Krokosz barwierski, jego właściwości i zastosowanie w medycynie

Krokosz barwierski to roślina uniwersalna – suszone kwiaty są przyprawą i barwnikiem, a olej krokoszowy to potężna dawka zdrowych kwasów tłuszczowych. Wspomaga leczenie chorób sercowo– naczyniowych, nadciśnienia i cukrzycy. Przyda się do sałatek i zup, zachwyci aromatem. Czas, by krokosz barwierski znów powrócił do łask.

Krokosz barwierski- niezwykły barwnik 

Jeszcze w latach 50- tych XX wieku krokosz barwierski był rośliną powszechnie znaną i cenioną. Wszystko to za sprawą barwników jakie pozyskiwano z jego kwiatów- kartaminy , inaczej zwanej  czerwienią hiszpańską oraz żółcieni krokoszowej. Wykorzystywany do barwienia środków spożywczych, kosmetycznych i tkanin, krokosz zyskał miano rośliny barwierskiej. Stąd też jego łacińska nazwa – Carthamus tinctorius , co po hebrajsku oznacza barwić, farbować. Wraz z rozwojem syntetycznych barwnikow anilinowych, krokosz coraz bardziej tracił na znaczeniu. Całkiem niesłusznie, ma bowiem wiele właściwości prozdrowotnych.

Krokosz- jak go rozpoznać i uprawiać? 

Krokosz swoim wyglądem przypomina astry i osty, ponieważ obie rośliny należą do tej samej rodziny astrowatych. Jest rośliną jednoroczną lub dwuletnią, dorastającą do 1,5 metra wysokości. Łatwo poznać go po charakterystycznych liściach zakończonych kolcami. Kwiaty są rurkowate o trzech dominujących barwach i ich wariacjach: żółtej, pomarańczowej i czerwonej. 

Pierwotnie krokosz pochodzi z Indii i Bliskiego Wschodu. Obecnie jest uprawiany w wielu krajach Europy, Azji, Ameryki Północnej i Południowej. Krokosz barwierski nie jest rośliną wymagającą – wytrzyma susze i niskie temperatury, nawet przymrozki. Sadzi się go w kwietniu, na słonecznych stanowiskach, bowiem w cieniu słabo kwitnie i słabo się wybarwia. Wykorzystuje się go do produkcji oleju lub jako roślinę ozdobną. 

O krokoszu mówi się czasem szafran łąkowy albo fałszywy szafran. Obydwie rośliny są znakomitymi przyprawami, z tym że krokosz jest tańszym (ale nie gorszym) odpowiednikiem szafranu. Można użyć go do barwienia zup, ciast i napojów. 

Olej krokoszowy- bogactwo kwasu linolowego

Krokosz barwierski jest cenną rośliną oleistą. Z jego nasion pozyskuje się olej krokoszowy, zwany też olejem kartamusowym. Sto gram oleju krokoszowego dostarcza 884 kalorii. Znajdziemy w nim: 

• Zdrowy profil kwasów tłuszczowych. Krokosz jest doskonałym źródłem kwasu linolowego, oraz w mniejszej ilości kwasu oleinowego – niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT).  Ich działanie lecznicze opiera się na hamowaniu rozwoju komórek nowotworowych, opóźnianiu rozwoju cukrzycy typu II, redukcji tkanki tłuszczowej, a także wzmacnianiu odporności i działaniu bakteriostatycznym.  

Zawartość wybranych kwasów tłuszczowych w oleju krokoszowym została przedstawiona w poniższej tabeli. 

Na podstawie U.S Department of Agriculture 

• Wysoką zawartość flawonoidów (pochodne kemferolu, kwercetyny, flawanony), fitosterole oraz witaminę E. W oleju z krokosza znajdziemy więcej alfa – tokoferolu niż w oliwie z oliwek – aż 34,1 mg.  Substancje te są antyoksydantami – zapobiegają działaniu wolnych rodników.

• Delikatny, orzechowy, niedominujący smak. Pod względem koloru i smaku przypomina olej słonecznikowy. Może być stosowany jako dodatek do sałatek, surówek czy dressingów.

Olej krokoszowy znalazł zastosowanie nie tylko w przemyśle spożywczym, ale i kosmetycznym. Często stanowi składnik preparatów na trądzik pospolity i odżywek do włosów. Poleca się go do cery tłustej, mieszanej, skłonnej do stanów zapalnych, wrażliwej i starzejącej się. Ma właściwości nawilżające i odżywcze. Można  kupić go w aptekach i drogeriach.

Krokosz barwierski- zastosowanie w medycynie 

Znany już od starożytności, krokosz był dla medycyny tradycyjnej bardzo ważną rośliną. Powszechnie wykorzystywano jego właściwości zdrowotne w dolegliwościach takich jak bolesne miesiączkowanie, urazy i bóle stawów.   

Obecnie wiodącym zastosowaniem krokosza barwierskiego jest profilaktyka i wspomaganie leczenia chorób sercowo naczyniowych. Dzięki wysokiej zawartości steroli roślinnych, krokosz ma działanie prewencyjne w miażdżycy, hiperlipemii i chorobie wieńcowej serca.  Obniża poziom cholesterolu we krwi oraz zapobiega tworzeniu się skrzepów. 

Posiada właściwości regulujące poziom glukozy we krwi, dlatego też poleca się go diabetykom. Może być stosowany w stanach podgorączkowych, ponieważ działa napotnie. Ponadto ze względu na właściwości wykrztuśne, pomaga w  zwalczaniu infekcji dróg oddechowych. Naukowcy przypisują mu działanie przeciwnadciśnieniowe i neuroprotekcyjne. Jest uważany za środek przeciwbólowy i przeciwzapalny. 

Bibliografia:

[1] N. Khalid, R. Sanaullah Khan, M. I. Hussain, M. Farooq, A. Ahmad, and I. Ahmed, “A comprehensive characterisation of safflower oil for its potential applications as a bioactive food ingredient – A review,” 2017. 

[2] K. Zemour, A. Labdelli, A. Adda, A. Dellal, T. Talou, and O. Merah, “Phenol Content and Antioxidant and Antiaging Activity of Safflower Seed Oil (Carthamus Tinctorius L.),” Cosmetics, vol. 6, no. 3, p. 55, Sep. 2019.

[3] L. E. Norris et al., “Comparison of dietary conjugated linoleic acid with safflower oil on body composition in obese postmenopausal women with type 2 diabetes mellitus,” Am. J. Clin. Nutr., vol. 90, no. 3, pp. 468–476, Sep. 2009.

[4] E. Delshad, M. Yousefi, P. Sasannezhad, H. Rakhshandeh, and Z. Ayati, “Medical uses of Carthamus tinctorius L. (Safflower): a comprehensive review from Traditional Medicine to Modern Medicine,” Electron. Physician, vol. 10, no. 4, pp. 6672–6681, Apr. 2018.

[5] “FoodData Central.” [Online]. Available: https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html?fbclid=IwAR3KIjVkWwqbWoC7amNy9VY1lGHjyql95GDUkTqPpxSkfdRXrfPoyR3T3lM#/food-details/343878/nutrients. [Accessed: 13-Mar-2020].