniowe

Wybiórczość pokarmowa najczęściej pojawia się u dzieci w wieku 3-6 lat, choć może występować też w okresie późnego dzieciństwa, jak i u osób dorosłych. Odmawianie spożycia pokarmów spoza preferowanej grupy produktów często wynika z nieakceptowania smaku, faktury czy wyglądu posiłku, ale miewa także inne podłoże. Jakie są objawy wybiórczości pokarmowej i co możesz zrobić, gdy zauważysz ją u swojego dziecka? 

Czym jest wybiórczość pokarmowa u dzieci?

Wybiórczość pokarmowa to zaburzenie polegające na odmawianiu spożycia produktów, które nie są przez dziecko akceptowane. Prowadzi to do zubożenia diety i ryzyka wystąpienia niedoborów. W przeciwieństwie do neofobii, w której obserwuje się niechęć do jedzenia nowych produktów, dzieci jedzące wybiórczo odmawiają również jedzenia rzeczy wcześniej poznanych. Wyróżnia się kilka głównych przyczyn wybiórczości pokarmowe. 

1. Pierwszą z nich jest nadwrażliwość smakowa, czyli odczuwanie smaku potraw intensywniej od innych osób.  
2. Drugim typem jest nadwrażliwość sensoryczna. Dziecko odrzuca pokarmy, którymi może się ubrudzić, np. mięsiste owoce.  
3. Brak chęci jedzenia niektórych pokarmów może wynikać też z nadreaktywności sensorycznej, która objawia się rezygnacją z jedzenia pokarmów o danej konsystencji, smaku, zapachu, fakturze bądź kolorze. 

Do powstania wybiórczości pokarmowej przyczyniają się czynniki środowiskowe. Zmuszanie dziecka do zjedzenia wszystkiego, co ma na talerzu i spożywanie posiłków w nerwowej atmosferze mogą wywołać u niego lęk. Ponadto ograniczone preferencje żywieniowe mają podłoże genetyczne. Przykładem mogą być dzieci z autyzmem, u których wybiórczość pokarmowa stwierdzana jest stosunkowo często. 

Charakterystyczne objawy wybiórczości pokarmowej

Wybiórczość pokarmowa cechuje się pewnymi charakterystycznymi zachowaniami, takimi jak: 

• jedzenie tylko ulubionych potraw, 
• odmowa spożywania określonych produktów lub całej grupy produktów, 
• wypluwanie jedzenia, 
• dławienie się podczas posiłku, 
• bardzo długie przeżuwanie pokarmu, 
• przytrzymywanie jedzenia w ustach, 
• niechęć do samodzielnego jedzenia, 
• bawienie się jedzeniem, 
• odczuwanie lęku i niepokoju przed zbliżającym się posiłkiem, 
• trudności ze spożywaniem jedzenia przy innych osobach. 

Długotrwała wybiórczość pokarmowa może skutkować niedostateczną kalorycznością diety i niedoborem składników odżywczych. W dalszej perspektywie prowadzi to do braku przyrostu masy ciała oraz anemii wywołującej zmęczenie czy osłabienie. 

Jak pomóc dziecku z wybiórczością pokarmową? 

Strategia pomocy „niejadkowi” powinna opierać się na znalezieniu przyczyny odmawiania jedzenia. Pomoże w tym wizyta u pediatry oraz logopedy. Lekarz powinien ocenić, czy dziecko nie ma problemów z żuciem, gryzieniem i połykaniem pokarmów, nie choruje na nietolerancje i alergie pokarmowe oraz czy w grę wchodzą inne czynniki, np. psychologiczne, mogące sprzyjać zaburzeniom jedzenia. 

Skorzystaj z pomocy specjalistów 

W walce z wybiórczością pokarmową u dziecka szczególną rolę odgrywają specjaliści, tacy jak dietetyk, terapeuta integracji sensorycznej, a czasem także fizjoterapeuta. Zadaniem dietetyka jest  sprawdzenie, czy dieta dziecka dostarcza mu odpowiedniej ilości składników pokarmowych. Następnym krokiem jest przygotowanie jadłospisu uwzględniającego preferencje dziecka oraz stopniowe poszerzanie diety. We współpracy z rodzicami należy zmienić nawyki żywieniowe oraz zapewnić dziecku odpowiednie warunki do poznawania i spożywania różnorodnych potraw. 

Ćwiczenia przy wybiórczości pokarmowej 

Po konsultacji z terapeutami zajęciowymi rodzic może aktywnie przeprowadzać trening z dzieckiem, przygotowujący je do wprowadzania nowych smaków. Ćwiczenia mają na celu regulację procesów sensorycznych układu dotykowego strefy oralnej. Polegają one na delikatnym oklepywaniu i opukiwaniu poszczególnych części twarzy dziecka, aby odwrażliwić język, wargi czy opuszki palców. Stanowi to wstęp do stopniowego wprowadzania pokarmów o smaku słonym, słodkim, kwaśnym i gorzkim. 

Bibliografia: 

1. Ayres A., Dziecko a integracja sensoryczna, Gdańsk, Harmona Universalis, 2015. 
2. Cermak S. A., Curtin C., Bandini L. G., Food selectivity and sensory sensitivity in children with autism spectrum disorders, Journal of the American Dietetics Association 2010, nr 110(2), s. 239. 
3. Lam J., Picky Eating in Children, Frontiers in Pediatrics 2015, vol. 3, s. 1-3.