„Niedożywienie może występować u osób z prawidłową masą ciała, a nawet z nadwagą”. 11 oznak wskazujących na niedożywienie

Nasz organizm jest tak mądrze skonstruowany, że gdy dzieje się w nim coś niepokojącego, to wysyła nam sygnały. Niektóre mogą wskazywać, że jesteśmy niedożywieni. Ciągły głód, rozdrażnienie, brak energii, wypadanie włosów czy częste infekcje to oznaki, na które warto zwrócić uwagę i zadać sobie pytania: czy jem za mało? A może źle komponuje swoje posiłki?

Problemy dzisiejszych czasów

Zbyt duża masa ciała przyczynia się do problemów zdrowotnych, jednak zbyt niska podaż kalorii także może stanowić problem – niezależnie od tego, czy wynika z celowego ograniczania jedzenia, braku apetytu, czy z innych przyczyn.

Zanim jednak przejdziemy do oznak świadczących o tym, że jemy za mało, spróbujmy odpowiedzieć na jedno z ważniejszych pytań: czy głód i niedożywienie to to samo? Wątpliwości w tym temacie rozwiała dietetyczka kliniczna, Dominika Hatala.

– Głód to subiektywne uczucie potrzeby jedzenia, natomiast niedożywienie to stan fizjologiczny organizmu wynikający z długotrwałego niedoboru składników odżywczych (nie tylko kalorii) – wyjaśnia lekarka.

A czy niedożywienie może dotyczyć także osób z prawidłową masą ciała lub nadwagą?

– Niedożywienie może występować u osób z prawidłową masą ciała, a nawet z nadwagą. W takim przypadku mówimy często o tzw. „ukrytym niedożywieniu” – organizm może mieć odpowiednią ilość kalorii, ale nie otrzymuje wystarczającej ilości niezbędnych składników odżywczych, takich jak białko, witaminy czy minerały – tłumaczy Dominika Hatala.

Niemniej jednak regularne niedojadanie utrzymujące się przez dłuższy czas, ma swoje konsekwencje w postaci szeregu problemów psychicznych, fizycznych i emocjonalnych. Jakie oznaki mogą wskazywać na to, że jemy zbyt mało lub źle zbilansowane posiłki?

1. Niedowaga

Oceny swojej wagi można dokonać od obliczenia wskaźnika masy ciała (BMI). Narodowy Fundusz Zdrowia przedstawia na swojej stronie kalkulator BMI, w którym po wpisaniu swoich danych otrzymuje się wynik w postaci swojego BMI. Wynik określa, jakie zapotrzebowanie energetyczne ma organizm. Pozwala też oszacować zagrożenie chorobami związanymi z nadwagą i otyłością.

Warto jednak podkreślić, że BMI nie uwzględnia wielu czynników wpływających na wagę, które mogą się różnić w zależności od danej jednostki. Nie uwzględnia m.in. płci, rasy, składu ciała, czy ewentualnych przebytych chorób.

Jeśli waga znacznie odbiega od określonych wartości w tabeli, można zostać uznanym za osobę z niedowagą. Należy jednak pamiętać, że niedowaga nie zawsze oznacza, że jemy zbyt mało.

Inne możliwe przyczyny nadmiernej utraty wagi to intensywny wysiłek fizyczny, zaburzenia wchłaniania lub inne choroby. Najlepszym rozwiązaniem będzie konsultacja z lekarzem, by określić, czy dostarczamy organizmowi odpowiednią liczbę kalorii.

2. Brak energii

Osoby, które nie dostarczają odpowiedniej ilości kalorii do organizmu, bardzo często odczuwają zmęczenie. Przyjmuje się, że kobiety powinny spożywać ok. 2000 kcal dziennie, zaś w przypadku chęci utraty masy ciała około – 1500 kcal. Wyższe zapotrzebowanie kaloryczne dotyczy mężczyzn, którzy powinny spożywać ok. 2500 kcal dziennie, a podczas redukcji – 2000 kcal.

Jednak są to tylko uśrednione wartości, zaś realne zapotrzebowanie zależy m.in. od: wieku, całkowitej masy ciała, masy mięśniowej, czy też poziomu aktywności fizycznej i prowadzonego stylu życia.

Ważne, że spożywanie kalorii poniżej dolnych granic może skutkować brakiem energii w ciągu dnia.

3. Wypadanie włosów

Kolejnym sygnałem świadczącym bardzo często o niedożywieniu lub braku ważnych składników odżywczych jest zwiększona ilość włosów na szczotce lub w odpływie prysznica. Niedobór kalorii, białka, biotyny, żelaza czy też innych składników w wielu przypadkach przyczynia się do wypadania włosów.

4. Problemy z zajściem w ciążę

Zbyt niska podaż kalorii zwiększa ryzyko wystąpienia trudności z zajściem w ciążę. Zaniżona ilość tkanki tłuszczowej i dostarczanie zbyt małej liczby kalorii może zaburzyć równowagę hormonalną, co z kolei negatywnie wpływa na płodność.

5. Wahania nastroju

Częste uczucie rozdrażnienia i to nawet w przypadku błahostek? Jeśli denerwują cię rzeczy, na które inni zupełnie nie zwracają uwagi, warto przyjrzeć się swojemu odżywianiu.

Jedno z badań przeprowadzonych w 2020 roku (healthline.com) wykazało, że nieprawidłowa dieta może obniżać nastrój i negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne. Zarówno to, co jemy, jak i ile jemy, ma znaczenie – np. dieta śródziemnomorska redukuje stany zapalne, podczas gdy przetworzona żywność z niezdrowymi tłuszczami może je nasilać, pogarszając samopoczucie.

6. Ciągłe uczucie zimna

Częste uczucie zimna, nawet wtedy, gdy temperatura jest na satysfakcjonującym poziomie, może wynikać z niedoboru kalorii. W jaki sposób odczuwanie zimna powiązane jest z niedożywieniem? Odpowiedź jest prosta: organizm potrzebuje energii do produkcji ciepła i utrzymania stałej temperatury ciała. Głębokie ograniczenie kalorii obniża temperaturę ciała, a im większy deficyt, tym czujemy większe „zimno”.

7. Zaparcia

Problemy z regularnym wypróżnieniem również mogą być związane z niskim spożyciem kalorii. Mniej jedzenia oznacza mniej resztek pokarmowych w jelitach, a to powoduje zaparcia.

Niektóre badania sugerują, że kobiety jedzące mniej kalorii, są bardziej narażone na zaparcia. U mężczyzn spożywanie kalorii w zalecanym zakresie może je zmniejszyć.

8. Częste infekcje

Częste infekcje również mają swoje podłoże. Faktem jest, że zazwyczaj są związane z obniżoną odpornością układu immunologicznego, ale jest on osłabiony w bardzo wielu przypadkach ze względu na to, że organizm nie otrzymuje odpowiedniej ilości składników odżywczych wspierających odporność. Mowa tu m.in. o takich składnikach, jak aminokwasy: arginina, tryptofan, selen, cynk oraz witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B12), witamina C, witamina A czy witamina D.

9. Zaburzenia wzrostu

Kolejną oznaką świadczącą o niedożywieniu mogą być zaburzenia wzrostu. Zbyt mała ilość kalorii lub niedobory składników odżywczych często zaburzają działanie hormonów wzrostu, prowadząc do opóźnień rozwojowych.

Warto zajrzeć do siatki centylowej pokazującej prawidłowy wzrost i wagę dzieci w wieku 0–18 lat. Jeśli dziecko znajduje się poniżej normy, lepiej skonsultować się z pediatrą.

10. Problemy ze skórą

Negatywne skutki niedożywienia są także widoczne na skórze w postaci np. sinej skóry, zmarszczek, łuszczenia się czy pękania.

Jedno z badań przeprowadzonych w 2018 roku wykazało związek między niedożywieniem a pękaniem skóry – niezależnie od wieku czy BMI.

11. Zatrzymanie miesiączki 

Zatrzymanie miesiączki (łac. amenorrhea) to kolejny symptom bezpośrednio związany z jedzeniem zbyt małej liczby kalorii, zwłaszcza, gdy organizm znajduje się w stanie deficytu energetycznego przez dłuższy czas.

Kiedy skonsultować się z lekarzem?

Zaburzenia odżywiania mogą dotyczyć każdego – niezależnie od płci, rasy, wieku, statusu społeczno-ekonomicznego czy innych tożsamości. Dominika Hatala wskazuje jednak, że są pewne grupy osób najbardziej narażone na niedożywienie.

– Najbardziej narażone są osoby starsze (szczególnie samotne lub z chorobami przewlekłymi), dzieci, szczególnie w ubogich rodzinach lub z zaburzeniami rozwoju, osoby przewlekle chore (np. onkologicznie, neurologicznie), osoby z zaburzeniami odżywiania, osoby w kryzysie bezdomności, osoby ubogie, z ograniczonym dostępem do pełnowartościowej żywności – wylicza.

Niezależnie od wieku powinniśmy skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem w przypadku wystąpienia jakichkolwiek wymienionych objawów. Specjalista zaleci najprawdopodobniej wykonanie dodatkowych badań w celu sprawdzenia stanu zdrowia.

– Dietetyk może wstępnie zidentyfikować niedożywienie na podstawie wywiadu, pomiarów i testów przesiewowych, jednak w przypadku poważnego niedożywienia konieczna jest współpraca z lekarzem, który może zlecić odpowiednią diagnostykę, ocenić ogólny stan zdrowia i wdrożyć leczenie – instruuje Dominika Hatala.

Zapytaliśmy dietetyczkę również o to, jakie badania lub testy mogą potwierdzić niedożywienie.

– Do oceny niedożywienia stosuje się m.in.: pomiar masy ciała i wskaźnika BMI, ocenę utraty masy ciała w czasie, analizę składu ciała testy przesiewowe, np. MNA (Mini Nutritional Assessment) lub SGA (Subjective Global Assessment), badania laboratoryjne (np. albumina, ferrytyna, poziom witamin i elektrolitów) – odpowiada.

Jeśli zatem coś was niepokoi, nie wahajcie się i koniecznie umówicie ze specjalistą.