Cukier jak narkotyk

Cukier to narkotyk. Wcale nie przesadzam. Po odstawieniu cukru pojawia się efekt abstynencyjny. Jest też cukrowy głód i nawroty cukrowego nałogu. Są cukrowe ciągi. Na szczęście jednak jest to nałóg, który da się rzucić.

Bart Hoebel ‒ profesor z Princeton ‒ sprawę bada od lat 60. Kilka lat temu ogłosił wyniki badań, które uznano za przełomowe, ponieważ ‒ w wielkim skrócie ‒ dowiódł, że uzależnienie od cukru to uzależnienie jak każde inne. Wcześniej skupiano się tylko na efekcie abstynencyjnym, a on dołożył do tej układanki brakujące klocki. Mówił o tym tak: „Elementy powodujące, że mówimy o uzależnieniu, to pojawienie się głodu i nawrotów nałogu. Udało nam się zademonstrować, że te zachowania pojawiają się u wpadających w cukrowe cugi”.

W mózgach uzależnionych – już po miesiącu nadużywania cukru ‒ zauważono trwałe, ale nie nieodwracalne zmiany. Stało się to, co dzieje się w przypadku każdego nałogu. Zaczął wariować ich układ nagrody i zauważono zanik receptorów dopaminowych. Do osiągnięcia tego samego poziomu przyjemności trzeba było jeść coraz więcej cukru. Gdy próbowano odwyku, pojawiały się problemy typowe dla odstawienia. Podnosił się poziom lęku i niepokoju, zwiększała się konsumpcja alkoholu i nikotyny. Rejestrowano zgrzytanie zębami, a także niechęć do wyjścia z tunelu do labiryntu. Z jakiego tunelu? No właśnie, nie napisałem jeszcze, że przełomowe badania naukowców z Princeton zostały przeprowadzone na… szczurach.

Fajerwerki przyjemności

Ale u ludzi jest tak samo, co potwierdza wiele badań. Są wśród nich nawet takie, które schodzą na poziom ekspresji mRNA. Większość skupia się jednak na wykorzystaniu najfajniejszej zabawki, jaka trafiła w ostatnich latach w ręce fachowców od ludzkiej psychiki, czyli skanerów fMRI. Szczególną uwagę poświęca się w nich jądru półleżącemu, które jest ważnym elementem układu nagrody i częścią mózgu odpowiadającą za powstawanie uzależnień.

Wyniki jednego z najciekawszych eksperymentów opublikowano niedawno w „The American Journal of Clinical Nutrition”. Była to praca zbiorowa dziewięciorga naukowców pracujących m.in. w niemieckim Ulm oraz na Harvardzie. Do eksperymentu zaangażowano kilkunastu otyłych mężczyzn, których dwukrotnie zaproszono do laboratorium i skanera. Za pierwszym razem badacze podali im mleczny koktajl o niskim indeksie glikemicznym. Za drugim razem, dziesięć dni później, otyli mężczyźni otrzymali niemal identyczny napój. Niemal, bo ten miał taki sam smak, kolor, a nawet zawartość tłuszczu i białka. Różnicą było jedynie to, że zadbano, by znalazł się w nim cukier o wysokim indeksie glikemicznym. Ta niewielka zmiana w koktajlu przełożyła się na bardzo różne odczyty aktywności mózgu. Po pierwszym koktajlu przyjemności było tylko trochę. Za to po drugim – który smakował dokładnie tak samo, ale powodował szybki skok poziomu cukru we krwi – jądro półleżące świeciło się jak żarówka. Mózg mówił, że jest mu bardzo, ale to bardzo miło.

Przyjemność to jedna z rzeczy decydujących o potencjale uzależnieniowym cukru. Druga to jego zdolność blokowania pracy układu nagrody. Normalnie – w przypadku jedzenia – jest tak: a) jemy coś i odczuwamy przyjemność; b) z czasem to „coś” nam się nudzi i przestajemy ją odczuwać, więc szukamy czegoś nowego; c) dzięki temu dbamy o zróżnicowaną dietę. Tak jest normalnie. Ale z cukrem normalnie nie jest, bo on blokuje fazę „b” i się nie nudzi. To połączenie – przyjemności z brakiem znudzenia ‒ tworzy narkotyk.

Jak rzucić cukier?

Ale jest to narkotyk, z którym można sobie poradzić. Trzeba tylko podejść do niego jak do narkotyku – metodycznie:

Po pierwsze: unikamy cukru. Nie batoników, czekolady i dwóch łyżeczek do kawy – unikamy wszelkiego cukru! Ten jest niemal we wszystkim i dlatego czytamy etykiety oraz nie wierzymy w soki „bez cukru”.

Po drugie: nie sięgamy po słodziki, które oszukują tylko nasze podniebienie, ale nie mózg. Ten nie daje się zwieść i nadal wysyła sygnały cukrowego głodu. Czyli mówiąc krótko: słodzik powoduje, że jemy mniej cukru, ale w ogóle to chcemy jeść więcej.

Po trzecie: nawyk najlepiej zwalczać nawykiem, więc szukamy przyjemności, które też zapalą nasze jądro półleżące. Dobrze robi aktywność fizyczna. Co ważne, nie głodzimy się. Jemy smacznie i dobrze. Tyle tylko, że bez cukru. Jak mamy na niego ochotę, to oszukujemy się nieco np. zdrowym batonikiem.

I wreszcie, po piąte: trzeba dbać o zdrowy sen. Człowiek niewyspany jest bowiem bardziej podatny na wszystko, co złe. Na cukrowy nałóg też.

Wyzwanie pomagające rzucić cukier znajdziecie tutaj. Powodzenia!