Arcydzięgiel – jakie właściwości ma korzeń tej rośliny?

Arcydzięgiel jest rośliną ozdobną, której korzeń tradycyjnie wykorzystuje się w medycynie chińskiej, m.in. w celu łagodzenia dolegliwości związanych z pracą przewodu pokarmowego oraz infekcjami układu oddechowego. Czy właściwości zdrowotne arcydzięgla zostały potwierdzone naukowo?

Czym jest arcydzięgiel?

Arcydzięgiel jest rośliną dwuletnią należącą do rodziny selerowatych, rodzimą dla niektórych terenów Europy (w tym Polski) oraz Azji. Naturalne siedliska niektórych odmian występują m.in. w Sudetach i Karpatach oraz na wybrzeżu. Sadzonki arcydzięgla dostępne są w wielu szkółkach roślinnych, a uprawą rośliny można zajmować się we własnym ogródku.

Istnieje kilkadziesiąt gatunków arcydzięgla, które różnią się wyglądem, pochodzeniem oraz zastosowaniem. Niektóre z nich to:

• arcydzięgiel litwor, inaczej arcydzięgiel lekarski (łac. Angelica archangelica lub Angelica officinalis) – gatunek najczęściej wykorzystywany w ziołolecznictwie, roślina rodzima dla wybranych regionów w Polsce;
• arcydzięgiel chiński (łac. Angelica sinensis) – rośnie przede wszystkim w górach wschodniej części Azji;
• arcydzięgiel olbrzymi (łac. Angelica gigas), inaczej nazywany arcydzięglem koreańskim, wyróżnia się fioletowym kolorem łodyg i kwiatów kwitnących latem.

Arcydzięgiel litwor stanowi gatunek rośliny najczęściej pozyskiwany i wykorzystywany w Polsce, dlatego to jego charakterystyce poświęcimy dalszą część artykułu.

Jak wygląda arcydzięgiel?

Arcydzięgiel litwor jest wysoką rośliną, dorastającą do 2-3 metrów wysokości. Ma grubą, pustą w środku rozgałęzioną łodygę. Korzenie arcydzięgla, czyli najważniejsza część z punktu widzenia zastosowania jako surowiec zielarski, są cienkie, o gąbczastym przekroju. Zbiera się je w październiku, rok po wysiewie rośliny. Liście mają dużą średnicę, wyrastają na długich ogonkach. Roślina wydaje dużo małych zielono-żółtych lub zielono-białych kwiatów, zebranych w duże kuliste baldachy.

Właściwości arcydzięgla

Arcydzięgiel, tradycyjnie wykorzystywany jest w medycynie chińskiej jako remedium na wiele schorzeń i dolegliwości, włączając w to:

• bóle głowy,
• gorączkę,
• zmiany skórne (wysypki, rany);
• bóle zębów;
• brak apetytu;
• wrzody żołądka;
• dolegliwości trawienne (m.in. wzdęcia);
• bóle menstruacyjne.

Współczesna nauka nie poświęcała dużo uwagi tej roślinie i trudno o badania, które potwierdziłyby lub zaprzeczyły posiadaniu większości z korzystnych właściwości tradycyjnie przypisywanych arcydzięglowi.

Dostępne dane naukowe wskazują na to, że roślina potencjalnie wykazuje działanie:

• przeciwnowotworowe w kontekście raka piersi, badane in vitro;
• działające ochronnie na komórki wątroby (wykazane w badaniu na myszach);
• przeciwdrobnoustrojowe (olejek eteryczny posiada właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze);
• przeciwdrgawkowe.

Jak stosować arcydzięgiel?

Arcydzięgiel można kupić przede wszystkim w następujących postaciach:

• olejków eterycznych, pozyskiwanych z korzenia lub owoców, wykorzystywanych do użytku zewnętrznego, np. do masażu, inhalacji lub kąpieli;
• suplementów diety w formie tabletek ze sproszkowanym korzeniem arcydzięgla lub płynów doustnych zawierających wyciągi z tego surowca;
• suszonego korzenia, służącego do przyrządzenia naparu do picia.

Przyrządzenie „herbatki” z arcydzięgla jest bardzo proste – wystarczy jedną łyżeczkę suszonego korzenia, dostępnego w sklepach zielarskich i aptekach, zalać szklanką wrzątku i pozostawić do zaparzenia pod przykryciem na około 10 minut. Następnie napar można przecedzić i pić. Zaleca się spożywanie go maksymalnie 3 razy dziennie przed jedzeniem (w przypadku braku apetytu) lub po posiłkach (jeśli odczuwamy dolegliwości w postaci wzdęć i uczucia pełności).

Przeciwwskazania do stosowania arcydzięgla

Wśród grup osób, które nie powinny stosować arcydzięgla, można wymienić przede wszystkim:

• kobiety w ciąży i karmiące piersią oraz dzieci do 12. roku życia (ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania);
• osoby przyjmujące niektóre leki – zawarte w arcydzięglu furanokumaryny mogą wchodzić w interakcje ze środkami farmaceutycznymi, dlatego osoby przyjmujące leki, które planują zastosować arcydzięgiel, powinny wcześniej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Przeciwwskazaniem do wykorzystania arcydzięgla jest również narażenie na promieniowanie UV. Nie należy stosować surowców z tej rośliny w okresach opalania lub przy spodziewanym dużym oddziaływaniu światła słonecznego na skórę. Ma to związek z potencjalnym przejściem zawartych w roślinie furanokumaryn w formy rakotwórcze, a także zwiększonym ryzykiem wystąpienia stanów zapalnych skóry.

Inne zastosowania arcydzięgla

Arcydzięgiel kojarzony jest głównie z medycyną tradycyjną i ziołolecznictwem, jednak jego wykorzystanie w praktyce sięga znacznie szerzej. W cukiernictwie kandyzowane kawałki łodygi służą jako element ozdobny do tortów i innych deserów. Z rośliny można przygotować również nalewki. Arcydzięgiel ma także zastosowanie jako roślina ozdobna oraz miododajna.

Źródła:

1. Maurya A., Verma S. C. (2017) Angelica archangelica L. – A Phytochemical and Pharmacological Review, Asian Journal of Research in Chemistry, 10(6): 852-856.